Bültenimizi geçen hafta İran’la ilgili önemli iktisadi gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

Sri Lanki cumhurbaşkanının Tahran ziyareti,

ABD Başkanı Trump’ın Bercam nükleer anlaşmasından çekildiğini ve yaptırımların üç ila altı ay içinde yeniden uygulanacağını açıklaması,

İran’da Astara – Astara demiryolunun iktisadi alanda etkilerinin ele alındığı bir oturumun düzenlenmesi,

İran ve Avrasya iktisadi birliğinin müzakereleri,

Türkmenistan Dışişleri Bakanı Meredov’un Tahran ziyareti,

Cumhurbaşkanı Ruhani’nin petrol ve doğalgaz sektörü ile ilgili beyanatı,

Geçen hafta İran’ın bazı önemli iktisadi gelişmeleriydi.

Geçen hafta Tahran Sri Lanka Cumhurbaşkanı Maithripala Sirisena’yı ağırladı. Sri Lanka cumhurbaşkanının Tahran ziyareti iki ülke arasında siyasi ve iktisadi ilişkileri geliştirmek amacıyla düzenlendi.

Bültenimizi bu ziyaretle ilgili raporumuzla açıyoruz.

Sri Lanka Cumhurbaşkanı Maithripala Sirisena’nın İran ziyareti ve iki ülkenin üst düzey yetkilileri arasında ikili ilişkileri geliştirme yönünde gerçekleşen müzakereler her iki ülkede iktisadi ve ticari alanlarda işbirliğini geliştirmek üzere özel sektörlere ve üreticilere yeni bir fırsat sağlayacaktır.

Sri Lanka Cumhurbaşkanı Maithripala Sirisena Tahran ziyareti sırasında İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei ile de görüştü.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei Sri Lanka Cumhurbaşkanı Maithripala Sirisena’yı kabulünde İran ve Asya ülkeleri arasında işbirliğinin güçlendirilmesi gerektiğine vurgu yaptı ve bu durum bu ülkelerin güçlenmesine vesile olacağını belirtti. Ayetullah Hamanei iki ülke arasında kültürel ve tarihi ilişkilere temas ederek İran ve Sri Lanka arasındaki ticari ilişkilerin mevcut kapasitelerin çok altında seyrettiğini ifade etti.

İran’ın bilim ve teknoloji alanlarında kaydettiği ilerlemelerin iki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesine uygun zemin oluşturduğunu belirten Ayetullah Hamanei, İran İslam Cumhuriyeti Sri Lanka devleti ile ilişkilerini ve dostluk bağlarını geliştirmeye hazır olduğunu, bu bağlamda iki ülke yetkilileri arasında imzalanan işbirliği anlaşmaları ciddi bir şekilde ele alınarak hayata geçirilmeleri gerektiğini kaydetti.

İran Asya ülkelerinin enerji ihtiyacını karşılayana önemli ülkelerden biridir. İran özel ve stratejik coğrafi konumunun yanında Asyalı ve özellikle Doğu ve Güneydoğu Asya ülkelerindeki üreticiler için Ortadoğu bölgesinde en büyük Pazar olarak büyük önem arz eden bir ülkedir.

Sri Lanka Cumhurbaşkanı Maithripala Sirisena İranlı mevkidaşı Hasan Ruhani ile görüşmesinde iki ülke çeşitli alanlarda ilişkilerini ve işbirliğini geliştirebileceklerini belirterek İranlı yatırımcılardan ve iktisadi aktivistlerinden Sri Lanka’da bazı projelerin uygulanmasına ortaklık etmelerini istedi. Sri Lanka Cumhurbaşkanı Maithripala Sirisena ülkesi İranlı yatırımcıları olumlu karşıladığını ve onları desteklediğini vurguladı.

Güney ve Güneydoğu Asya ülkeleri, iktisadi ortak hedeflere ulaşma yolunda İran’ın güvenilir ortakları olabilir. bu çerçevede İran Cumhurbaşkanı ve Sri Lanka Cumhurbaşkanı Maithripala Sirisena’nın katıldığı törende iki ülke yetkileri arasında dört işbirliği protokolü ve bir de kültürel işbirliğini kapsayan bir program imzalandı. İşbirliği protokolleri sağlık, tıp bilimleri, ilaç, tıbbi malzeme, laboratuvar hizmetler, uyuşturucu madde ile mücadele, ayrıca İran ve Sri Lanka Standart kurumları arasında işbirliği, İran İslamî kültür ve irşad bakanlığı ve Sri Lanki film milli firması arasında film yapımcılığı sektörleri arasında işbirliği protokolünden ibaretti. İran ve Sri Lanka ayrıca 2018 – 2021 yılları arasında kültür, bilim ve eğitim alanında bir işbirliği programı imzaladı.

Geçen hafta ABD Başkanı Donald Trump yine İran’a yönelik mesnetsiz bir dizi eski iddiaları tekrarlayarak Amerika’nın Bercam nükleer anlaşmasından çekildiğini, nükleer yaptırımlar da üç ila altı ay içinde yeniden dayatılacağını açıkladı.

Ancak Amerika Başkanı Trump’ın uluslararası bir anlaşma olan Bercam nükleer anlaşmasından çekilme kararı İran ile ticaret yapan Avrupalı firmaları milyarlarca dolar zarara uğratacağı anlaşılıyor.

Amerika Başkanı Trump’ın bu açıklamasından bir kaç saat sonra Amerika hazine bakanlığı bir bildiri yayımlayarak İran ile işbirliği yapan yabancı firmalara üç ile altı ay içinde İran ile ticari ilişkilerini son vermeye yönelik süre tanıdı. Açıklamada, aksi takdirde bu talimata uymayan firmalar ABD yaptırımları kapsamına alınacakları belirtildi.

Amerika hazine bakanlığının bu bildirisi son iki yılda İran ile bir kaç milyar dolar değerinde anlaşmalar imzalayan Avrupalı büyük firmalarda şok etkisi yarattı.

Bilindiği üzere Avrupa’nın Total, Shell ve diğer bazı petrol devleri İran’ın petrol ve doğalgaz sahalarında  faaliyet yürütmek üzere bir çok anlaşma imzaladı. Fransa’nın Renault ve Pegeut otomobil firmaları da İran’da ortak otomobil üretmek üzere önemli anlaşmalara imza attı. Yine Airbus uçak firması da İran’a 100 kadar yolcu uçağı satmak üzere Tahran yönetimi ile anlaşma imzaladı ve şimdiye kadar da bu uçaklardan üç uçağı İranlı tarafa teslim etti. Ancak Amerika’nın Boeing firması bir kez daha sözünden dönerek yaptırımlara katıldı.

Hali hazırda çok uluslu bir firmada hukuk danışmanlığı yapan Amerika hazine bakanlığının yaptırımlara uygulama birimi eski yetkililerinden Adam Smit, bundan böyle Amerika’da yan firması olan her Avrupalı firma İran’da faaliyet yürüttüğü takdirde ABD yasalarını ihlal etmekle suçlanacağını, Amerika’da faaliyet yürüten firmalar da ya Amerika ile ya Amerika’ya karşı tehdidi ile karşılaşacaklarını açıkladı. Yani Amerika yönetimi bu firmalara İran ile ticaret yaptıkları takdirde Amerika’da asla faaliyet izni alamayacaklarını söylüyor.

Bu arada Avrupa ülkeleri muhtemelen ABD’nin İran’a dayattığı yaptırımları delmek için geçen sene AB’nin Amerika’daki büyükelçisi David Salivan’ın açıkladığı engelleme kuralına başvurabileceği belirtiliyor. Avrupa ülkeleri bundan önce de engelleme kuralını uygulayarak Amerika’nın Küba’ya dayattığı yaptırımlardan muaf olma imkanını oluşturmuştu. Gerçi AB için bir başka yol daha bulunuyor, ki o da Amerika’nın İran’a dayattığı yaptırımlarla ilgili hukuki davaları Amerikalı olmayan mahkemelere sunmaktır.

Geçen hafta İran’ın Astara kentinde Astara – Astara demiryolunun etkisi başlıklı bir oturum düzenlendi. Bu oturumda İran ve Azerbaycan cumhuriyetinin ticaret, ulaştırma, enerji ve teknoloji alanlarında işbirliği ele alındı. Azerbaycan Cumhuriyeti hali hazırda İran’da 25 projede 312 milyon dolar yatırım yapmış bulunuyor.

Oturumda konuşan Azerbaycan Cumhuriyeti kalkınma ve yatırımı geliştirme kurumu Başkanı Rafet Muhammedov, Tahran ve Bakü ilişkilerinin gelişmesi bölge ekonomisi üzerindeki tesiri önemli olduğunu belirterek iki ülke arasında iktisadi alanlarda ortak yatırımların geliştiğini belirtti.

Geçen hafta Avrasya iktisadi birliği ticaret Bakanı Veronika Nikişina ve İran’ın Rusya büyükelçisi Mehdi Senai’nin katıldığı oturumda İran ve birlik arasında tercihli ticaret ve ortak serbest ticari bölge meseleleri ele alındı.

Geçen Cuma günü İran büyükelçiliğinde Senai’yi ziyaret eden Nikişina İranlı heyetin Astana kentinde tercihli ticaret anlaşmasını imzalamak üzere birliğe üye ülkelerin temsilcileri ile görüştüğünü belirtti.

İran ve Avrasya iktisadi birliği arasında bu anlaşmanın 17 Mayıs tarihinde Astana kentinde imzalanması bekleniyor.

Geçen hafta İran ve Türkmenistan Dışişleri Bakanları Tahran’da bir araya gelerek ikili ilişkileri görüştü. Bazı temaslarda bulunmak üzere Tahran’a gelen Türkmenistan Dışişleri Bakanı Reşid Meredov, İranlı mevkidaşı Muhammed Cevad Zarif ile görüştü.

Görüşmede iki Bakan ikili ilişkilerin yanı sıra, ticari, iktisadi, ulaştırma, enerji ve transit konularını masaya yatırdı.

Bu çerçevede geçen hafta İran ve Türkmenistan ortak işbirliğini konu alan iki günlük zirvenin sonunda taraflar arasında demiryolları taşımacılığını geliştirmeyi öngören bir protokol imzalandı. Bu belge Türkmenistan demiryolu taşımacılığı Bakanı Azad Ağa Muradov ve İran devlet demiryolları firması Başkanı Said Muhammedzade tarafından imzalandı. Bu arada bölgede demiryolları taşımacılığını geliştirmek üzere Kazakistan – Türkmenistan – İran demiryolları ile daha fazla yük taşınması kararlaştırıldı. Belgede iki ülke Çin’den Tahran’a doğru konteyner taşıyan trenlerin seferleri devam etmesi vurgulandı.

İran’ın bir başka transit meziyeti ise Çabahar liman kentidir.

Geçen hafta Cumhurbaşkanı Ruhani petrol ve doğalgaz fuarını ziyareti sırasında yaptığı açıklamada, İran bilim temelli firmaları ve girişimcileri ile gurur duyduğunu ve bu da ülke için büyük bir sermaye sayıldığını vurguladı.

Fuara bini aşkın firma ve 811 yabancı firma 38 ülkeden katılarak bu sektörde son getirilerini ziyaretçilerle paylaştı.

Hali hazırda dünyanın en büyük doğalgaz yan ürünleri rafinerii İranlı uzmanlarca inşaat halindedir.

Hatemul Enbiya –s– karargahı komutanı General İbadullah Abdullahi petrol fuarının kulisinde düzenlediği basın toplantısında Fars körfezi rafineriinin ikinci ünitesinin hizmete girmesi ile birlikte İran benzin üretimine kendine yeter hale geldiğini ve bu başarı İranlı ürünler kullanılarak elde edildiğini, zira bu rafineride kullanılan teçhizatın %70 kadarı İran yapımı olduğunu vurguladı. General Abdullahi rafineri yüzde yüz çalışmaya başladığında İran benzin ihraç eden ülkelerin arasına katılacağını vurguladı.