Orta Asya ve Kafkasya gelişmeleri
Bültenimizi geçen hafta Orta Asya ve Güney Kafkasya bölgelerinde yaşanan önemli gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.
Bakü’de siyasi tutuklulara destek oturumu,
Azerbaycan Cumhuriyeti’nin dış borçları,
Kazak lider Nazarbayev’in Kazakistan ve Kırgızistan’ın ortak sınırları işaretleme anlaşmasını onaylaması,
Kırgızistan’da bir terör örgütünün çökertilmesi,
Geçen hafta orta Asya ve Kuzey Kafkasya bölgelerinin bazı önemli gelişmeleriydi.
Geçen hafta Azerbaycan Cumhuriyeti’nin başkenti Bakü’de siyasi mahkumlara destek oturumu düzenlendi. Oturuma bazı insan hakları aktivistleri, siyasi mahkumların aileleri, avukatlar ve siyasi partilerin temsilcileri katılarak, Azerbaycan Cumhuriyeti’nde vatandaşların ve özellikle siyasi mahkumların insan haklarının ihlaline itirazda bulundular.
Bu bağlamda Azerbaycan Cumhuriyeti siyasi mahkumları savunma merkezi ve Azerbaycan Cumhuriyeti mahkum aileleri koordinasyon merkezi bu ülkede illegal tutuklama sayısının arttığını açıkladılar.
Azerbaycan Cumhuriyeti’nde hapis süresi sona eren mahkumlar genellikle illegal uygulamalarla karşılaşıyor ve siyasi gerekçelerin yüzünden hapse atılan tutuklular genellikle avukatsız kalıyor. Hali hazırda Azerbaycan Cumhuriyeti’nde 20 kadar hapishane ve geçici tutukluevi faaliyet yürütüyor. Bu hapishanelerde 160 kadar siyasi tutuklu yatıyor.
Azerbaycan Cumhuriyeti’nde bazı siyasi çevreler bu ülkede yeni tur siyasi baskıların başladığını belirtiyor. Son bir haftada Azerbaycan Cumhuriyeti’nde İlham Aliyev yönetimini eleştiren en az 20 kadar sosyal paylaşım siteleri aktivisti veya siyasi parti mensubu tutuklandı.
Azerbaycan Cumhuriyeti’nde bu illegal uygulamalar, devlet güvenlik servisi Gence kentinde iki kişinin öldürüldüğünü duyurdu. Famil Ali Ekberov ve Rüstem Rızayev Gence kentinde güvenlik güçleri tarafından öldürülen iki dindar vatandaştı.
Bu bağlamda Azerbaycan Cumhuriyeti’nde bir insan hakları aktivisti olan Oktay Gül Aliyev, Azerbaycan Cumhuriyeti devlet güvenlik servisinin uygulamalarını ve muhalifleri terörle mücadele bahanesi ile bastırmasını eleştirdi. Oktay Gül Aliyev, devlet güvenlik servisi hakimiyetin muhaliflerini terörist damgası ile damgalayarak öldürdüğünü ve siyasi partiler sessizliğini sürdürdüğü müddetçe buna devam ettiğini istedikleri her muhalif vatandaşı öldüreceklerini vurguladı. Azeri aktivist, Azerbaycan Cumhuriyeti medeni kanunlarla yönetilmediğini, ülkenin askeri ve güvenlik kurumları istedikleri herkesi öldürebildiklerini belirtti.
Geçen hafta Azerbaycan Cumhuriyeti maliye bakanlığı bu ülkenin dış borçlarını temmuz ayına kadar 9 milyar 600 milyon 200 bin dolar olarak açıkladı. Konu ile ilgili bir bildiri yayımlayan Azerbaycan Cumhuriyeti maliye bakanlığı, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 2017 Temmuz ayına kadar toplam dış borçları 7 milyar 172 milyon 600 bin dolar olduğunu, bu rakam ülkenin gayri safi milli hasılasının yüzde 18.9 kadarına denk geldiğini kaydetti.
Azerbaycan Cumhuriyeti’nin dış borçları ile ilgili bu resmi açıklama, resmi olmayan kaynaklar IMF’den ve hükümet dışı kaynaklardan naklen bu ülkenin dış borcunu 22 milyar 566 milyon dolar şeklinde açıkladıkları halde gündeme geliyor. IMF raporlarına göre Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kişi başına dış borcu 2 bin 302 dolardır. Bu bağlamda Bakü yönetimi muhalifi olan çevrelere bağlı ekonomi uzmanlarından Kubat İbadoğlu IMF verilerine dayanarak yaptığı açıklamada Azerbaycan Cumhuriyeti’nin cari yılda dış borcu ülkenin gayri safi milli hasılasının yüzde 54.7 kadar olduğunu, bu endeks Rusya, Kazakistan, beyaz Rusya, Gürcistan ve Ermenistan gibi ülkelere kıyasla çok kötü olduğunu belirtti.
Azeri ekonomi uzman İbadoğlu açıklamasının devamında geçen sene Azerbaycan Cumhuriyeti’nin gayri safi milli hasılası 70 milyar 135 milyon manat olduğunu, IMF hesaplarına göre ise dış borçların toplamı 38 milyar 363.9 milyon manat olduğunu belirtti.
Azerbaycan Cumhuriyeti dış kaynaklardan en çok dünya bankası, Asya kalkınma bankası, İslam kalkınma bankası, Avrupa imar ve kalkınma bankası ve Japonya işbirliği müessesesi gibi kurumlardan kredi almıştır.
Geçen hafta Kazakistan Cumhurbaşkanı Nur Sultan Nazarbayev, Kazakistan ve Kırgızistan arasında imzalanan ortak sınırları işaretleme anlaşmasını onayladı. Konu ile ilgili bir açıklama yapan Kazak lider Nazarbayev, anlaşmanın esas amacı Kazakistan ve Kırgızistan arasındaki ortak sınırların hukuki düzeyde tanınması ve çeşitli çatışmaların önlenmesinden ibaret olduğunu belirtti.
Kazakistan Dışişleri Bakanı Gayret Abdurrahmanov da konu hakkında yaptığı açıklamada, bu anlaşma geçen yılın Aralık ayında ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sorenbay Cenbekov’un Astana ziyareti sırasında gündeme geldiğini belirtti.
Kazakistan ve Kırgızistan arasında üç kara sınırı bulunuyor ve hali hazırda her üç sınırda kriz yaşanıyor. İki ülke arasındaki ortak sınır 1257 km kadardır ve şimdiye kadar yarısı işaretlenmiştir. Orta Asya yaklaşık 4 milyon kilometrekarelik alanı ve 60 milyon nüfusu ve zengin yeraltı ve doğal kaynakları ile birlikte dünyada seçkin yeri bulunan bir bölgedir. Ancak sınır anlaşmazlığı ecnebilerin bu bölgede askeri ve siyasi varlığına zemin hazırlamaktadır. Jeo politik önem arzeden ve Avrasya bölgesinin merkezinde yer alan orta Asya bölgesi görecede nisbi huzur içindedir, fakat eski sovyetler birliğinden geriye kalan sınır anlaşmazlıkları bu bölgeyi her an patlamaya hazır olan bir volkana çevirmiştir.
Geçen hafta Kırgızistan’da intihar eylemleri için hazırlık yapan bir terör çetesi tespit edilerek çökertildi. Konu ile ilgili bir açıklama yapan Kırgızistan milli güvenlik komitesi beşi yabancı ve dördü Kırgızistan vatandaşı olan dokuz kişi Çuyi eyaletinde terör faaliyetleri ve intihar eylemleri için hazırlık yaptıkları gerekçesiyle tutuklandıklarını duyurdu. Bu arada bir Kırgız vatandaş da tekfirci IŞİD terör örgütüne 700 bin ruble para intikal ettirmeye çalışma suçundan Rusya’da tutuklandı.
Kırgızistan’da söz konusu terör çetesinin yakalanması, IŞİD’in bu ülkede faaliyetlerine devam ettiğini gösteriyor. Gerçekte örgütün Kırgız gençleri kandırma, cezbetme ve askeri eğitim vererek Irak ve Suriye ve Afganistan’a gönderme çalışmaları halen devam ediyor. oysa Bişkek yönetimi her gün çeşitli oturumlar düzenlemekle ithal olan bu terör akımı ile mücadele yönünde bildiriler yayımlıyor.
Araştırmalar Kırgız gençlerin tekfirci IŞİD terör örgütüne cezbolmalarında en önemli etkenin yoksulluk olduğunu gösteriyor. Kırgızistan’da gençlerin üçte biri işsizdir ve bir çokları da iş bulma umuduyla Rusya’ya göç ediyor.
Kırgızistan, ekonomisi yurt dışından gönderilen dövizlerle ayakta durabilen belki de dünyanın tek ülkesidir. Kırgız yetkililer bu ülkeden yaklaşık 850 Kırgız Suriye’de IŞİD terör örgütüne katıldıklarını, bu sayıdan 150 kadarı da girdikleri çatışmalarda öldürüldüklerini belirtiyor.