Bültenimizi geçen hafta İran’la ilgili önemli iktisadi gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

İran ile Türkmenistan ve Azerbaycan Cumhuriyeti arasındaki ilişkilerin gelişmesi,

İran ve Azerbaycan demiryollarının birleşmesi,

Yerli ürünlere destek zarureti,

Bugünkü bültenimizin ana başlıklarını oluşturuyor.

Geçen hafta Cumhurbaşkanı Ruhani, Türkmenistan ve Azerbaycan cumhuriyetine bir ziyaret gerçekleştirdi.

Cumhurbaşkanı Ruhani Türkmen mevkidaşı Kurban Kulu Berdi Muhammedov’un resmi daveti üzerine Salı günü Aşkabat’a gitti.

Cumhurbaşkanı Ruhani’nin Türkmenistan ziyareti sırasında iki ülke arasında 13 işbirliği belgesi imzalandı. Söz konusu belgelerin kültür, sanat, bilim, teknoloji, eğitim, ticaret, gümrük, tarım, spor, hava nakliyatı ve Dışişleri Bakanlıkları arasında işbirliği gibi çeşitli alanları kapsıyor.

Cumhurbaşkanı Ruhani İran ve Türkmenistan üst düzey heyetleri arasında Aşkabat’ta düzenlenen ortak oturumda iki ülkenin özellikle enerji, transit ve ulaştırma başta olmak üzere çeşitli alanlarda işbirliği yaptığını belirterek şöyle dedi: İran’dan Türkmenistan’a üçüncü elektrik intikal hattı inşaat çalışmasının başlaması, iki ülkenin Hazar denizinde petrol ve doğalgaz sahalarında yeni işbirliği alanları ve yine iki ülke arasında ulaştırmanın geliştirilmesi için bazı kolaylıkların sağlanması, İran ve Türkmenistan arasındaki iktisadi ilişkilerde yeni adımlar sayılır.

Türkmen lider Kurban Kulu Berdi Muhammedov da yaptığı konuşmada, İran ve Türkmenistan’ın Hazar denizi ve özel iktisadi bölgelerde işbirliği daha da gelişmesi gerektiğini kaydetti.

Cumhurbaşkanı Ruhani Türkmenistan temaslarını tamamladıktan sonra Azerbaycan cumhuriyetinin başkenti Bakü’ye geçti.

İran ve Azerbaycan Cumhuriyeti iki gün süren ortak oturumun ardından 8 işbirliği belgesi imzaladı. Söz konusu belgeler iki ülkenin Ekonomi Bakanlarının katıldığı törende iki Bakan tarafından imzalandı.

İran Ekonomi Bakanı Mesut Kerbasian iki günlük oturumun sonunda yaptığı açıklamada, taraflar arasında müzakereler çok iyi ilerlediğini, müzakerelerin sonunda 8 işbirliği belgesi hazırlandığını, bu belgeler Cumhurbaşkanı Ruhani’nin Bakü ziyareti sırasında mübadele olacağını kaydetti.

Cumhurbaşkanı Ruhani gittiği Bakü’de İran ve Azerbaycan heyetleri arasında görüşmede iki ülkenin üst düzey yetkililerinin çabaları ile ortak işbirliğinini çok iyi sonuçlarına şahit olmaktan memnun olduğunu belirtti.

Ruhani iki ülke arasında işbirliği sadece iki ülkenin değil, tüm bölgenin yararına olduğunu vurguladı. Ruhani ayrıca Azerbaycan Cumhuriyeti ile milli para birimleri üzerinden ticaret yapmaya hazır olduklarını belirtti.

Cumhurbaşkanı Ruhani ziyaretini iki ülkenin ortak iktisadi oturuma katıldıktan sonra Hazar otomotiv fabrikası ve Astara – Astara demiryolu projesinin açılış törenlerine katılarak tamamladı.

İran’ın Irankhodro otomotiv firmasının ürettiği ürünlerin Azerbaycan cumhuriyetinde fabrikası ilk etapta yılda 10 bin otomobil üreterek çalışmalarına başlıyor ve daha sonra kapasitesi geliştirilerek yılda 15 bin araca yükseliyor.

Bu arada İran ve Azerbaycan cumhurbaşkanlarının katıldığı iktisadi oturumda Astara – Astara demiryolu projesi video konferans bağlantısı ile açılışı gerçekleşti.

Kuzey Güney koridoru Raşt – Astara demiryolu projesi hayata geçtikten sonra İran ve Azerbaycan cumhuriyetinin yanı sıra bölge ülkeleri ve hatta Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarında yer alan ülkeler için daha rahat, daha kısa ve daha ucuz bir güzergah olacaktır ki bu da iki ülkenin işbirliği bölge milletleri ve dünyanın yararına olacağını gösteriyor.

Azerbaycam Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de bu konuda yaptığı vurguda iran ve Azerbaycan Cumhuriyeti Hazar denizi enerji kaynakları, Raşt – Astara demiryolları ve benzeri projelerde ortak işbirliği iki ülke arasındaki karşılıklı güven ve saygı çerçevesinde şekillenerek güçlendiğini kaydetti.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei geçen sene Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in 1 Kasım 2017’de Tahran’a yaptığı ziyareti sırasında iki ülkenin derin bağlarına ve işbirliğinin geliştirilmesine vurgu yaparak iki ülkenin çifte irade ve saiklerle ikili işbirliğini çeşitli alanlarda geliştirmeleri gerektiğini belirtmişti.

Gerçekte Kuzey Güney koridoru gibi projelerin hayata geçmesi, iki ülke arasında işbirliği bakımından büyük kapasitelerin bulunduğunu da ortaya koyuyor.

Cumhurbaşkanı Ruhani Türkmenistan ve Azerbaycan ziyaretinden döndükten sonra komşu ülkelerle ilişkilerin gelişmekte olduğunu belirtti.

Cumhurbaşkanı Ruhani ayrıca Kuzey Güney ve Güney Batı koridorlarının önemine dikkat çekerek Azerbaycan ile koridorun demiryolu ayağında ortak faaliyet yürüttüklerini, böylece Azerbaycan, Kafkasya, Rusya ve Gürcistan, yani Karadeniz Türkiye’ye, yani Akdeniz ve Avrupa’ya bağlanacağını vurguladı. Ruhani Kuzey Güney koridoru Raşt – Astara demiryolu projesi hayata geçtikten sonra İran ve Azerbaycan cumhuriyetinin yanı sıra bölge ülkeleri ve hatta Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarında yer alan ülkeler için daha rahat, daha kısa ve daha ucuz bir güzergah olacağını, bu durum ise hem iki ülkenin ve hem bölge ve dünya milletlerinin yararına olacağını ifade etti.

İran ve Azerbaycan Cumhuriyeti arasındaki ilişkiler son dört yılda yeni aşamalara gelmiş bulunuyor. iki ülke şimdiye kadar 150 işbirliği imzaladı, ki bunlardan 40 kadarı sadece son dört yılda imzalandı.

Azerbaycan Cumhuriyeti ihracat ve yatırımı geliştirme vakfı Başkanı Rafet Muhammedov, İran ve Azerbaycan cumhurbaşkanlarının katılımı ile düzenlenen ortak ticari oturumun kulisinde yaptığı açıklamada, iki ülke belli alanlarda yatırım yaptığını, Neftçala’da otomotiv fabrikası bunlardan biri olduğunu kaydetti. Muhammedov İran’ın Astara kentinde de yük terminalinin açılması iki ülke arasında ortak önemli projelerden biri olduğunu, bu terminalin hizmete girmesi ile birlikte iki ülke arasında transit ve ulaştırma ve sonuçta da ticari işbirliği artacağını vurguladı.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei hş. 1397 yılının Nevruz bayramı dolaysıyla yayımladığı mesajında yeni yılı yerli ürünlere destek yılı olarak adlandırdı. Bu adlandırma direniş ekonomisinin hedeflerinin gerçekleşmesi ve sürdürülebilir ekonomik kalkınmanın yakalanması doğrultusunda gerçekleşti.

İran İslam Cumhuriyeti sermaye, insan gücü ve petrol ve doğalgaz gibi enerji kaynakları ve ham madde ve madenlerden oluşan üretim endeksleri açısından güçlü bir ülkedir. İran uzman iş gücü bakımından üretken ve dinamik bir ekonomiye sahiptir. İran’ın iştigal ve üretim alanında genç gücünü oluşturan 15 – 40 yaş grubunda 33 milyon nüfus yer alıyor. Bu rakam üretim alanında büyük bir servet sayılır ve İran’ın iktisadi altyapılarının güçlü olduğunu ortaya koymaktadır.

İranlı ekonomist Muhammed Hoşçehre, son yıllarda milli üretim üzerine sık sık vurgu yapıldığını belirterek, bu alanda gelişmek için en başta üretim yolundaki engelleri ve sorunları iyi tespit etmek ve gidermek gerektiğini belirtiyor.

Ekonomi uzmanı Ruhullah İzedhah da yeni yılın İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei tarafından yerli ürünlere destek yılı olarak adlandırılmasına ve milli üretimin her ekonominin temel direği olduğuna işaretle İran’da ekonomik sorunlardan ve sıkıntılardan kurtulmak için milli üretime değer vermek gerektiğini kaydediyor.

İran iç arenada ve çeşitli alanlarda üretim kapasitelerini geliştirmek ve yeni teknolojileri cezbetmekle üretimde gelişme kaydetmek ve petrol dışı ihracatını arttırmak istiyor. İran ayrıca yerli ürünlerin kalitesini geliştirerek hedef piyasalarda benzer ürünlerle rekabet gücünü da arttırmayı planlıyor.

İranlı uzman Nozer Şefii, ülkelerin birbiriyle rekabet içinde olduklarını, İpekyolu’nun Doğu ve Batı ucundan gerektiği yararlanarak ihracatımızı arttırmadığımız ve bu yoldan sadece yabancı ürün ithalatı için yararlandığımız takdirde hiç bir yarar elde edemeyeceğimizi, bilakis zarara uğrayacağımızı belirtiyor.

İranlı uzman Nozer Şefii şöyle devam ediyor: bu işte esas nokta bu yolun bize sunduğu kapasiteden yararlanmak ve ihracat ve transit faaliyetlerimizi arttırmaktır. İpekyolu şimdi bir kuşak bir yol başlığı ile eski İpekyolu’nu geliştirme doğrultusunda demiryolları, deniz ve hava taşımacılığı ile kapsamaya başladı. Bu uluslararası yeni koridorun 100 ülkeyi ve uluslararası kurumu kapsadığı ifade ediliyor ve bu yüzden siyasi, iktisadi ve kültürel açıdan çok değerli bir projedir ve İran jeopolitik ve jeostratejik konumu itibarı ile bu projede özel yeri vardır. Gerçi bu projenin önünde bazı engeller bulunuyor, ama aydın bir ufku bulunduğu anlaşılıyor.