Pars Today

Azerbaycan cumhuriyetinde Haydar Aliyev’den sonra Bakü Riyad ilişkilerinin gelişmesinde ikinci aşama İlham Aliyev döneminde ve Aliyev’in 8 Mart 2005’te Riyad’ı ziyaret etmesi ile başladı.

İlham Aliyev döneminde Bakü ve Riyad arasında diplomatik ve siyasi ilişkilerin gelişmesinden başka iki taraf propaganda, kültür ve siyaset alanlarında daha ciddi bir şekilde işbirliğine başladı.

3 Ocak 2005 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Elmar Muhammed Yarov Arabistan’a bir ziyaret gerçekleştirdi ve ziyareti esnasında Azerbaycan Cumhuriyeti ve Suudi Arabistan siyasi istişare protokolü imzalandı. Bu protokolün ardından İlham Aliyev Mart 2005 tarihinde Arabistan ziyaretinde Suud rejiminin dönem veliaht prensi ve milli muhafız alayı komutanı Abdullah bin Abdulaziz ile görüştü. İlham Aliyev kral Fehed bin Abdulaziz ile görüşmesinde de Suud kralına Azerbaycan Cumhuriyeti devlet istiklal nişanını verdi. Kral Fehed de İlham Aliyev’e Arabistan’ın kral Abdulaziz devlet nişanını verdi.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev 1 Ağustos 2005’te kral Fehed bin Abdulaziz’in cenaze törenine katılmak için Arabistan’a gitti. Aliyev 6 Aralık 2005’te de İslam işbirliği teşkilatı İİT’nin olağanüstü liderler zirvesine katılmak üzere Arabistan’a gitti ve Mekke kentinde yeni kral Abdullah bin Abdulaziz ile görüştü.

Azerbaycan cumhuriyetinin resmi kaynaklarında kültür ve musiki, Bakü Riyad ilişkilerinin önemli bir bölümünü oluşturduğu belirtiliyor. Bu ilişkilerin mısdakı ise iki ülkenin karşılıklı olarak kültür günleri ve haftaları düzenlemeleridir. Örneğin 10 ila 17 Haziran 2007 günlerinde Arabistan’ın Cidde ve Damam kentlerinde Azerbaycan Cumhuriyeti kültür günleri düzenlendi. Yine 17 ila 21 Haziran 2008 günlerinde Arabistan kültür günleri düzenlendiği sıralarda Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev Arabistan’ın dönem kültür Bakanı İyad bin Emin Medeni ile görüşmesinde bu etkinliği Azerbaycan halkını Suudi Arabistan tarihi ve kültürü hakkında geniş bir şekilde bilgilendirmesini diledi.

29 Mart 2010’da Arabistan Dışişleri Bakanlığı diplomatik etüt merkezinde Haydar Aliyev ve Azerbaycan milli politikası adlı kitabın Arapça çevirisinin tanıtımı gerçekleşti. Bu kitap Azerbaycan cumhuriyetinin etnik gruplara yönelik resmi politikasını açıklıyor.

Bakü Riyad ilişkilerinde karşılıklı propagandalarının bir başka örneği, Azerbaycan cumhurbaşkanlarının Kabe ve Mescid-i Nebi’yi özel bir şekilde ziyaret etmelerinin sağlanmasıdır. Riyad yönetimi 14 Temmez 1994 tarihinde Haydar Aliyev’in Kabe ve Hecerül Esved yanında fotoğraf çektirebilmesi için özel VIP şartları hazırlandı ve çekilen fotoğraflar Bakü medyasında geniş bir şekilde yayımlandı.

Öte yandan eski bir politikacı olan Haydar Aliyev de Suud kralını Haremeyni şerifeynin hademesi ilan ederek şu açıklamayı yaptı: kutsal Mekke kentinde bulunmak ve Kabe’nin kutsal taşına dokunmak ve Kabe’nin yanı başında namaz kılmak bizim için büyük bir şereftir. Bu büyük şerefe ve büyük arzu ve niyetime kavuştuğum için Allah tealaya şükranlarını sunuyor ve kaderim için teşekkür ediyorum ve iki kutsal kentin hademesi ve sevgili dostuma da ayrıca teşekkür ediyorum.

2015 yılında da Suud rejimi Yemen topraklarına saldırdığı ve bu ülkenin insanlarını katliam ettiği ve yine Suriye ve Irak’ta tekfirci vahabi terör örgütlerinin destekleyerek kutsal mekanları tahrip ettirdiği ve böylece şii karşıtlığı mahiyetini iyice gün ışığına çıkardığı sıralarda da Riyad rejimi Suud hanedanının şii karşıtlığını örtbas etmek için Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’i Arabistan’a davet etti ve Kabe’nin kapılarını ona ve ailesine açtı.

Azerbaycan cumhurbaşkanlığı enformasyon sitesi Riyad’ın bu hareketi hakkında şöyle yazdı: Bilindiği üzere Kabe kapıları çok istisna şartlarda konuklara açılır. Bu kez Kabe’nin kapıları Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve ailesine açıldı, ki bu da İslam dünyasında Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in kişiliğine ve faaliyetlerine verilen önemin işaretidir. 

Suudi Arabistan gelişmilerini ve Azerbaycan Cumhuriyeti ile ilişkilerini takip edenler her halde Suud hanedanının İlham Aliyev ve Azeri yetkilileri Arabistan’a davet etmeleri tamamen göstermelik bir hareket olduğu konusunda bizimle hemfikirdir.

Azerbaycan cumhuriyetinin dini işlerin laik uzmanı Elşad Miri şöyle diyor: Azerbaycan Cumhuriyeti seküler bir devlettir. Ancak Cumhurbaşkanı Aliyev ailesi ile birlikte Umre ziyaretine gider. Bunun anlamı şu ki devlet reisinin din ve ibadetle ilgili kişisel görüşü laik bir devletin reisi olmasına engel oluşturmuyor. Devletin gelecek reisi hatta ateist biri olabilir, ama bu da bu ülkede dini yasaklayacağı anlamına gelmiyor.

Bakü Riyad ilişkilerinin dini işlerle ilgili işbirliğinin önemli bir bölümü Azerbaycan Cumhuriyeti dini gruplar işleri devlet komitesi ile Suudi Arabistan İslamî işler, vakıflar, davet ve irşad bakanlığı arasındaki işbirliği ile ilgilidir. Bu bağlamda 6 Şubat 2016’da Azerbaycan Cumhuriyeti dini gruplar işleri devlet komitesi dönem Başkanı Elşad İskenderov Arabistan’ı ziyaret ederek Arabistan İslamî işler, vakıflar, davet ve irşad bakanlığı üst düzey yetkilileri ile görüştü.

Azerbaycan Cumhuriyeti dini gruplar işleri devlet komitesinin şimdiki Başkanı Mübariz Kurbanli de 28 Ekim ila 2 Kasım 2017 tarihlerinde Arabistan İslamî işler, vakıflar, davet ve irşad Bakanı Salih bin Abdulaziz bin Muhammed Al-i Şeyh’in daveti üzerine Riyad’ı ziyaret etti. Bu ziyaretin amacı ikili ilişkileri, İslamî dayanışma, çok kültürlülük, dini radikalizm ve şiddetin önlenmesi yönünde işbirliği ve iki ülke arasında deneyimlerin paylaşılması olarak açıklandı. Ziyaretle ilgili yapılan açıklamada Arabistan Hac Bakanı, uluslararası gençlik İslamî forumu ve İslam dünyası birliği genel sekreterleri ve Arabistan’da vakıfların üst düzey yetkilileri ile görüşme şeklinde açıklandı.

Azerbaycan Cumhuriyeti dini gruplar işleri devlet komitesinin Başkanı Mübariz Kurbanli bu ziyaretinde Arabistan’ın İslam dünyası birliği genel sekreteri Muhammed bin Abdulkerim İsa ile görüştü. Bu zat, yani Muhammed bin Abdulkerim İsa son yıllarda Suud veliaht prensi Muhammed bin Salman’ın sözde ılımlı İslam ile ilgili düşüncelerini beyan etmek ve yine siyonist – yahudi örgütler ve yine Hristiyan örgütler ve benzeri kurumlarla irtibat kurmakla görevlidir.

Mübariz Kurbanlı ile Muhammed bin Abdulkerim İsa ile görüşmesinde taraflar 2017 yılında Azerbaycan cumhuriyetinde sözde İslamî dayanışma yılı programları hakkında görüş alış verişinde bulundu. Görüşmede Mübariz Kurbanlı, Bakü’nün 4. İslamî dayanışma oyunlarına ev sahipliği yapmasını Azerbaycan cumhuriyetinin İslam dünyası ile ilişkilerini geliştirme politikasının işareti niteledi. Gerçekte Bakü yönetimi 2017 yılında Suud rejiminin İslam dünyasındaki konumundan Azerbaycan cumhuriyetinde İslamî dayanışma yılı siyasetini gütmek ve böylece bu ülkede İslamî akımları bastırmakla bozulan imajını düzeltmek için yararlandı.

Azerbaycan lideri İlham Aliyev 2017 İslamî dayanışma yılı etkinliğine katılmak üzere Bakü’ye gelen Arabistan’ın İslamî işler, vakıflar, davet ve irşad Bakanı birinci yardımcısı Tevfik Sudiri ile görüşmesinde Riyad yönetimine bu zirveye üst düzeyde katıldıkları için teşekkür etti.

Bakü’nün dini ve kültürel merkezlerinin uluslararası kral Abdullah diyalog merkezi ile işbirliği, Bakü Riyad hattında dini ve kültürel alanında bir başka işbirliği eksenidir. uluslararası kral Abdullah diyalog merkezi yetkilileri her yıl Bakü’de çeşitli başlıklar altında düzenlenen oturumlara aktif bir şekilde katılıyor ve Bakü yönetiminin laik politikalarını onaylıyor.

Öte yandan Arabistan yönetiminin Azerbaycan cumhuriyetinde dini işleri etkilemek amacıyla uluslararası kral Abdullah diyalog merkezi Kasım 2017 tarihinde Kafkasya Müslümanları idaresi Başkanı Allahşükür Paşazade’yi bu merkezin yönetim kurulu üyeliğine seçtiğini açıkladı. Aslında Azerbaycan cumhuriyetinin Kafkasya Müslümanları idaresi ve diyanet işleri devlet komitesi ile ilişki, Suud rejiminin Azerbaycan cumhuriyetinde mezhep alanında etkili olma çabaları doğrultusundadır.

Evet değerli dostlar, tüm bu anlatılanlardan anlaşıldığı üzere Bakü ve Riyad yönetimleri kültürel faaliyetleri yürüterek diğer alanlarda ilerleyen ilişkilerini maskelemeye çalışıyor. İki taraf hatta dini etkinliklerden din karşıtı davranışları ve siyasi ve güvenlik ilişkilerini örtbas etmek için yararlanıyor.

Bakü Riyad ilişkilerinin dini ve kültürel alanlarda gelişmesinin belirgin sonuçlarından biri ise Azerbaycan cumhuriyetinde vahabi tarikatının gelişmesi ve bu ülkede şii camilerin vahabi camilerine dönüştürülmesidir.