Bültenimizi geçen hafta İran’la ilgili önemli iktisadi gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei’nin nizamın yetkilileri ile görüşmesinde ABD’nin Bercam’dan çekilmesini değerlendirmesi,

İranlı uzmanların ilk deniz platformunu başarı ile Güney Pars sahasında montaj etmesi,

İran ekonomisinde Asya kıtasına yönelik hareketliliğin artması,

Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in Hindistan ziyareti ve Çabahar limanının iki ülke arasındaki ilişkilerde öneminin artması,

Geçen hafta İran’da bazı ekonomik gelişmelerdi.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei geçen hafta Çarşamba günü nizamın önde gelen yetkilileri ile görüşmesinde Amerika’nın Bercam nükleer anlaşmasından çekilmesini BM güvenlik konseyinin 2231 sayılı kararnamesinin açık ihlali niteledi ve Avrupalı ülkelerin Amerika hakkında BM güvenlik konseyine bir kararname taslağı sunmaları ve Amerika’nın bu hareketine itiraz etmeleri gerektiğini belirtti.

İslam İnkılabı Lideri Ayetullah Hamanei Bercam nükleer anlaşmasına Avrupa ile devam etmek için bazı şartlar belirledi. Ayetullah Hamanei, Avrupalı tarafların Amerika’nın İran petrolüne uygulayacak her türlü yaptırım durumunda İran’dan ihtiyacı olduğu kadar petrol alımını güvence altına almaları ve Avrupa bankaları ile İran ile ticarette bankacılık işlemlerini ve ödemeleri yerine getirmeleri gerektiğini kaydetti.

Kuşkusuz eğer AB İran ile yürütülen müzakereleri Amerika’nın iddialarını ve isteklerini gerçekleştirme arenasına çevirecek olursa ve Trump’ın ve Fars körfezinde bazı emirliklerin İran’la ilgili telkinlerinin etkisi altında kalacaksa, Bercam nükleer anlaşmasına devam etmenin hiç bir anlamı kalmayacaktır.

Dışişleri Bakanı Yardımcısı Abbas Irakçi geçen hafta Pazar günü İslami Şura Meclisi milli güvenlik ve dış politika komisyonunun oturumuna katıldıktan sonra gazetecilere Bercam’ın diğer üyeleri ile müzakerelerin hakkında yaptığı açıklamada şöyle dedi: İran AB ülkelerinden İran’ın Bercam’daki çıkarlarını Amerika’sız karşılamalarını ve bu çerçevede İran’a verecekleri güvenceleri aydınlatacak önerilerini sunmalarını ve sonuçta Tahran’ın ona göre karar vermesini istedi. Irakçi, İran bu müzakereler doğru yönde ilerlediği ve İran’ın belirlediği sürede sonuca ulaştığı yönünde emin olursa, müzakerelere devam edeceklerini ifade etti.

Amerika yönetiminin tek yanlı yaptırımları ve bu yaptırımların küresel ekonomiyi etkilemesi, Avrupa ekonomisini sıkıntıya sokan durumlardan biridir. bu bağlamda gündeme gelen konulardan biri, uluslararası kurum ve kuruluşlara ve kararlarına saygı göstermektir ki bu konu AB ülkeleri için de fevkalade önem arzeden bir konudur.

Bilindiği üzere oğul Bush döneminde Amerika’nın tek yanlı hareketleri ve özellikle Amerika’nın Irak topraklarına tek yanlı saldırısı ve bir dizi tek yanlı yaptırım uygulamasına şahit olundu. Bu durum Obama döneminde kısmen düzelmişti. Ancak şimdi Trump döneminde yeniden Amerika ve başkanının uluslararası anlaşmalara ve kurumlara saygısızlığına şahit olmaktayız.

Amerika Başkanı Donald Trump trans pasific anlaşmasını feshetti ve Paris iklim anlaşmasından çekildi. Burada önemli olan nokta, dünya ticaret örgütünden çekilmektir. Gerçekte Amerika’nın Avrupa’ya baskı uygulaması ve İran – Avrupa iktisadi işbirliğini tahrip etmesinin anlamı serbest ticareti engellemek ve uluslararası ticaret kurallarını ve ilkelerini hiçe saymaktır.

Avusturyalı uzman Walter Push konu ile ilgili yaptığı açıklamada şöyle diyor: Amerika’nın Bercam nükleer anlaşmasından tek yanlı çekilmesi Atlantic’in iki kıyısı arasında derin çatlak oluşturur ve Brexit yüzünden zaten zayıflayan AB’yi daha da zayıflatır.

Aslında Amerika’nın Bercam nükleer anlaşmasından çekilmesi İran ve Avrupa’yı yeni bir deneyime doğru yönlendirdiği anlaşılıyor. Bu süreçte Avrupa’nın bağımsız hareket edebilmesi İran ile teamüllerini arttıracağı kesindir. İran ve Avrupa karşılıklı iktisadi ve yatırım kapasitelerinden yararlanıyor. Bu kapasiteler son on yılda Amerika’nın tek yanlı yaptırımları ve sabotajları ve BM güvenlik konseyinin dayatmalı kararnameleri yüzünden neredeyse tamamen unutulmuştu. Şimdi ise artık tehdit ve yaptırım dönemi sona ermiştir. Ancak buna karşın yeni süreçte AB’nin ne ölçüde yolunu ABD’den ayıracağını bekleyip görmek gerekir.

Geçen hafta Sadra Deniz Sanayii Firması Başkanı Ali Zarei, İranlı uzmanların çabaları sonucu Güney Pars’ın 22. Platformu başarı ile kurulduğunu açıkladı. Sadra Deniz Sanayii Firması Başkanı Ali Zarei, İranlı uzmanların çabaları sonucu Güney Pars’ın 22. Platformu başarı ile kurulduğunu açıkladı. Zarei, 2.6 bin ton ağırlığında olan bu platform firma tarafından tasarlandığını belirtti.

Bu platformun devreye girmesi ile birlikte ise İran’ın doğalgaz üretimi günde 500 milyon fitküp artmış  olacak.

Platformun tüm parçaları İran’da üretildiğini belirten Zarei, platformun yapımı 2.3 milyon kişi/saat harcandığını ve montaj aşamasının tamamı da firma tarafından gerçekleştirildiğini vurguladı.

Sadra Deniz Sanayii Firması Başkanı Zarei ayrıca firmanın tesislerinde 10 yeni doğalgaz platformu da yapım aşamasında olduğunu ifade etti.

Bilindiği üzere Güney Pars doğalgaz sahası dünyanın en büyük doğalgaz sahasıdır. Fars körfezi ve İran karasularında yer alan bu saha, İran ve Katar arasında ortak sahadır. Güney Pars sahasının doğalgaz hacmi 14 trilyon metreküp ve 18 milyar metreküp yan ürünlerinden oluşuyor. Bu saha dünya doğalgaz kaynaklarının %8’ini ve İran’ın doğalgaz kaynaklarının yarısını oluşturuyor.

İran ekonomisi tüm yaptırımlara karşın çeşitli piyasalara açıldığı gözleniyor. Bunun anlamı ise İran’da orta ve uzun vadede yapılan yatırımların istikrarlı oluşudur. Bu doğrultuda İran ve çeşitli ülkelerin arasında ikili ve çok yönlü anlaşmaların imzalanması da İran ekonomisinin büyümesine katkı sağlıyor.

İran’ın bu yönde ve piyasalarını çeşitlendirme bağlamında attığı adımlardan biri, Asya ülkelerine yönelmektir. Bu çerçevede İran sanayi, maden ve ticaret odası Başkanı Abdulvahab Sahlabadi geçen hafta İran ve Japonya arasında iktisadi teamülleri geliştirmek amacıyla Tokyo’yu ziyaret etti. Sahlabadi ziyareti sırasında Tokyo’da Japonya’nın uluslararası işbirliği ajansı Ortadoğu ve Avrupa masası Başkanı ile görüştü.

Gerçekte şimdi İran ve Japonya’da iktisadi aktivistlerin işbirliğini geliştirmeleri için iyi bir fırsat doğduğu gözleniyor. İran sanayi, maden ve ticaret odası Başkanı Abdulvahab Sahlabadi iki ülke arasında işbirliği alanlarının turizm sektörü ve çeşitli sanayi sektörleri için eğitim kurslarının düzenlenmesi şeklinde açıkladı ve İran bölgesel bazda, komşuları, ulaştırma alanında güvenliliği gibi çeşitli fırsatları ilgilenen tüm taraflara sunduğunu vurguladı.

İran petrol çıkarma sektöründe büyük kapasitelere sahip olan bir ülkedir. Petro kimya alanında da İran ve Japonya ortak yatırımları ve teknik ve eğitim alanında işbirliği ile bu sektörü geliştirebilir.

Geçen hafta Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif bölgesel istişarelerin çerçevesinde Hindistan’a gitti. Dışişleri Bakanı Zarif Yeni Delhi’de Hindistanlı mevkidaşı bayan Suşma Suaraj ile görüştü. Görüşmede Amerika’nın Bercam nükleer anlaşmasından çekilmesi ve iki ülkenin yeni şartlarda çıkarlarının korunma yolları ele alındı. İki Bakan iki ülke arasında siyasi ve iktisadi işbirliği yollarını geliştirmeye vurgu yaptı.

İran ve Hindistan arasında ticari ve iktisadi ilişkiler son yıllarda ivme kazandı. bu bağlamda iki taraf arasında en önemli işbirliği konularından biri Hindistan’ın İran’ın güneydoğusunda Çabahar liman kentinde yatırım yapmasıdır. Bu liman bölge ülkeleri arasında bir köprü konumundadır ve bu yüzden Çabahar limanına milletlerin kapısı adı verilmiştir.

Çabahar limanı ile ilgili transit anlaşma Mayıs 2016 tarihinde İran Cumhurbaşkanı Ruhani, Hindistan Başbakanı Mudi ve Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin katıldığı törende üç ülkenin ulaştırma bakanları tarafından Tahran’da imzalandı. Anlaşmada Hindistan yönetimi Çabahar limanının ilk ünitesini geliştirmek üzere 10 yılda 85 milyon dolar yatırım yapmayı kabul etti.

Gerçekte Çabahar limanının gelişmesi sadece İran, Hindistan ve Afganistan açısından önem arzetmiyor. Bu liman aynı zamanda Rusya, Gürcistan ve bölgede diğer ülkelerin açısından da önemli iktisadi çıkarları söz konusudur.

Hindistan ulaştırma ve denizcilik Bakanı Nitin Gadkarı Çabahar limanının önemi hakkında şöyle diyor: Hindistan İran ile ticari işbirliğini geliştirmek istiyor ve bu bağlamda Çabahar limanı stratejik bir bölge olarak iki ülke arasındaki ticari ilişkilerin gelişmesinde önemli rol ifa edebilir.

Gerçekte bu limanın gelişmesi Hindistan’ın Rusya ve hatta Avrupa ülkelerine ulaşmasını kolaylaştıracaktır.