Bültenimizi geçen hafta Orta Asya ve Güney Kafkasya bölgelerinde yaşanan önemli gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

Kırgızistan Başbakanı Sapar İsakov’un Davos zirvesinin kulisinde bazı büyük firmaların liderleri ile görüşerek yatırım ve işbirliği önerisinde bulunması,

Kazakistan’ın ABD yüklerini Afganistan’a taşımaya hazır olduğunu açıklaması,

Kazakistan milli güvenlik komitesinin radikalizm ve terörle mücadele programını yayımlaması,

Dünya bankasının Özbekistan’a 140 milyon dolar kredi vermesi,

Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İran, Rusya ve Türkiye’den oluşan ortak bir heyetin dağlık Karabağ sorununun çözümü için kurulma ihtimalinden söz etmesi,

Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı üst düzey bir heyet başkanlığında Türkmenbaşı kentini ziyaret ederek Türkmenistan Cumhurbaşkanı ile görüşmesi,

Özbekistan milli güvenlik kurumu Başkanı Rüstem İnayetov’un görevden alınması,

Tacikistan enerji ve su kaynakları Bakanı yardımcısı Türkmenistan – Çin doğalgaz boru hattının Tacikistan ayağının inşaatına başlandığını açıklaması,

Orta Asya ve Güney Kafkasya bölgelerinin en önemli gelişmeleriydi.

Geçen hafta Kırgızistan Başbakanı Sapar İsayev Davos zirvesinin kulisinde bazı uluslararası büyük firmaların başkanları ile görüşerek onlara yatırım ve işbirliği önerisinde bulundu.

Kırgızistan Başbakanı ayrıca IKAO genel sekreteri Fan Lu ve diğer bazı uluslararası kurum ve kuruluşların yöneticileri ile bazıgörüşmelerde bulundu.

Görüşmelerde Kırgızistan Başbakanı İsayev, yabancı sermaye cezbini bişkek yönetiminin temel amaçlarından biri ilan etti ve bu durum ülkesinde istihdam alanlarının gelişmesi ve ekonomik büyümenin sağlanmasına katkısı olacağını vurguladı.

Geçen hafta Kazakistan milli güvenlik komitesi bu ülkenin 2018 ila 2022 yılları arasında terör ve radikalizmle mücadele programını yayımladı. Bu programda son dört yılda ülkeden çıkış yaparak Suriye’de terör örgütlerine katılmak isteyen 440 Kazak vatandaşın çıkışı engellendiği belirtildi. Bu programa göre milis güçlerin ülkelerine geri dönmeleri de temel tehlike olarak tanımlanıyor.

Geçen hafta dünya bankası Özbekistan’ın beş kentinde ısıtma tesislerini modernize etmek üzere bu ülkeye 140 milyon dolar kredi verdiği açıklandı. Buna göre Endican, Buhari, Çerçik, Semerkand ve Taşkent’in Sargali yöresinde merkezi ısıtma sistemleri kuruluyor.

Bu projenin mali bedeli 140 milyon dolar olduğu ve dünya bankasının açtığı kredi ile karşılandığı belirtildi.

Geçen hafta Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova İran, Rusya ve Türkiye’den oluşan bir heyetin dağlık Karabağ münakaşasını çözümlemek üzere kurulma ihtimalinden söz etti. Sözcü Zaharova, Suriye’de savaş dağlık Karabağ münakaşasından tamamen farklı olduğunu ve bu iki durumu birbiriyle karşılaştırmayı doğru bulmadığını belirtti.

Bilindiği üzere Azerbaycan Cumhuriyeti ve Ermenistan 1990 yılından beri bu bölgenin üzerinde savaşıyor. Bu savaşta bir çok insan hayatını kaybetti. İki ülke bu bölgenin yıllardır onlara ait olduğunu savunuyor. İran ise iyi komşuluk çerçevesinde bu iki ülke arasındaki münakaşanın bir an önce çözüme kavuşmasını istiyor.

Geçen hafta Azerbaycan Dışişleri Bakanı Türkmenistan’ın Türkmenbaşı kentini ziyaret ederek Türkmen lider Kurban Kulu Berdi Muhammedov ile görüştü.

Geçen hafta 22 yıldır Özbekistan’ın milli güvenlik kurumunun başkanlığını yürüten Restem İnayetov sonunda bu görevden alındı. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mir Ziyayev geçen hafta bir oturum sırasında bu kararı açıkladı. Bazı kaynaklara göre İnayetov 25 Ocak tarihinde istifasını Özbekistan cumhurbaşkanına vermişti. Oturumda İhtiyar Abdullayev Özbekistan milli güvenlik kurumunun yeni Başkanı olarak açıklandı. Bu arada Özbekistan Cumhurbaşkanı danışmanı Atabeyk Muradov da yeni başsavcı olarak atandı.

Geçen hafta Tacikistan enerji ve su kaynakları Bakanı yardımcısı Cemşid Şamzade Türkmenistan – Çin doğalgaz boru hattınan Tacikistan ayağının inşaatına başlandığını açıkladı.

Geçen hafta Türkmenistan Cumhurbaşkanı Kurban Kulu Berdi Muhammedov da kabinede önemli değişikliklere imza attı ve yedi yeni Bakan ve üç Bakan yardımcısını açıkladı. Berdi Muhammedov bundan önce eğitim Bakanı olan Purli Ağamuradov’u bu görevden aldı ve yeni yardımcısı olarak atadı.

Geçen hafta Rusya medyasından bir site Kazakistan’ın Amerika’nın özel yüklerini Afganistan’a taşıma için hazır olduğunu duyurdu. Rusya’nın Casp Geo haber sitesi bu anlaşmanın Kazakistan Cumhurbaşkanı Nur Sultan Nazarbayev’in Amerika’ya yaptığı son resmi ziyareti sırasında sağlandığını belirtti. Nazarbayev’in Amerika ziyareti sırasında Astana ve Washington yönetimi Kazakistan toprakları üzerinden ticari ve demiryolu nakliyat anlaşmasına bir ek protokolü imzaladı.

Bu protokolün amacı Amerika’nin Güney Asya bölgesine yönelik stratejisine destek çerçevesinde Amerika’nın Afganistan topraklarına askeri sevkiyatına yardımcı olmaktır. İmzalanan bu belgede Kazakistan’ın Hazar denizindeki Aktav ve Korik limanları Amerika’nın Afganistan’a sevketmek istediği özel yükleri taşımak üzere demiryolu güzergahı üzerinde olan limanlar olarak belirlendi.

Ancak bu belgenin imzalanması Hazar denizi için önemli sonuçları olabilir.

26 Nisan 2013’te Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev Almatı kentinde başta Afganistan’ın komşularının da aralarında bulunduğu 30 ülkenin Dışişleri Bakanları ve üst düzey temsilcileri ve bazı bölgesel ve uluslararası kurum ve kuruluşun da katıldığı İstanbul süreci adlı konferansta yaptığı konuşmada ülkesinin NATO yüklerini Aktav limanı üzerinden Kabil’e taşımaya hazır olduğunu açıklamıştı. Bu açıklama Rus uzmanları çok heyecanlandırmıştı ve hatta bazı uzmanlar Astana yönetimi ulaştırma ve tedarik merkezi maskesi altında ve NATO yüklerini transit etme bahanesi ile NATO’ya askeri üs verme ihtimalinden söz etti.

 Kazakistan bundan önce de Afganistan güvenliğine yardım eden güçlerin operasyonu başlamadan önce NATO ile anlaşması çerçevesinde ve ayrıca Amerika, Almanya, Fransa, Britanya ve İspanya ile ikili anlaşmaları çerçevesinde Batı ile işbirliği yapmıştı.

Bundan başka bu ülke ile NATO arasında Haziran 2012’de de Avrupa’dan Afganistan’a ve bilakis Afganistan’dan Avrupa’ya sivil teçhizatın transiti için Aktav limanının kullanılması için bir anlaşma imzalandı.

Ancak Rusya’nın sert tepkileri yüzünden Kazakistan son beş yılda ya bu programdan vaz geçti, ya da aleni hale gelmesine gerek görmedi. Fakat geçtiğimiz günlerde imzalanan ek protokol, Kazakistan ve Amerika arasında Afganistan’a yük transiti konusunda geniş çaplı işbirliği bir kez daha gündeme gelmekle kalmadığı ve hatta olumlu bir şekilde halledildiği anlaşılıyor. 

Aktav ve Korik limanlarının Amerika’nın transit yükleri ile ilgili anlaşmada yer alan merkezlerin arasında yer alması iki tarafın bu alanda işbirliği yapmak istediklerinin kesin işareti sayılıyor.

2010 yılında imzalanan ve Kazakistan toprakları üzerinden ticari ve demiryolu transitini öngören anlaşmada silahsız zırhlı araçların standart konteynerlerin içinde taşınması öngörülmüştü. Şimdi yeni anlaşmayı göz önünde bulunduracak olursak, iki ülkenin askeri teçhizat transiti üzerine işbirliğini önemli oranda genişlettiği anlaşılıyor.

Aslında bu adım Amerika’nın Hazar denizi bölgesinde siyasi ve askeri nüfuzu doğrultusunda attığı bir adımdır, ki hiç kuşkusuz gelecekte Rusya’nın bu bölgede konumunu etkileyecek ve ayrıca Washington’un hem Hazar bölgesinde ve hem Avrasya bölgesinde jeo politik rolünü geliştirmesine katkısı olacaktır.

Bu konuda Kazakistan’ın uluslararası iktisadi ve siyasi etüt merkezi uzmanlarından Cumabeyk Sarıbekov yaptığı değerlendirmede, Kazakistan ve Amerika’nın ilişkilerinin gelişmesi Astana ile Moskova arasındaki işbirliği ile çelişmediğini belirtiyor. Kazak uzman şöyle devam ediyor: Kazakistan’ın Amerika ile ilişkilerinin gelişmesi Rusya ile işbirliği ile çelişmez, zira Astana büyük ve jeo politik güçlerle işbirliği yapmayı seviyor.

Kazak uzman Sarıbekov Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov’un 17 Ocak tarihinde gazetecilere yaptığı açıklamasına işaretle şöyle diyor: Sergei Lavrov Rusya yönetimi kesinlikle orta Asya cumhuriyetleri yabancı ortakları ile geniş çapta işbirliği yapmasına karşı olmadığını, fakat bu işbirliği Rusya ile bu cumhuriyetlerin arasındaki yükümlülüklere saygı çerçevesinde yürütülmesi gerektiğini belirtti. Kazakistan ise bağımsızlığına kavuştuğu günden beri çok boyutlu bir politika izledi ve Nazarbayev’in ABD Başkanı Trump ile görüşmesi de bu iddianın ispatıdır.

Geçen hafta Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mir Ziyayev, Rus mevkidaşı Vladimir Putin’le yaptığı telefon görüşmesinde iki ülke arasındaki stratejik ilişkilerin geliştirilmesine vurgu yaptı. Telefon görüşmesinde Özbek üst düzey yetkililerin Nisan 2017’de Rusya ziyareti ve ayrıca iki ülke liderlerinin sürekli görüşmeleri, ikili siyasi diyalogların hızlanması ve çok yönlü işbirliğinin daha da gelişmesinde etkili olduğu ve ayrıca ticari ve iktisadi alanlar, yatırım, mali, nakliyat ve iletişim gibi konularda işbirliğinde de önemli sonuçlar elde edildiği vurgulandı.

Hali hazırda Özbekistan’da Rusya’nın büyük firmaları ve bankaları enerji, petrol ve doğalgaz, metalurji, otomotiv, tekstil, gıda, ilaç, inşaat malzemeleri ve diğer öncelikli büyük projelere yatırım yapıyor.

Özbekistan 961 firma yüzde yüz Rus sermaye ile faaliyet yürütüyor. İki ülke arasında ikili ticaret hacmi geçen sene %20 artış kaydederek 4.5 milyar dolara yükseldi. İki ülke cumhurbaşkanları ise Rusya ve Özbekistan’ın çeşitli bölgeleri arasında etkili işbirliğinin geliştirilmesine ve bu sürece iki devletin yardımcı olmasına vurgu yaptı.

Hali hazırda Rusya ve Özbekistan arasında kültürel ve turistik faaliyetlerin alanında önemli ortak programlar düzenleniyor. Eğitim ve sağlık alanları da iki ülkenin ortak projeler yürüttüğü diğer alanlardır.

Özbekistan ve Rusya cumhurbaşkanları telefon görüşmesinde ayrıca bölgesel ve küresel önemli meseleleri de ele aldı ve yakın gelecekte çeşitli etkinliklerin ve merasimlerin programlarını gözden geçirdi.