Geçen bölümde Fars eyaletine yaptığımız seyahatimizi sonlandırdık.

Bugün yine güzel ve tarihî İran diyarının bir başka güzel ve ihtişamlı yöresine, tarih boyunca bir çok medeniyete ve iktidara ev sahipliği yapan İran’ın en tarihî diyarlarından birine, yani İsfahan eyaletine gideceğiz.

İsfahan eyaleti dünyada çeşitli önemli tarihî eserleri ve ünlü en sanatları ile bilinir. Şimdiye kadar bir çok seyyah ve tarihçi ve arkeolog İsfahan’ı ziyaret etmiş ve hakkında yazılar yazmıştır.

İsfahan eyaleti 106 bin kilometrekarelik alanı ile İran’ın merkezinde ve 9 eyaletin ortasında yer alır ve İran’ın en yoğun nüfuslu eyaletlerinden biri sayılır.

İsfahan’ın tarihî mazisi milattan önce üçüncü milenyuma uzanır, ki bu da başlı başına yörede çeşitli dönemlere ait önemli ve değerli tarihî eserlerin bulunmasına vesile olmuştur. Uzmanlar İsfahan eyaletinde, her biri özel bir dönemi temsil eden ve ait olduğu çağın ihtişamını yansıtan tam altı bin kadar tarihî eser bulunduğunu belirtiyor.

İsfahan’da tarihî eserlerin değerli mimarisi, Nakş-i Cihan meydanı gibi eserlerin UNESCO’nun kültürel miras listesinde kayda alınmasına vesile olmuştur. İsfahan’ın tarihî camileri, sarayları ve köşkleri, ateş tapınağı, muhteşem bahçeleri, kervansarayları ve tarihî evleri güzel ve eşsiz mimarileri ile bu kenti İran’ın turizm başkenti yapmış ve dünyanın dört bir yanından yabancı turistlerin bu güzel ve tarihî yöreye akın etmelerine sebebiyet vermiştir.

Anlatmakla bitmeyen İsfahan’ın tarihî ve kültürel ve doğal cazibeleri, bu eyaleti İran’ın diğer eyaletlerinden farklı kılmıştır. Bu arada eyaletin merkezi İsfahan kenti yörenin tarihi ve geçmişiyle ilgili en büyük payı barındıran kenttir.

Öte yandan İran’ın kuzeyini güneyine bağlayan güzergahların kesiştiği noktada yer almak da İsfahan eyaletine özel bir konum kazandırmıştır ve eyalet doğal ve stratejik özellikleri itibarıyla büyük sanayi yetenekleri de barındırır. Gerçekte İsfahan eyaletinde sanayi çeşitliliği bu eyaleti İran’ın en büyük sanayi merkezlerinden birine dönüştürmüştür ve eyalet bu bakımdan İran eyaletleri arasında ikinci sırada yer alır. İran’ın en önemli demir döküm fabrikası, en büyük çelik fabrikası, poli-akril sanayii, tekstil, deri, gıda, ilaç fabrikaları ve diğer bir çok fabrika İsfahan eyaletinde bulunmaktadır.

İsfahan eyaleti büyük sanayi sektörünün yanında tarım alanında da büyük kapasiteye sahiptir. Yörede tarım arazileri, meyve bahçeleri, bağlar ve bostanlar büyük gelişme kaydetmiştir. Eyaletin en önemli ırmağı Zayenderud, Çarmahal Bahtiyari eyaletinde bulunan dağlardan kaynaklanır ve İsfahan eyeletinde tarımın gelişmesinde en önemli faktör sayılır.

İsfahan eyaletinde baklagiller, pirinç, tütün, safran, üzüm, kavun, karpuz, ayva, armut, kiraz, nar, elma ve şeftali gibi ürünler yetişir. Bu eyalet ayrıca ihraç ettiği güzel meyveleri ile bilinir. Ayva, armut, elma ve kiraz, İsfahan eyaletinin meyve ihracatını oluşturan ürünlerdir.

İsfahan eyaleti iklim bakımından Akdeniz, kurak ve yarı kurak iklimlerinden oluşan üç önemli iklimin etkisi altındadır. Eyaletin yıllık ortalama yağışı 150 ila 350 mm arasında değişir. İsfahan eyaleti doğal coğrafyasına göre İran’ın merkezî dağları arasında ve İran’ın kuzeybatısından başlayan Zagros sıradağlarının doğusunda uzanan eteklerinde yer alır ve bir kaç dağlık bölge ve ovalardan oluşur. Darme dağları, Dinar dağı, Şahan dağı, Kerkes ve Saffe dağları, İsfahan eyaletinin önemli dağlarıdır. Yörenin en önemli ırmağı Zeyenderud ise bu eyalette akmaktadır. “Zayende” Farsçada doğurgan anlamına gelir ve ırmağın etrafında bol çeşmeleri yüzünden bu adla adlandırılmıştır. Bu ırmak Bahtiyari yöresinin Zerdkuh dağının kuzeydoğu cephesinden kaynaklanır ve uzunluğu 420 kilometre ve eni derelerde 10 ila 20 metre arasında değişirken, İsfahan kentine geldiğinde 800 metreye kadar genişler. Zayenderud ırmağının başından sonuna kadar kıyılarında yemyeşil çalılık alanları vardır, ki bu da başlı başına ırmağın çevresinde çok güzel manzaralar oluşturur.

Zayenderud’un özel cazibeleri, ırmağın yatağı ve sahilleri ve çevresidir. Bu ırmak ve kıyısı başta İsfahan kenti olmak üzere eyaletin en ünlü dinlenme ve eğlence mekanlarından biri sayılır.

İsfahan eyaleti çeşitli etnik grupları bir arada barından İran’ın eyaletlerinden biridir. Eyalette yaşayan nüfusun büyük çoğunluğu İran’ın diğer merkezî eyaletleri gibi Farsça konuşur. Bu arada eyalette Lorca ve Azeri Türkçesi konuşan Bahtiyari ve Azeri kökenli gruplar da yaşar. Yine eyalette Yahudi, Ermeni ve Zerdüşti azınlıklar da İsfahan yöresinin önemli azınlıklarını oluşturur.

İsfahan eyaleti güzel iklimi ve yeşil alanları sayesinde yılın dört beş ayında da İran’ın göçebe nüfusunun bir bölümünü barındırır. Bahtiyari ve Kaşkai aşiretleri her yıl ilkbahar mevsiminde İsfahan eyaletinde çadırlarını kurar ve sürülerini bölgenin bereketli çayırlarında otlatır.

İsfahan eyaleti coğrafi çeşitliliğini oluşturan dağları, ovaları ve vadileri sayesinde yaban hayatına da elverişli bir alandır ve bu doğal güzellikler eyaletin turistik cazibesine katkı sağlar. Eyaletin Natanz ilçesinde Kerkes dağları, Feriden ilçesinde Dalan zirveleri, Feridunşehir ve Semirom’da uzanan sıradağlar ve yine eyaletin doğusunda Gavhuni göleti en güzel doğal ekosistemlerdir. Bu bölgeler insanların iktisadi faaliyetlerinden korunduğu için en güzel doğal ekosistemler olarak yaban hayatına hizmet etmektedir.

İsfahan eyaletine “Mute” yaban hayatı koruma alanı ılımlı yarı nemli iklimi ve soğuk kışları ile yaklaşık 220 bin hektarlık bir alandır. Bu alanda bölgenin genel manzarası geniş ovalardan oluşur, ki her biri bölgede yer alan dağlarla birbirinden ayrılır. Mute yaban hayatı koruma alanı çeşitli bitki türleri ve ağaçları bakımından da zengin bir alandır ve ceyranların yaşam alanı olarak büyük önem arz etmektedir. Bu alan ceyrandan başka ender sayıda bulunan çeşitli hayvanları ve kuşları da barındırır.

“Kamışlu” yaban hayatı koruma alanı da ılımlı yarı nemli iklimi ve kısmen soğuk geçen kışları ile yaklaşık 50 bin hektar kadardır ve genel manzarası çok sayıda tepeden oluşur ve çeşitli bitki türlerine ve ağaçlara ev sahipliği yapar. Kamışlu yaban hayatı koruma alanı da İsfahan koçu olarak bilinen yaban koçların yaşam alanıdır ve bunun yanı sıra şahin ve akbaba gibi kuşlar da bu bölgede barınır.

“Kolahgazi” yaban hayatı koruma alanı da sıcak ve kurak iklimi ve kısmen soğuk kışları ile yaklaşık 50 bin hektarlık bir alandır. Bu alanın genel manzarası ise Kolahgazi ve Mahnişan sıradağları ve bir kaç düz ovadan oluşur. Bölgenin bitki örtesi de zengindir. Kolahgazi yaban hayatı koruma alanı teke ve kaplanların barınağıdır, fakat başka hayvanlar ve kuşlar da bu bölgede yaşar. 015