Bültenimizi geçen hafta İran’la ilgili önemli iktisadi gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

İran ve Rusya arasında gelişen iktisadi ilişkiler,

İran ve Ermenistan’ın Avrasya iktisadi birliği çerçevesinde işbirliği,

İran ve Japonya’nın Tahran’da ortak oturumu,

İran ve Balkanlar ülkeleri ilişkileri,

İran ve Hindistan arasında petrol anlaşması,

Geçen hafta İran’ın önemli iktisadi gelişmeleriydi.

14. İran ve Rusya karma ekonomik komisyonu Rusya enerji Bakanı ve komisyonun Rus eşbaşkanı Aleksandır Noak ve komisyonun İranlı eşbaşkanı Bakan Mesut Kerbasian’ın başkanlığında 5 Mart Pazartesi günü Moskova’da çalışmalarına başladı. İki gün sürecek oturumda iki ülke arasında cari ve gelecek projeler ve enerji, ulaştırma, ticaret ve gümrük, sağlık ve tarım gibi alanlarda yatırım konuları bir kaç çalışma grubu ve uzmanlık oturumları çerçevesinde ele alındı.

Bu arada oturumda sanayi, maden ve ticaret bakanlığının jeoloji ve maden arama alanıyla ilgili 14 işbirliği belgesi ve protokolün imzalanması da masaya yatırıldı.

İran ve Rusya arasındaki ticari ve iktisadi ilişkiler nükleer sanayiden ulaştırma, turizm, denizcilik, tarım ve sanayi gibi bir çok alanda gelişerek devam ediyor.

İran’ın Rusya Büyükelçisi Mehdi Senai Tas haber ajansına verdiği demeçte, İran ve Rusya Amerika’nın yaptırımlarına maruz kalan iki ülke olarak birbiriyle istişarelerde bulunmaları ve işbirliği yapmaları gerektiğini vurguladı. Senai, Tahran ve Moskova yaptırım karşıtı bir yol bulmaları ve böylece Amerika’nın yaptırımlarının etkilerini asgari seviyeye düşürmeleri gerektiğini da kaydetti.

Büyükelçi Senai ayrıca İran ve Avrasya iktisadi birliği arasında serbest ticari bölge kurulması yönünde varılan mutabakata da temas ederek konu ile ilgili müzakerelerin son aşamalarına gelindiğini vurguladı.

Avrasya iktisadi birliği ile ortak serbest ticari bölge kurmak, Avrasya’nın büyük katılımı için gerekli altyapıların hazırlanmasına katkı sağlayacağı ve Asya ülkelerinin bu birlik ile karşılıklı iktisadi işbirliğine zemin hazırlayacağı ve bu süreci hızlandıracağı ifade ediliyor.

Bu doğrultuda Avrasya iktisadi birliği liderlerinin Aralık 2016’da İran ile ortak serbest ticari bölge kurulması yönünde müzakerelerin başlatılması yönündeki kararı büyük önem arzediyor.

Yine 12 Ağustos 2016 tarihinde Ermenistan Başbakanı Sochi kentinde düzenlenen Avrasya üyeleri konseyinin oturumunda İran ile serbest ticari bölgenin Ermenistan’ın Megri kentinde kurulması yönünde anlaşmaya varıldığını açıkladı.

Ekonomi uzmanların ise İran ve Avrasya iktisadi birliğinin ortak serbest ticari bölge kurmasının geleceğini aydın değerlendiriyor. Bir STK olan Dayanışma ve Kalkınma müessesesi Başkanı Seferian’a göre İran ve Avrasya iktisadi birliğinin ortak serbest ticari bölge kurması Ermenistan’ın iktisadi kalkınmasında önemli etkisi olacaktır.

Şimdi ise İran ve Avrasya iktisadi birliği arasında tercihli ticaret anlaşmasının nihai şekline kavuşmasından sonra iki taraf arasında ticari ilişkilerin gelişmesi bekleniyor.

Geçen hafta İran’ın Ermenistan büyükelçisi Seyyid Kazım Seccadi, Ermenistan’da düzenlenen 15. İranlı üreticilerin fuarını ziyareti sırasında yaptığı açıklamada, Ermenistan özel coğrafi konumu, bankacılık alanında sağladığı kolaylıklar, Megri serbest ticaret bölgesini açması ve Avrasya gümrük birliğinde üyeliği sayesinde İran ürünlerinin Avrasya iktisadi birliği ve Avrupa birliğine üye ülkelerin 180 milyon nüfuslu piyasalarına giriş kapısı olabileceğini belirtti.

Ermenistan, İran İslam Cumhuriyeti ile kara sınırı bulunan avrasya iktisadi birliğinin tek üyesidir. Ermenistan Rusya, Kazakistan, beyaz Rusya ve Kırgızistan ile birlikte avrasya iktisadi birliğinin üye ülkeleridir ve serbest ticaret bölgesi kurma konusunda geniş planları söz konusudur.

İran ve Avrasya iktisadi birliği karşılıklı ticaretlerini geliştirmenin yanında bir nevi çeşitli iktisadi alanlarda işbirliğine de çeşitlilik kazandırmayı amaçlıyor.

İran ayrıca başta Ermenistan olmak üzere bölgenin yedi ülkesi ile elektrik enerjisi alış verişi için gerekli olan altyapıların hazırlanmasınnda önemli kapasiteleri ve deneyimleri bulunuyor. tüm bu fırsatlar İran ve Ermenistan’ın daha ideal bir şekilde işbirliği yapmalarına zemin oluşturuyor.

Geçen hafta Tahran Japonya Dışişleri Bakanı Yardımcısı Tekeo Moorey’i ağırladı. Japonya Dışişleri Bakanı Yardımcısı Tekeo Moorey, Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif ile görüştü.

Tahran’ı ziyaret eden Japon diplomat Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’le görüşmesinde ikili ilişkileri ele aldı.

Görüşmede Zarif İran ve Japonya arasında çeşitli alanlarda işbirliği devam ettiğini belirterek iktisadi işbirliğinin geliştirilmesi gerektiğine vurgu yaptı.

Japon diplomat Moorey Tahran temaslarının devamında Dışişleri Bakanı Yardımcısı Abbas Irakçi ile de bir araya geldi. Moorey  İranlı yetkililerle temaslarında ülkesi ile İran arasıda iktisadi ve teknik alanlarda işbirliğini geliştirmeye hazır olduğunu vurguladı.

Hali hazırda İran ve Japonya arasında yatırım ve ikili işbirliğini geliştirmek üzere bir çok zemin bulunuyor, nitekim Japonya özel sektörü İran’ın petrol, doğalgaz, petro kimya, baraj inşaat ve limanların geliştirme alanlarında faaliyet yürütebilir.

Geçenlerde Japonya’nın Azerbaycan cumhuriyetindeki büyükelçiliğinin ekonomi ataşesi Toşiro Katagiri, İran’ın Astara liman kenti ve imkanlarını gezdikten sonra gazetecilere yaptığı açıklamada, Kuzey Güney koridoru Azerbaycan cumhuriyetinde faaliyet yürüten Japon firmaların transit alanında faaliyet yürütme yönünde istekli hale getirdiğini belirtti.

Merkezi Tokyo’da bulunan Asya kalkanma bankası ADBI’ın Başkan yardımcısı Dr. Ferhad Tagizade Hisari, Japonya enerjiye büyük ihtiyaç duyduğunu ve bu yüzden petrol ve doğalgaz alanlarında İran ile teamülde bulunmaya çok istekli olduğunu belirtiyor. Dr. Hisari, Japonya yönetimi Amerika ve Çin’den sonra dünyanın en büyük petrol ithal eden ülkesi, dünyanın en büyük LNG ithalatçısı ve Çin’den sonra da dünyanı nen büyük taş kömür ithal eden ülkesi olduğunu, bu ülkenin iç kaynakların enerji ihtiyacının sadece %9 kadarını temin ettiğini kaydediyor. Dr. Hisari’ye göre Japonya fosil yakıtların ithalatına bağımlı olduğu için petrol ve doğalgaz alanlarına yatırım yapmaya çok ilgi duyduğunu vurguluyor.

 Geçen hafta Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif Doğu Avrupa ve Balkanlar turuna çıktı. Dışişleri Bakanı Zarif bu çerçevede Sırbistan, Bulgaristan, Hırvatistan ve Bosna Hersek ülkelerini ziyaret etti. Dışişleri Bakanı Zarif’e ziyareti sırasında İran’ın kamu ve özel sektöründen bazı temsilciler ve işadamları ve girişimcilerden oluşan bir heyet eşlik etti.

Aslında Dışişleri Bakanı Zarif’in bu ziyareti, Balkanlar ülkelerinin üst düzey yetkililerinin İran ziyaretlerine verilen karşılık niteliğindeydi  ve aynı zamanda iktisadi konuların masaya yatırılması için de yeni bir fırsat doğurdu.

Dış ilişkiler stratejik konseyi Başkanı Abdurrıza Ferecirad muhabirimize yaptığı değerlendirmede Doğu Avrupa ve Balkanlar ülkeleri İran İslam Cumhuriyeti açısından önemli ülkeler olduğunu, İran Balkanlar bölgesinde daha çok çalışması gerektiğini, Doğu Avrupa ülkeleri özellikle iletişim teknolojileri IT ve tarım sanayii gibi sanayi alanlarında çok iyi çalışmaları olan ülkeler olduğunu, İran bu alanlarda bu ülkelerle işbirliği yapabileceğini ve bunun için çeşitli ticari ve iktisadi alanlarda daha aktif bir diplomasi izlemesi ve bu ülkelerle yeni işbirliği alanları açması gerektiğini belirtti.

İrap petrol Bakanı Bijen Namdar Zengene, İran ve Hindistan Ferzad B doğalgaz sahasının geliştirilmesi ile ilgili projenin genel hatları üzerinde mutabakat sağladıklarını açıkladı.

Petrol Bakanı Zengene, İran Cumhurbaşkanı Ruhani’nin son Hindistan ziyareti sırasında Yeni Delhi yetkilileri ile Ferzad B doğalgaz sahasının geliştirilmesi ile ilgili projenin genel hatları üzerinde mutabakata vardıklarını, şimdi ise bu sahanın nasıl geliştirilmesi gerektiğini Hindistanlı taraflarla müzakere ettiklerini belirtti.

Hindistan dünyanın gelişen ekonomilerinden biridir ve bu süreci korumak için işbirliği fırsatlarından yararlanmak istiyor. Buna karşın İran ve Hindistan ilişkileri son yıllarda bazı bölge içi ve bölge dışı etkenlerden etkilendi ve bu yüzden kapasitelere uygun biçimde gelişmedi. Bu etkilerden biri, Hindistan’ın İran ile petrol anlaşmalarını uygulamayı geciktirmesidir.

Hindistan’ın O.N.S. Widesh firması geçenlerde İran’ın Ferzad B doğalgaz sahasını geliştirmek üzere üç milyar dolar değerinde bir öneri sundu. İran ise bu öneriyi inceleyerek kendi görüşlerini sunması gerekiyor.

Bir süre önce petrol Bakanı Zengene hükümet haftası dolaysıyla katıldığı bir TV programında Hindistan ile Ferzad B doğalgaz sahası üzerine müzakerelerin sonuçlarına işaret ederek şöyle dedi: Hindistanlı firmanın önerisine göre 25 yıl boyunca bu sahada üretilen doğalgazda İran’ın sadece %10 kadar payı oluyor ve geriye kalan %90’lık payı ise Hindistan’a ait oluyor. Ancak bu tür bir öneri bizim için hiç cazip olmadığı ve böyle bir modelin kabul edilemeyeceği ortadadır. Zira bizim amacımız sadece bu sahayı geliştirmek değil, aynı zamanda ülkemize gelir sağlamaktır. Bu yüzden bu konu asla siyasi bir konu değil, tamamen teknik ve iktisadi bir konudur.

Farzad B sahasında kesinleşen doğalgaz hacmi ise 12.5 trilyon fitküp kadardır.