Bültenimizi geçen hafta Orta Asya ve Güney Kafkasya bölgelerinde yaşanan önemli gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

Bakü’de bağlantısızlar hareketi Dışişleri Bakanları zirvesi,

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev’in Hazar denizi kıyı ülkeleri arasında işbirliğine vurgu yapması,

Azerbaycan ve Hindistan Dışişleri Bakanlarının terörle mücadele işbibrliği belgesi imzalaması,

Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyayev’in Şanghay işbirliği teşkilatı ŞİT ile terörle mücadele işbirliği anlaşması imzalaması,

Kırgızistan cumhurbaşkanının fesatla mücadele yönünde yeni kararı,

Türkmenistan Cumhurbaşkanı Berdi Muhammedov’un tarafsızlık ilkesine vurgu yapması,

Geçen hafta bölgenin belli başlı gelişmeleriydi.

Bağlantısızlar Hareketi Dışişleri Bakanları zirvesi Azerbaycan Cumhuriyeti’nin başkenti Bakü’de çalışmalarına tamamladı.

“Sürdürülebilir kalkınma doğrultusunda uluslararası barış ve güvenliğin yaygınlaştırılması” başlığı altında düzenlenen zirveye İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif de katıldı.

İki gün süren zirveye Bağlantısızlar hareketinin 120 üye ülkesi ve 17 gözlemci ülke ve 10 uluslararası kuruluştan toplam 800 temsilci katıldı.

Zirvesinin sonuç bildirisinde siyonist rejim İsrail’in yerleşke inşaatı, Filistin milletini katletmesi ve diğer cinayetleri kınandı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Hazar denizi kıyı ülkeleri arasında mevcut uzlaşmaya ve aralarında gelişen ilişkilere değinerek bu etkenlerin Hazar denizinin hukuki statüsünün belirlenmesinde etkili olduğunu belirtti.

Aliyev ayrıca kıyı ülkeleri Hazar denizinin hukuki statüsünün belirlenmesinde doğru bir yolu izlediklerini vurguladı.

Geçen hafta Azerbaycan Cumhuriyet ve Hindistan Dışişleri Bakanları terörle mücadelede işbirliği belgesi imzaladı.

Azeri mevkidaşı Elmar Muhammed Yarov ile ortak basın toplantısında konuşan Hindistan Dışişleri Bakanı Suşma Suvaraj ülkesi Azerbaycan Cumhuriyeti ile birlikte küresel terörle mücadelede kararlı olduklarını, Yeni Delhi Bakü ile tüm alanlarda ilişkilerini geliştirmek istediğini vurguladı.

Geçen hafta Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyayev, Şanghay işbirliği teşkilatı ŞİT ile terör ve radikalizmle mücadelede işbirliği anlaşması imzaladı.

Özbekistan ve ŞİT arasında terör ve radikalizmle mücadele belgesi Özbekistan senatosunun 14.oturumunda onaylanmıştı. Bu anlaşma 9 Haziran 2017 tarihinde taraflar arasında kesinleşmişti.

Geçen hafta Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sorenbay Cinbekov, fesatla mücadele doğrultusunda yayımladığı yeni kararında hükümet yetkililerine ait olan firmaların kamu ihalelerine katılmalarını yasakladı.

Bu kadar devlet erkanlarında fesadı önlemek amacıyla yayımladı. Bundan önce hükümet yetkililerinin %20 payı bulunan firmalar kolaylıkla ihalelere katılabiliyordu.

Geçen hafta Türkmenistan Cumhurbaşkanı Kurban Kulu Berdi Muhammedov, Aşkabat yönetimi tarafsızlık ilkesine bağlı kalmakla yükümlü olduğunu, bu ülkenin askeri doktrini tamamen savunma amaçlı olduğunu belirtti. Tükmenistan milli güvenlik konseyinin oturumunda konuşan Berdi Muhammedov, silahlı kuvvetlerin hazırlık seviyesinin geliştirilmesine ve ülke genelinde her türlü operasyonu yapmak üzere teyakkuzda bulunmasına vurgu yaptı.

Geçen hafta Azerbaycan Cumhuriyet ve Hindistan Dışişleri Bakanları terörle mücadelede işbirliği belgesi imzaladı.

Azeri mevkidaşı Elmar Muhammed Yarov ile ortak basın toplantısında konuşan Hindistan Dışişleri Bakanı Suşma Suvaraj ülkesi Azerbaycan Cumhuriyeti ile birlikte küresel terörle mücadelede kararlı olduklarını, Yeni Delhi Bakü ile tüm alanlarda ilişkilerini geliştirmek istediğini vurguladı.

Suvaraj ayrıca ülkesi Azerbaycan Cumhuriyeti’ne altyapılarını geliştirmek, sanat ticaret ortamını düzeltmek ve iktisadi eğitim vermek ve maharetleri geliştirmek gibi alanlarda yardımcı olduğunu ifade etti.

Bundan önce Hindistan yönetimi başta Özbekistan, Tacikistan ve Kırgızistan olmak üzere orta Asya cumhuriyetlerinde güçlü bir askeri varlık sergilemeye çalıştı. Hali hazırda ise Hindistan’ın orta Asya ülkeleri ile askeri işbirliği makul düzeyde yer alıyor, öyle ki bölgede Çin’in ciddi rakibi olduğu ifade ediliyor. Buna karşı Hindistan şimdiye kadar Güney Kafkasya bölgesinde yer alan Azerbaycan ve Gürcistan gibi ülkelerde ciddi varlık sergilememişti ve sadece Ermenistan ile ilişkilerini geliştirmekteydi.

Şimdiye kadara gözlemciler orta Asya bölgesinde sadece Rusya ile ABD arasında rekabet yaşandığını belirtiyor ve diğer aktörlerin rolünü umursamıyordu. Ancak buna karşın son onyılda yaşanan gelişmeler ve özellikle 11 Eylül 2001 olayları ve Amerika’nın Afganistan’ı işgal etmesinin ardından bu alanda Hindistan gibi diğer bazı önemli aktörler de gündeme gelmeye başladı.

Orta Asya meseleleri uzmanı Abbas Kardan bu konuda şöyle diyor:

Hindistan uluslararası gelişmelerde rol ifa etmek isteyen bir devlet olarak bir süredir orta Asya ve Güney Kafkasya bölgelerinde bir yer bulmaya çalışıyordu ve 11 Eylül 2001 olayları yeni Delhi yönetimine bu fırsatı sağlamış oldu.

Hindistanlı politikacılar ve uzmanlar da orta Asya bölgesinin stratejik konumuna dikkat çekerek Yeni Dalhi için bu bölgeler enerji kaynakları bakımından önem arz ettiğini belirtiyor. Bu yüzden Hindistan yönetiminin orta Asya ve Güney Kafkasya ülkeleri ile geleneksel ilişkilerini ihya etmek, Yeni Delhi’nin önemli stratejik öncelikleri arasında yer almış bulunuyor.

Öte yandan Hindistan yönetimi orta Asya ve Güney Kafkasya bölgelerinde Pakistan ve Japonya ile rekabet çerçevesinde bu alanda daha fazla işbirliğini geliştirmek istiyor. Gerçekte Azerbaycan Cumhuriyeti Hindistan’ın Güney Kafkasya bölgesine giriş kapısı olabilir. bu şartlarda iki taraf arasında terörle mücadele belgesinin imzalanması aslında Hindistan’ın Güney Kafkasya bölgesine giriş vizesi niteliğindedir. Bu arada Hindistan’ın diğer rakibi Pakistan’ın Azerbaycan Cumhuriyeti ile işbirliği askeri ve iktisadi alanların ötesine geçmediği de belirtilmelidir.

Geçen hafta Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyayev, Şanghay işbirliği teşkilatı ŞİT ile terör ve radikalizmle mücadelede işbirliği anlaşması imzaladı.

Özbekistan ve ŞİT arasında terör ve radikalizmle mücadele belgesi Özbekistan senatosunun 14.oturumunda onaylanmıştı. Bu anlaşma 9 Haziran 2017 tarihinde taraflar arasında kesinleşmişti.

Aslında Özbekistan’ın Afganistan ile ortak sınırı olması bu ülkeye özel şartlar kazandırıyor. Afganistan’da güvensizlik şartları ve Özbekistan’ın bu ülkeden gelecek her türlü tehdide karşı hazırlıklı olması bu özel şartların gerçek sebebidir. Öte yandan yoksulluk, cahillik ve dini eğitim yokluğu ve diğer bazı etkenler Özbekistan’da bazı kesimlerin gerçek İslam yolu yerine terör örgütlerinin propagandalarına aldanarak yanlış bir yolu seçmelerine sebebiyet veriyor. Bu yüzden Taşkent yönetimi terör ve radikalizmle mücadeleye önem vermeye başladığı anlaşılıyor.

Kabil üniversitesi öğretim üyesi Ali İkbal Taşkent’te düzenlenen Afganistan’da güvenlik alanında bölgesel işbirliği zirvesine işaret ederek şöyle diyor: uluslararası Taşkent zirvesi Afganistan için bu ülkede terörün kökünü bölge ülkelerinin işbirliği ile kurutması için iyi bir fırsattır. Bu tür zirveler Afganistan’a bölgesel kapasitelerden barış ve istikrara kavuşma yolunda yararlanması için iyi bir fırsat sunuyor.

Bu şartlarda Özbekistan yönetimi de terör ve radikalizmi yok etmekte kararlı olduğu anlaşılıyor. Gerçekte bölgedeki cari gerçeklere bakıldığnıda Özbekistan yönetiminin ekonomisini geliştirmek ve halkının İslam’la ilgili bilgisini arttırmak için terörü yok etmekten  başka çaresi olmadığı anlaşılıyor.

Bu arada ŞİT’in devletler arası bir örgüt olduğu ve 15 Haziran 2001 tarihinde Çin, Rusya, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan tarafından temeli atıldığı, Hindistan ve Pakistan da Haziran 2015’te bu örgüte katıldığı belirtilmelidir.

Geçen hafta bölge gelişmelerine bakıldığında, Bakü yönetimi Hindistan gibi ülkelerle ilişkilerini geliştirerek enerji alanında yatırımcı sayısını arttırmaya çalıştığı anlaşılıyor.

Bu arada Bakü ile Yeni Delhi arasında işbirliği anlaşması imzalanması da Yeni Delhi yönetimine bölgesel rekabetler alanına daha ciddi bir şekilde girmesine yardımcı olduğu söylenebilir.

Orta Asya bölgesinde de Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyayev’in terör ve radikalizmle mücadelesi büyük önem arz ediyor. Taşkent’te geçen Mart ayında düzenlenen Afganistan’da güvenlik ve işbirliği zirvesinden sonra Taşkent yetkilileri bu alanda önemli adımlar atmaya başladı.