Bültenimizi geçen hafta İran’la ilgili önemli iktisadi gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

Orta Asya ve Kafkasya ülkelerinin İran üzerinden uluslararası açık denizlere ulaşması,

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei’nin ülkenin altyapı tesislerinin inkılaptan önceki yıllara kıyasla göz kamaştıran boyutta gelişmesi ile ilgili beyanatı ve bu çerçevede Kuzey Güney koridoru ile ilgili çalışmaların devam etmesi,

OECD’nin İran raporu,

İran ve Ermenistan arasındaki iktisadi ilişkilerin gelişmesi,

İran ve beyaz Rusya karma ekonomik komisyonunun oturumu,

Geçen hafta İran’ın ekonomi alanında önemli gelişmelerinin başlıklarıydı.

İran İslam Cumhuriyeti’nin dış politikasında bölge ülkeleri ile iktisadi ilişkilerin geliştirilmesi büyük öncelik arz ediyor. Bu çerçevede ise İran’ın ulaştırma alanında altyapılarının geliştirilmesi ve bölgede ürünlerin İran’ın transit güzergahlarını kullanması yetkililerin ilgi odağında yer alıyor.

Orta Asya ve Kafkasya ülkelerinin İran üzerinden uluslararası açık denizlere ulaşması bu ülkeler için büyük önem arz eden bir konudur. Gümrük verileri 2017 yılında İran ve Türkmenistan arasında demiryolu taşımacılığı 2016 yılına oranla %20 ve transit geçişlerde de %66 artış yaşandığını gösteriyor.

Gerçekte İran – Türkmenistan – Kazakistan arasında gerçekleşen ve Aralık 2014’te hizmete giren ortak demiryolu projesi ile birlikte Doğu ile Batı dünyası arasındaki küresel ticarette ulaştırma güzergahının uzunluğu yaklaşık 10 bin km kısalmış oldu. Şimdi ise Raşt – Astara demiryolu projesinin tamamlanması ve Azerbaycan Cumhuriyeti demiryolu ile birleşmesinden sonra İran yeni bir güzergahtan orta Asya ve Kafkasya bölgelerine bağlanmış olacak.

İran’ın orta Asya ve Kafkasya bölgelerine bağlayan bu yeni güzergah İran’ın Güney limanlarından başlıyor ve Kuzey sınırlarını aşarak Ermenistan ve Azerbaycan cumhuriyetine uzanıyor ve daha sonra da Gürcistan’ın Puti ve Batomi limanlarına bağlanıyor. Bu yıl yine İran demiryolları ile başta Türkmenistan olmak üzere orta Asya ülkeleri demiryolları arasında gerçekleşen işbirliği ve teamülün ardından bölgede başta transit alanı olmak üzere uluslararası nakliyat hacminde büyük artış yaşanacağı ifade ediliyor. Nitekim İran ve Türkmenistan demiryolları firmalarının oturumunda İran’ın kuzeydoğusunda Sarahs istasyonunde demiryolları alanında işbirliğini geliştirme sözleşmesi imzalandı.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei hş. 1396 yılına girerken yaptığı konuşmasının bir bölümünde İran’da altyapı tesislerinin İslam inkılabından önceki yıllara kıyasla göz kamaştırıcı bir şekilde ilerlediğini belirterek şöyle buyurdu: İran’ın karayolları ve ticari koridorların altyapı çalışmalarında ilerlemesi, ülkenin karayollarının altı kata çıkması, limanların gelişmesi ve çok yönlü ticari koridorların artması ve limanların kapasitelerinin 20 kata çıkması, İran’ın iktisadi kalkınma alanında büyük kapasiteleri sayılır.

Bu bağlamda Kuzey – Güney koridoru en önemli transit güzergahlardan biridir. bu koridorun uzunluğu 7 bin km kadardır ve Kuzey Avrupa ve Rusya’nın Azerbaycan Cumhuriyeti ve İran üzerinden Hint okyanusu ve güneydoğu Asya ülkelerine bağlanmasına vesile olmuştur.

2000 yılında Rusya’nın San Petersburg kentinde İran, Hindistan ve Rusya ulaştırma bakanları tarafından imzalanan bir anlaşmaya göre Kuzey – Güney koridoru adı ile anılan bu koridor varlığını ilan etti. Şimdi ise Rusya, Azerbaycan Cumhuriyeti ve İran Kuzey – Güney koridorunu geliştirmek istiyor. Bu durumda Hazar denizinin batısı Azerbaycan Cumhuriyeti üzerinden İran’a bağlanıyor. Bu güzergahın yan geçitleri ise binlerce kilometre uzunluğunda olup Asya ve Avrupa kıtalarında birbirinden çok uzak ülkeleri birbirine bağlayacağı belirtiliyor, ki bu da uluslararası nakliyat alanında en ekonomik güzergah sayılıyor.

Öte yandan Raşt – Astara demiryolu projesi tamamlanınca, Kuzey – Güney koridorunun en temel bölümü de tamamlanmış oluyor ve böylece Hindistan ve Çin bu güzergahı kullanarak ürünlerini orta Asya cumhuriyetleri, Azerbaycan Cumhuriyeti, Rusya ve Avrupa ülkelerine transit edebilecekleri anlaşılıyor.

Hindistan ürünlerinin deniz, karayolu ve demiryolu kombinasyonu bir güzergahı kullanarak ürünlerini orta Asya ve Kafkasya ülkelerine ihraç edebilecek ülkelerden biri sayılıyor. Hindistanlı uzman Somita Narayanan Kunteni bu konuda yaptığı açıklamada şöyle diyor: iki ülkenin transit alanında işbirliği en rahat işbirliği alanındır, üstelik bir çok çıkarı da söz konusudur. İran üzerinden orta Asya ve Avrupa bölgelerine ürünleri ihraç etmenin nakliyat bedeli %40 daha azdır.

İran İslam Cumhuriyeti ise Azerbaycan Cumhuriyeti ile komşu olduğundan bu ülkenin de Kuzey – Güney koridorunun demiryolu bölümü üzerinde yatırım yapmasını kabul etmiştir. Buna göre ve Azerbaycan cumhuriyetinin 500 milyon dolar ödenek tahsis etmesi ile birlikte Raşt – Astara demiryolu projesi iki ülkenin %50’lik payla ortaklaşa gerçekleştirecekleri proje oluyor.

Geçen hafta bu projelerin çerçevesinde İran ve Pakistan arasında kurulan nakliyat ortak komisyonu İslamabad’da iki günlük bir oturum düzenledi. Oturuma, Pakistan’ın Kuveyte kentinden İran’ın Zahidan kentine uzanan demiryolu uzmanları ortak komitesi üyeleri katıldı. Oturumda iki ülkenin uzmanları iki tarafın turizm kurumlarının işbirliği çerçevesinde turizm sektörünü geliştirme yollarını masaya yatırdı. Zahidan – Kuveyte demiryolu çerçevesinde yolcu trenlerinin yeniden faaliyete geçmesi oturumda alınan önemli kararlardan biriydi. Zahidan – Kuveyte demiryolu 700 km uzunluğunda ve İran ve Pakistan arasında tek demiryolu sayılır.

Geçen hafta kısaca OECD adı ile anılan iktisadi işbirliği ve kalkınma örgütünün araştırmalarında İran İslam Cumhuriyeti’nin kredi notu altıdan beşe yükseldi. Örgütün raporuna göre İran’ın yatırım ve iktisadi ve teknik yardım kurumu 2017 yılından itibaren İran’ın kredi notunun iyileştirilmesi için istişarelere başladı ve sonunda İran ve dünyanın diğer bazı ülkeleri arasında sağlanan ve İran’da siyasi ve iktisadi riskin azaldığını yansıtan mali anlaşmaların çerçevesinde OECD İran’ın kredi notunu beşe yükseltti.

Bu örgütün kredi notu ülkelerin iktisadi teamüllerinde önemli etkisi bulunuyor. nitekim İran’ın risk seviyesinin düşmesi, mali açıdan sermaye temin etmenin bedelini düşürmekte ve yabancı yatırımcıların ilgisini çekmekte ve uluslararası mali çevrelerde itibarının arttırmakta etkili oluyor.

İktisadi işbirliği ve kalkınma örgütü OECD’ye göre dünyada sadece 35 ülke beşin altında risk notu bulunuyor ve diğer ülkeler altı ve yedi notuna sahip bulunuyor. şimdi ise İran’ın notunun gelecekte yine iyileşeceği ifade ediliyor. OECD İran’ın notunu bu örgüt sürekli bazı büyük güçlerin baskıları ve siyasi etkenlerin etkisi altında bulunduğu halda iyileştirdi.

Geçen hafta İran’ın Erivan büyükelçiliği Ermenistan parlamentosundan bir heyeti ağırladı. İran büyükelçisi Kazım Seccadi geçen hafta Erivan’da Ermenistan parlamentosundan 28 milletvekilinnden oluşan bir heyeti büyükelçilikte ağırladı. Büyükelçi Seccadi Ermeni milletvekilleri ile görüşmesinde huzur ve güvenlik iki ülkenin ilişkilerinin gelişmesinde önemli iki konu olduğunu ve İranlı ve Ermeni iktisadi aktivistlerin bu şartlardan azami derecede yararlanmaları gerektiğini belirtti.

Oturumda İran ve Ermenistan parlamentoları dostluk grubunun Ermeni eşbaşkanı Vahram Bağdaşyan da ülkesinin Asya ülkeleri asamblesine katılmak istediğini belirterek İran’dan bu yönde girişimde bulunmasını istedi.

Son zamanlarda İran ve Ermenistan arasındaki ilişkilerin iki taraf arasında sağlanan anlaşmalar ve karşılıklı vize uygulamasının kaldırılması ve yine İranlı ve Ermeni girişimcilerin karşılıklı yatırımlarının artması ile birlikte büyük ilerleme kaydettiği gözleniyor. Bu arada iki ülkeden iktisadi ve ticari hereyetlerin karşılıklı ziyaretleri ve sanayi ve tarım alanlarında işbirliğinde uygun zemin oluştuğu ve tüm bunlar ikili ticari ve iktisadi işbirliğinin gelişmesine vesile olduğu ifade ediliyor. Gerçi buna karşın iki ülkenin kapasitelerine bakıldığında mevcut iktisadi ve ticari ilişkilerin istenilen seviyeye ulaşmadığı anlaşılıyor.

Bu bağlamda son zamanlarda İran ve Ermenistan’dan iktisadi, sanayi ve tarım gibi alanlarda faaliyet yürüten heyetlerin karşılıklı ziyaretlerini arttırdığı gözleniyor. Hali hazırda Ermenistan’ın Meğri serbest ticaret bölgesi İran sınırında İran ürünlerinin ihracatı için bir köprü rolu ifa ediyor ve iki ülkenin işadamları ve yatırımcıları bu durumdan azami derecede yararlanmaları gerekiyor.

İran ve Ermenistan arasında işbirliğini geliştirme yollarından biri ise Aras ve Megri serbest ticaret bölgelerinde var olan yatırım fırsatları değerlendirmektir. Megri serbest ticaret bölgesi İran Ermenistan ortak sınırında ve Aras ırmağının yanı başında yer alan Siyunik eyaletinde yer alıyor. İranlı işadamları ise bu fırsattan yararlanarak Avrasya ülkelerinin ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri ve Avrupa’ya ihracatlarını arttırabilecekleri ifade ediliyor.

Geçen hafta İran ve beyaz Rusya arasında 8 işbirliği belgesi imzalandı. İmza törenine İran sanayi, maden ve ticaret Bakanı ve Beyaz Rusya sanayi Bakanı katıldı. Belgelerin ilaç üretimi ve ihracatı ve yine otomobil üretimi gibi alanlarla ilgili olduğu belirtildi.

Geçen hafta İran beyaz Rusya karma ekonomik komisyonu 14. Oturumunu İran sanayi, maden ve ticaret Bakanı ve Beyaz Rusya sanayi Bakanının katılımı ile düzenledi.

Tahran’da düzenlenen oturumda işbirliği belgelerinin yanı sıra iki ülke arasında 2018 ila 2020 yılları arasında işbirliğinin yol haritası da hazırlandı.

Beyaz Rusya sanayi Bakanı 21 Ocak tarihinde üst düzey siyasi ve iktisadi bir heyet başkanlığında Tahran’ı ziyaret ederek Cumhurbaşkanı birinci yardımcısı İshak Cihangiri, petrol Bakanı Bijen Namdar Zengeni ve sanayi, maden ve ticaret Bakanı Muhammed Şeriatmedari ile görüştü.