Bültenimizi geçen hafta Orta Asya ve Güney Kafkasya bölgelerinde yaşanan önemli gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

Azerbaycan’da anayasa mahkemesi cumhurbaşkanlığı seçim sonuçlarını resmen açıklaması,

Gürcistan Cumhurbaşkanı Margulaşvili’nin NATO açıklaması,

Ermenistan’da Serj Sarkisyan’ın Başbakan seçilmesi,

Tacikistan’dan EKO Dışişleri Bakanları zirvesi,

Türkmenistan ve Kırgızistan’da yeni atamalar,

Geçen hafta bölgenin önemli bazı gelişmeleriydi.

Geçen hafta Azerbaycan Cumhuriyeti anayasa mahkemesi 18 Nisan’da bu ülkede gerçekleşen 8. Cumhurbaşkanlığı seçim sonuçlarını ve İlham Aliyev’in bu seçimleri kazandığını resmen ilan etti.

Azerbaycan Cumhuriyeti anayasa mahkemesi yargıçları 18 Nisan’da Ferhad Abdullahyev başkanlığında düzenlediği oturumda merkezi seçim komisyonunun seçim sonuçları ile ilgili raporu inceledikten sonra bu sonuçların doğruluğunu ve İlham Aliyev’in oyların %86.2 kadarını kazandığını onayladı.

Geçen hafta Gürcistan Cumhurbaşkanı Georgi Margulaşvili, Tiflis yönetiminin Kuzey Atlantik Paktı NATO’ya üyelik çabaları Gürcistan halkının istek ve görüşüne göre yürütüldüğünü açıkladı.

Geçen hafta Ermenistan’da Erivan’da halkın beş gün art arda düzenlediği protesto eylemlerine rağmen Ermenistan milli meclisi 17 olumsuz oya karşı 77 olumlu oyla Serj Sarkisyan’ı bu ülkenin Başbakanı seçti.

Geçen hafta EKO Dışişleri Bakanları Tacikistan’ın başkenti Duşanba’da 23. Zirvesini düzenledi.

Geçen hafta Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sorenbay Cinbekov bu ülkenin adalet Bakanı ve özel kalem müdürünü atadı. Kırgızistan’da yeni adalet Bakanı ataması, önceki Bakan Oran Ahmidov bir süre önce görevinden istifa etmesinin ardından gerçekleşti.

Geçen hafta Türkmenistan Cumhurbaşkanı Kurban Kulu Berdi Muhammedov da bu ülkenin bazı askeri ve siyasi yetkililerini görevden aldı ve yerlerine yeni yetkilileri atadı.

Bültenimizin ikinci bölümünde bölgenin iki önemli gelişmesinin detaylarını ele almak istiyoruz. Önce Ermenistan’da yaşanan gelişmeye bakalım.

Geçen hafta Ermenistan’da Erivan’da halkın beş gün art arda düzenlediği protesto eylemlerine rağmen Ermenistan milli meclisi 17 olumsuz oya karşı 77 olumlu oyla Serj Sarkisyan’ı bu ülkenin Başbakanı seçti.

Ermenistan’da Serj’e hayır protesto eylemleri beş gün boyunca art arda düzenlendi, fakat bu eylemler de Serj Sarkisyan liderliğindeki Erivan yönetiminin çelik iradesini etkileyemedi. Görünen o ki Sarkisyan’ın askeri mazisi bu günlerde ona büyük yardım sağlıyor.

Ermeni siyaset meseleleri uzmanı Yerond Buzviyan bu konuda yaptığı açıklamada şöyle diyor: Ermenistan camiasının görüşüne göre bu ülkede şimdiki egemen sınıfın hiç bir alternatifi bulunmuyor.

Erivan’da halkın protesto eylemleri vatandaşlık anlaşması partisi lideri ve Ermenistan meclisi milletvekili Nikol Paşinyan tarafından düzenleniyor. Protestocular Serj Sarkisyan’ın başbakanlık görevinden çekilmesini istiyor ve Erivan yönetimi karşıtı olan gruplardan da muhaliflerin saflarına katılmalarını istiyor.

Ermenistan’da iktidar parti olan ve mecliste çoğunluğu elinde bulunduran cumhuriyetçi parti eski Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan’ı Başbakan olarak aday göstermişti. Ermenistan’da hali hazırda Cumhurbaşkanı olan Armen Sarkisyan protokol makamıdır ve cumhurbaşkanının tüm yetkileri 2015 yılında düzenlenen bir referandumla bu ülkenin başbakanına devredilmiştir. Ermenistan’ın parlamenter sisteminde başbakanın cumhurbaşkanından daha fazal yetkisi bulunuyor ve yürütmenin bir numaralı adamı sayılıyor.

Gerçekte Ermenistan’da yeni dönemde de gücün Serj Sarkisyan’ın tekelinde bulunacağı ve Ermenistan’da onun sözü geçeceği anlaşılıyor. Serj Sarkisyan AGİT’e bağlı Minsk grubuna çok inanıyor ve bu grubun Ermenistan ve Azerbaycan Cumhuriyeti arasında dağlık Karabağ bölgesinin mülkiyeti üzerinde yıllardır süregelen anlaşmazlığı çözümleyebileceğini düşünüyor.

Ermeni muhalif lider Nikol Paşinyan 17 Nisan günü, yani Ermenistan parlamentosunda oylamanın yapıldığı gün muhaliflerden parlamento önünde toplanmalarını istemişti. Bazı protestocular da Serj’e hayır eylemleri çerçevesinde Ermenistan radyosu ve Erivan üniversitesine saldırdı, fakat güvenlik güçlerinin müdahalesi ile bu merkezlerden çekilmek zorunda kaldılar.

Ermenistan’da Serj Sarkisyan, başkent Erivan’da yüzlerce Ermeni vatandaş beş gün boyunca düzenledikleri protesto eylemleri ile Sarkisyan’ın Başbakan seçilmesine itiraz ettikleri halde bu ülkenin Başbakanı seçildi. Gerçekte Erivan yönetiminin muhaliflerinin tüm planları boşa çıktı.

Sarkisyan Başbakan seçildikten sonra Ermenistan milli meclisinde yaptığı konuşmada Başbakan olarak en önemli öncelikleri ülkenin güvenliği, ordunun takviye edilmesi ve Karabağ münakaşasının çözümünden ibaret olduğunu belirtti.

Bu açıklama, Sarkisyan cumhurbaşkanlığı dönemlerinde Karabağ münakaşasının çözümü için hiç bir olumlu adım atmadığı halde gündeme geliyor.

Bazı uzmanlar Ermenistan’da hükümet sisteminden yapılan değişikliği bu ülkede dördüncü cumhuriyet döneminin başlangıcı şeklinde değerlendiriyor. Bu bağlamda Ermeni uzman Sarkis Artesoni şöyle diyor:

Yarın yeni bir Ermenistan’da uyanacağız. Gerçi hükümetin başı görecede değişmiyor. Başka ülkelerde asıl hükümetin muhalefet kanadı yeni bir hükümet kurma konusunda vaatlerde bulunuyor, ancak Ermenistan’da uygun alternatiflerini yokluğu ve ayrıca muhalefet kanadında siyasi ve ideolojik zafiyet yüzünden hükümette köklü değişiklikler iktidar kanat tarafından uygulanması gerektiği anlaşılıyor.

Ermeni uzman Artesoni şöyle devam ediyor:

Serj Sarkisyan’ın birinci başbakanlık dönemi büyük ihtimalle onun cumhurbaşkanlığı döneminin devamı olacaktır. Bu dönemde Ermenistan hükümeti birey eksenli bir hükümet olacaktır, özellikle Sarkisyan’ın başbakanlığını savunanlar sürekli onun alternatifi olmadığını vurguluyor. Ancak buna rağmen parlamenter sisteminin kendine özel özellikleri vardır ki bu da güç odakları ve çeşitli hükümet katmanlarının varlığıdır. Serj Sarkisyan’ın başbakanlığını bir nevi başkanlık sisteminden parlamenter sisteme geçiş süreci nitelemek mümkün. Bu farazi geçiş süreci ise 2022 yılında son bulacaktır.

Geçen hafta Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sorenbay Cinbekov bu ülkenin adalet Bakanı ve özel kalem müdürünü atadı. Kırgızistan’da yeni adalet Bakanı ataması, önceki Bakan Oran Ahmidov bir süre önce görevinden istifa etmesinin ardından gerçekleşti. Bu çerçevede Cinbekov, bayan Aynur Abdil Dayeva’yı yeni adalet Bakanı olarak atadı. Bu karar Kırgızistan parlamentosu tarafından da kabul edildiği belirtiliyor. Böylece yeni adalet Bakanı bu görevi yürütmek için gerekli yasal izinleri aldığı anlaşılıyor.

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Cinbekova son günlerde ayrıca başsavcı ve Başbakan yardımcısını görevden aldı. Aslında Kırgız lider son iki haftada bu ülkede bir çok devlet kurumunun başkanlarını görevden aldı. Kırgızistan’da güvenlik kurumlarının Başkan yardımcılarının görevden alınması ise bu yetkililerin Kırgızistan’ın çeşitli güvenlik alanlarında nüfuz etmeleri şeklinde ifade ediliyor. Buna göre Başkan yardımcıları bir çok durumda başkandan daha etkili rol ifa ettiği anlaşılıyor. Oysa başkanlar sadece resmi makam olarak biliniyor.

Kırgızistan anayasasına göre Cumhurbaşkanı aynı zamanda bu ülkenin milli güvenlik konseyinin Başkanı da oluyor. Bu yüzden görünen o ki Cinbekov, görevlerini eski Cumhurbaşkanı Elmasbeyk Atambayev’e danışmadan yapan devlet memurlarına ihtiyaç duyuyor.

Bu konuda Kırgızistan siyaset meseleleri uzmanı Dimitri Arlov şöyle diyor: hükümet kurumlarında fesadın yaygınlaşması bir yandan ve Kırgızistan cumhurbaşkanının devlet erkanlarından değişim yaratma çabası öbür yandan son günlerde yapılan değişikliklerin nedenidir. Cumhurbaşkanı Cinbekov Kırgızistan’ın güvenlik ve yürütme kurumlarında değişiklikler yaparak duruma tam musallat olmak istiyor. Oysa görevden alınan tüm yetkililer eski cumhurbaşkanına yakın isimlerdi ve yeni Cumhurbaşkanı için sorun yaratabilirdi.

Kırgızistan’da yetkilileri görevden alma ve yeni atamalar yapma süreci özellikle eski Cumhurbaşkanı Elmasbeyk Atambayev’in yeni Cumhurbaşkanı Cinbekov’un bazı uygulamalarını eleştirmesinin ardından şiddet kazandığı belirtiliyor. Gerçekte Cinbekov’un Atambayev’in eleştirileri yüzünden Bişkek hakimiyetinde bu değişikliklere gittiğinden kuşku duyulmuyor. Oysa bundan önce Cinbekov’un Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyayev’i izleyerek bu değişiklikleri yaptığı düşünülüyordu. Ancak her halükarda Cinbekov’un izlediği yol, mali fesat içinde çırpınan Kırgızistan’ı kurtuluş sahiline ulaştıramayacağı bu ülkeyi yeni ciddi krizlerle karşı kaşıya getireceği söylenebilir.

Geçen hafta Güney Kafkasya ve orta Asya bölgelerinde yaşanan gelişmelerden hareketle Ermenistan’da Cumhurbaşkanı ve başbakanın konumuna açıklık getirildikten sonra ekonomilerini iyileştirme yolunun önemli bir bölümünü katettikleri söylenebilir.

Orta Asya bölgesine gelince, Kırgız lider Cinbekov’un eski Cumhurbaşkanı Atambayev’in gizli hamilerini tasfiye etme çabaları bu ülkenin yönetiminin gündeminde olduğu anlaşılıyor. Ancak muhalifler bu süreç ülkelerine fayda sağlamayacağını belirtiyor.