Pars Today

Bugünkü sohbetimizde Bakü Riyad ilişkilerinin iktisadi boyutlarını irdelemeye devam etmek istiyoruz.

Suudi Arabistan’ın tüketim piyasası, Bakü yönetiminin Riyad ile ilişkilerini geliştirmenin önemli hedeflerinden biridir.

15 Aralık 2015 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti ekonomi Bakanı Şahin Mustafayev ve Arabistan kraliyeti yatırım kurumu Başkanı Abdullatif bin Ahmet Osmani’nin katıldığı 4. Karma ekonomik komisyonu oturumunda Arabistan’ın kamu ve özel firmaları Azerbaycan Cumhuriyeti ekonomisinde 386 milyon dolar yatırım yaptıkları açıklandı.

Azerbaycan Cumhuriyeti ve Suud rejiminin Riyad’da düzenlenen karma ekonomik komisyonunun dördüncü oturumunun kulisinde ayrıca iki ülkenin ekonomi forumu düzenlendi. Bu oturuma da iki ülkenin tarım, gıda sanayii, inşaat, mali, turizm, sağlık ve diğer sektörlerinden yaklaşık yüz kadar işveren katıldı.

Bu oturumlara paralel olarak Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Arabistan’da birinci gıda maddeleri fuarı da 40 kadar firmanın katılımı ile düzenlendi.

23 Ekim 2017’de Azerbaycan Cumhuriyeti ihracatı ve yatırımı teşvik fonu AZPROMO bir bildiri yayımlayarak bu ülkenin sermaye çevreleri ve işverenlerinden Suudi Arabistan’ı ziyaret edecek olan ticari heyete kayıt yaptırmalarını istedi. Söz konusu ticari heyetin ziyaret amacı Azerbaycan Cumhuriyeti’nin meyve, sebze, çay, meyve suyu, kuru yemiş, reçel, içme suyu, süt ürünleri, et ürünleri ve bal gibi ürünlerinin Arabistan’da pazarlanması şeklinde açıkladı.

Azerbaycan Cumhuriyeti ihracatı ve yatırımı teşvik fonu AZPROMO’nun 17 Aralık 2017’de Arabistan’a gönderdiği ticari heyet Azerbaycan Cumhuriyeti ürünü olan gıda maddelerini pazarlamak amacıyla Cidde kentinin önde gelen işadamları ile görüştü. Görüşmede Arabistanlı ticari firmaların temsilcileri ise Azerbaycan Cumhuriyeti’nden bal, et ve süt ürünleri gibi ürünlere talip oldu. Bu bağlamda Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Kerkom firması bu ülkenin balını ve Agro-MTS firması da et ürünlerinin satışı için Arabistanlı firmalarla pazarlık masasına oturdu. Azerbaycan Cumhuriyeti ticari heyeti ayrıca Arabistan’da büyük alış veriş merkezlerinin ağını ziyaret etti.

Ticari işbirliğinden başka Azerbaycan Cumhuriyeti’nin petrol gelirlerine aşırı derecede bağımlılığı ve Arabistan’ın da dünya petrol piyasalarında fiyatların belirlenmesinde etkili olması yüzünden Bakü yönetimi Riyad yönetimi ile petrol alanında işbirliği yapmayı gündemine aldı. Bu yakınlaşma özellikle dünya petrol piyasalarında fiyatların düştüğü dönemlerde Bakü yönetiminin bu piyasada olup bitenlerden haberdar olmak için daha fazla belirgin hale geliyor.

Bu çerçevede Azerbaycan Cumhuriyeti enerji Bakanı Perviz Şehbazov, Ocak 2018’in ortalarında Arabistan’a bir ziyaret gerçekleştirerek, Azeri lider İlham Aliyev’in yazılı mesajını Arabistan kralı Salman’a teslim etti. Gerçi mesajın içeriği medyaya açıklanmadı, ancak iki tarafın başta enerji alanı olmak üzere çeşitli alanlarda işbirliğini geliştirmek istedikleri vurgulandı.

Azerbaycan Cumhuriyeti enerji Bakanı Perviz Şehbazov’la Arabistan’ın enerji, sanayi ve doğal kaynakları Bakanı Halid Abdulaziz Fettah arasında gerçekleşen görüşmede ise Riyad yönetiminin iki bakanlık arasında ortak çalışma grubu kurulması yönündeki önerisi Bakü tarafından olumlu karşılandı.

Azerbaycan Cumhuriyeti enerji Bakanı ve beraberindeki heyet ayrıca Aramco firması icra Başkanı Emin Nasır ile görüştü. Görüşmede Aramco firması ile Azerbaycan Cumhuriyeti devlet petrol firması SOCAR arasında işbirliğinin derinleştirilmesi ve ortak projeleri uygulamaları ele alındı.

Azerbaycan Cumhuriyeti enerji Bakanı ve beraberindeki heyet Arabistan temaslarının devamında bu ülkenin Maaden petrol ve kimyasal madde firmasının üst düzey yöneticileri ile görüştü.

Azeri heyet Arabistan ziyaretlerinin devamında bu ülkenin SABIC altyapı sanayii, SADARA petrokimya firması, SATORP petrol ve kimyasal maddeler fabrikası ve Aramco firmasının bazı merkezlerini ve ayrıca Manifa petrol sahasını ziyaret etti.

Ancak Azerbaycan Cumhuriyeti enerji Bakanı ve beraberindeki heyetin Ocak 2018’de Arabistan’a yaptığı ziyaretinin en önemli getirisi, Aramco firmasının Bakü’de temsilcilik açmasının kararlaştırılmasıydı.

Azerbaycan Cumhuriyeti enerji Bakanı ve beraberindeki heyetle görüşen Arabistan enerji Bakanı, Aramco firmasının temsilciliği Azerbaycan Cumhuriyeti’nde faaliyete başlayacağını belirtti. Böylece bu ziyaretten bir kaç ay sonra da Aramco firmasının Bakü temsilciliği, Arabistan’ın Hazar denizi kıyı ülkelerinden oluşan bölgede bölgesel temsilciliği olarak faaliyete başladı.böylece Suud rejimi Bakü yönetimi ile işbirliği üzerinden Hazar denizi bölgesindeki petrol kaynaklarına daha fazla müdahalede bulunma imkanına kavuştu. Aslında Suud rejiminin amacı, Hazar denizinde İran ve Rusya’yı enerji intikal hatlarından dışlayan projelere destek vermektir.

Arabistan’ın Aramco firmasının Azerbaycan Cumhuriyeti’nde bölgesel temsilcilik açması konusunda Azerbaycan Cumhuriyeti petrol araştırma merkezi Başkanı İlham Şaban ise şöyle diyor:

Suudi Aramco firmasının açılan temsilciliği bu firmaya Hazar denizi bölgesinde faaliyet yürütmesine zemin oluşturuyor. Aramco firması Hazar denizinde Azerbaycan Cumhuriyeti, Türkmenistan ve Kazakistan’ın projelerinin mali sponsorluğunu yapmak istiyor.

Aslında Suud rejiminin Azerbaycan Cumhuriyeti ile enerji alanında işbirliğini geliştirmesinin önemli amaçlarından biri, Bakü yönetiminin petrol fiyatları ve petrol üretiminin arttırılması veya azaltılması konusunda alınacak kararlarda Riyad’ı izlemesini güvence altına almaktan başka, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin petrol, doğalgaz ve petro kimya projelerinden de pay koparmaktır.

27 Nisan 2017’de Arabistan enerji Bakanı Halid Abdulaziz Fettah Bakü ziyareti sırasında Azeri lider İlham Aliyev ve Azerbaycan Cumhuriyeti dönem enerji Bakanı Natık Aliyev’le görüşmesinde Bakü yönetiminin petrol fiyatlarını istikrarlı hale getirmek için üretimini günde 35 bin varil düşürmesinden memnuniyet duyduklarını açıkladı. İlham Aliyev de Azerbaycan Cumhuriyeti petro kimya sanayiini geliştirmek için büyük projeleri başlatmak istediğini belirterek Suud rejiminden Bakü’nün 15 km uzaklığında, Karadağ bölgesinde yer alan SOCAR firmasının 4 milyar dolar değerinde doğalgaz ve petro kimya projesine ortak etmesini istedi.

Suud rejimi ayrıca Azerbaycan Cumhuriyeti’nin EXPO 2025 adlı uluslararası fuarı düzenlemeye talip olmasına destek verdiğini ilan ederek aslında kendini uluslararası arenalarda Bakü yönetimine ticari konum kazanmasını desteklediğini ortaya koydu.

Bu bağlamda Azerbaycan Cumhuriyeti enerji Bakanı Perviz Şehbazov 16 Ocak 2018’de Riyad’da Arabistan maliye Bakanı Muhammed Ced’an’la Bakü’nün EXPO 2025’e talip olma meselesini görüştü.

Gerçekte Arabistan’ın bu yönde Bakü yönetimine desteği, son yıllarda Riyad’ın destekleri ile vahabilerin Azerbaycan Cumhuriyeti’nin çeşitli piyasalarında faaliyetlerini arttırdığı bir sırada gündeme geldi.

Aslında nasıl ki Bakü yönetimi Suudi Arabistan’ı kuru yemiş ve çeşitli meşrubatları ve gıda maddeleri için önemli bir Pazar olarak görüyorsa, Arabistan’ın Maden petrol ve kimyasal madde firması, SABIC altyapı sanayii, SADARA petro kimya firması, SATORP petrol ve kimyasal maddeler fabrikası ve Aramco firmasının çeşitli alt kurumları da Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarında faaliyet yapmayı gündemlerinde tutuyor.

Ancak Azerbaycan Cumhuriyeti’nde sapkın tekfirci vahabilerin olumsuz faaliyetlerine bakıldığında, Arabistan’ın bu tür firmalarının Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarında faaliyet yürütmesi, vahabi örgütlerin mali açıdan takviye olmaları ve ayrıca Kafkasya bölgesinde faaliyetlerini arttırmaları yönünde tehlikenin tırmanacağı anlaşılıyor. Bu durum hiç kuşkusuz Azerbaycan Cumhuriyeti vatandaşlarının can ve mal güvenliğini şiddetle tehdit edecektir.