Bültenimizi geçen hafta İran’la ilgili önemli iktisadi gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

İran ve Kuzey Irak arasında iktisadi işbirliğinin gelişmesi,

Doğalgaz ihraç eden GECF ülkelerinde yaşanan son gelişmeler ve GECF genel sekreterinin Tahran ziyareti,

Tahran’da 23. Uluslararası petrol, doğalgaz, rafineri ve petro kimya fuarının açılışı,

Yol ve kentleşme bakanlığının İran karayolları hakkında açıklamaları,

Geçen hafta Kuzey Irak bölgesi İran’ın çeşitli bölgeleri ve Kuzey Iraklı iktisadi aktivistlerin katıldığı büyük bir iktisadi oturuma ev sahipliği yaptı.

Bültenimizi bu konu ile ilgili raporumuzla açıyoruz.

Geçen hafta Kuzey Irak’ta düzenlenen Kuzey Irak ve İran arasında iktisadi fırsatlar başlıklı iki günlük oturum, iki tarafın bir yandan iktisadi açılardan birbirine ihtiyaç duyduklarını ve öbür yandan Irak ve Suriye’de IŞİD sonrası dönemde Tahran ve Erbil için iktisadi önemli kapasiteleri söz konusu olduğunu ve taraflar bu sayede iktisadi ilişkilerini azami derecede geliştirebileceklerini ortaya koydu.

Kuzey Irak yerel yönetiminin merkezi Erbil kentinde düzenlenen Kuzey Irak ve İran arasında iktisadi fırsatlar başlıklı iki günlük oturumda konuşan İran sanayi, maden ve ticaret Bakanı Muhammed Şeriatmedari, iki taraf arasında iktisadi ilişkilerin geliştirilmesi için iç ve dış yatırımlarla ilgili yasalarda istikrar ve bankacılık alanında işbirliği gerekli olduğunu belirterek İran İslam Cumhuriyeti bu alanlarda istikrarlı olduğu yönünde gereken güvenceleri vermeye hazır olduğunu belirtti. Bakan Şeriatmedari ayrıca Kuzey Irak Başbakanı Neçirvan Barzani ile ortak komisyon kurma konusunda müzakerelerinde iki tarafın iktisadi aktivistlerinden oluşan bir komisyonun kurulması ve iktisadi ilişkilerin gelişmesi yolundaki engellerin tespit edilerek çözümlenmesi üzerine mutabakat vardıklarını kaydetti.

Gerçi bu oturum iki taraf arasında dördüncü kez düzenleniyordu, fakat bu son oturum iki sebepten ötürü önem arzediyordu. İlkin tekfirci IŞİD terör örgütü Irak topraklarında bozguna uğradı ve bu ülke şimdi söz konusu terör örgütünün sebebiyet verdiği yıkımı yeniden inşa etmek üzere düğmeye bastı. Buna göre uzmanlar Bağdat yönetiminin Saddam ve IŞİD yüzünden yaşanan yıkımın onarılması ve geri kalmışlıkların telafi edilmesi için Irak’ta yüz milyarlarca dolarlık yatırım gerektiğini belirtiyor.

Bu bağlamda İran ile Irak ve Suriye iktisadi ilişkilerini geliştirme komisyonu sekreteri Said Ohadi İran’ın yıllık teknik ve mühendislik hizmetleri ihracat kapasitesini 25 milyar dolar civarında açıklayarak şöyle dedi: Irak’ın IŞİD sonrası dönemde teknik ve mühendislik hizmetlerine olan ihtiyacının mali bedeli yaklaşık 500 milyar dolar civarında tahmin ediliyor, fakat İran’ın potansiyellerinden bu yolda yılda sadece 1 milyar dolar düzeyinde yararlanılıyor.

Aslında İranlı üst düzey iktisadi heyetin Erbil kentinde düzenlenen oturuma katılması Tahran yönetiminin Irak piyasalarında aktif bir şekilde varlık sergilemek istediğini gösteriyor. Bu bağlamda İran ve Kuzey Irak yerel yönetimi iktisadi işbirliğini geliştirme protokolü imzaladı. Protokol İran sanayi, maden ve ticaret Bakanı Şeriatmedari ve Kuzey Iraklı bazı bakanların huzurunda imzalandı.

İran ve Irak yetkilileri iki ülke arasında ticaret hacmi yılda 20 milyar dolar düzeyine çıkabilecek kapasiteye sahip olduğunu ve iktisadi ilişkilerin de buna paralel olarak gelişebileceğini belirtiyor. Ancak bu hedefe ulaşmak için bankacılık sorunları, nakliyat, vize ve gümrük engeli gibi engellerin ortadan kaldırılması gerekiyor.

Geçen hafta doğalgaz ihraç eden ülkelerin forumu GECF’de son gelişmeler forum genel sekreteri Yuri Senturin ile İran petrol Bakanı Bijen Namdar Zengene arasında Tahran’da petrol ve doğalgaz zirvesinin kulisinde gerçekleşen oturumda ele alındı. GECF genel sekreteri Senturin, Bakan Zengene ile görüşmede forumda son gelişmeleri ve kazanımları ve geleceğe dönük programların hakkında bilgi sundu.

Doğalgaz ihraç eden ülkelerin forumu GECF dünya genelinde doğalgaz üretimini, ihracatını ve fiyatlarını kontrol etmek üzere 23 Aralık 2003 tarihinde kuruldu. doğalgaz ihraç eden ülkelerin forumu GECF’in üyeleri dünyada üretilen doğalgazın %44 kadarını üretirken dünya doğalgaz kaynaklarının %67 kadarına sahiptir. Bu ülkeler yine doğalgaz boru hattı aracılığı ile ihraç edilen doğalgazın %64 kadarını ve sıvı gaz LNG ticaretinin %66 kadarını elinde bulunduruyor.

Cezayir, Bolivya, Mısır, Ekvador Gine, İran, Libya, Katar, Rusya, Tirinidad ve Tobago, Veneüzella ve BAE doğalgaz ihraç eden ülkelerin forumu GECF’in 12 esas üyesidir. Hollanda, Norveç, Irak, Umman, Peru ve Azerbaycan Cumhuriyeti ise doğalgaz ihraç eden ülkelerin forumu GECF’in gözlemci üyelerini oluşturuyor.

Geçen hafta 23. Uluslararası petrol, doğalgaz, rafineri ve petro kimya fuarı Tahran’da uluslararası fuar merkezinde açılış yaptı.

Tahran’da düzenlenen bu fuarın bazı amaçları, dünya genelinde petrol ve doğalgaz sanayiinde son teknolojik ürünleri sunmak, başka ülkelerle bu alanlarda teamülü geliştirmek, dünyada benzer petrol firmaları ile rekabet etmek ve teknik bilgi alış verişi ile yerli firmaların yeteneklerini geliştirmektir.

Dünya bankası milletlerin değişen servetleri başlıklı en yeni raporunda ise İran’ın petrol kaynakları 155 yıla kadar bitmeyeceğini tahmin etti. İran petrol ve doğalgaz kaynaklarının toplamında dünyada birinci sırada yer alıyor.

Geçen hafta yol ve kentleşme bakanlığı ülkenin ulaşım yollarını yük ve yolcu bakımlarından kolaylaştırmak üzere 10 yeni ulaşım yolu üzerinde çalışıldığını ve böylece İran İslam Cumhuriyeti bölgenin iktisadi ve güvenlik bakımlarından istikrarından daha fazla rol ifa etmesi sağlanacağını açıkladı.

İran’da bu çerçevede uygulanan büyük kalkınma projesinde ülkenin ilk önemli koridoru 1920 km uzunluğunda İran’ın güneydoğusunda Guater bölgesinde başlıyor ve Jask, Benderabbas, Lenge ve Buşehir limanlarından geçtikten sonra Hendican, Abadan ve Hürremşehir kentinde noktalanıyor.

İran’da bu çerçevede uygulanan büyük kalkınma projesinde ülkenin ikinci önemli koridoru 825 km uzunluğunda ve İran’ın merkezinde Tahran’dan başlıyor ve Save ve Kirmanşah kentlerini aşarak Hüsrevi sınır kapısına ulaşıyor. Hali hazırda bu koridorun ülkenin batısındaki ayağı tamamlanması için 105 km karayolu da tamamlanmak üzere.

İran’da bu çerçevede uygulanan büyük kalkınma projesinde ülkenin üçüncü önemli koridoru ise 1940 km uzunluğunda ve İran’ın kuzeybatısında Bazergan sınır kapısından başlayarak Tebriz, Zencan, Kazvin, Abyek ve Tahran’ın güneyindeki çevreyolunu aşarak Kum kentine ulaşıyor ve buradan da Germsar, Semnan, Şahrud, Sebzevar ve Meşhed kentlerine doğru devam ediyor. Bu koridor Avrupa’dan İran’ın doğusu ve Afganistan topraklarına yükün transiti için önemli rol ifa edeceği beyan ediliyor.

İran İslam Cumhuriyeti coğrafi açıdan sahip olduğu stratejik konumu itibarı ile dünyanın en önemli dörtyolunun ortasında yer alıyor. Kuzey Güney koridoru, Doğu Batı ve Güney Asya koru ve Trasika koridorları, dünyanın dört önemli koridorudur ve her birinin bir bölümü İran İslam Cumhuriyeti topraklarından geçmektedir. Trasika koridoru Asya kıtasını Avrupa kıtasına bağlayan önemli bir uluslararası koridordur. Bu koridorun üzerinde Bulgaristan, Ukrayna, Romanya, Moldavya ve Türkiye Karadeniz kıyıları ve Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan cumhuriyetini Kafkasya bölgesi ve Türkmenistan, Kazakistan, Tacikistan, Özbekistan ve Kırgızistan da orta Asya bölgesinde yer alan ülkelerdir. İran da bu koridorun 14. Üyesi olarak biliniyor.

Kuzey Güney koridoru tamamlandığı takdirde Hazar denizi kıyılarında bulunan Kuzey ülkeleri İran üzerinden Fars körfezine ulaşıyor ve İran ve Güney ve Güneydoğu Asya ülkeleri de böylece Hazar denizinin Kuzey ülkeleri ve Avrupa kıtası ile bu yoldan bağlanmış oluyor.

Hindistan’ın Tahran büyükelçisi Surab Kumar Kuzey Güney koridorunun faaliyete geçmesi bölge ülkeleri için büyük önem arzettiğini ve bu ülkelerin ekonomik kalkınmasına büyük katkı sağlayacağını belirtiyor.

Aslında bu ticari kapasiteler ticari heyetlerin Tahran’a akın etmelerine uygun zemin oluşturuyor. Bu çerçevede en son Gürcistan Başbakan yardımcısı ve ekonomi ve sürdürülebilir kalkınma Bakanı Dimitri Kumişvili geçen hafta Tahran’da İran ekonomi Bakanı Mesut Kerbasian ile görüşerek ikili işbirliğini ele aldı.

Gürci yetkili görüşmede İran ile iktisadi işbirliğine vurgu yaparak ülkesi İran ile ticari ve iktisadi ilişkilerini daha da geliştirmek istediğini belirtti.

Geçen hafta Güney Afrika’dan 15 kişilik ticari bir heyet İran’ın gıda maddeleri, sermaye temini, petro kimya, mühendislik hizmetleri ve kimyasal madde üretimi  gibi alanlarda kooperatif sektörünün kapasiteleri ile tanışmak üzere İran’ı ziyaret etti.

İran’ın Güney Afrika büyükelçiliği ticaret ataşesi ve Afrika meseleleri uzmanı Mehrdad Siyadetnesep İran ve Güney Afrika arasında iktisadi işbirliğinin önemi hakkında yaptığı açıklamada, Güney Afrika Hint ve Atlas okyanusları ile 2954 km deniz sınırı bulunan bir ülke olarak Afrika piyasalarına açılan büyük bir kapı olduğunu ve bu ülke bu açıdan seçkin ve stratejik bir konuma sahip olduğunu ve bu açıdan bu tür heyetlerin İran’ı ziyaret etmeleri Tahran yönetimi için büyük önem arzettiğini belirtiyor.