Sanayi, tarım, el sanatları ve turizm, 2018 Asya ülkeleri turizm başkenti Hemedan halkının gelir kaynaklarını oluşturan ve İran’ın bu yöresine seçkin konum kazandıran yollardan bazıları sayılır.

Buna göre ve Hemedan eyaletini tanıtırken bu kez eyaletin sanayiini ve tarımını anlatacağız. Sohbetimizin bir sonraki bölümünde ise eyaletin turizm kapasitelerini İran’ın bu önemli turizm merkezinde sizlerle paylaşmak istiyoruz.

Günümüzde iş ve ticaretle ilgili hizmetlerin rolü ve önemi, özellikle küçük ve orta işletmelerin  dünya genelinde nitelik ve nicelik bakımlarından gelişmesi bilinen bir konudur ve bu tür işletmelerin geliştirilmesi politikacıların ilgi odağına yerleşmiştir. Araştırmalar gelişmekte olan ülkelerde son onyılda küçük ve orta işletmelerde bu konuya daha fazla ilgi gösterildiği ve bu bağlamda bazı merkezlerin kurulduğu gözleniyor.

İran İslam Cumhuriyeti’nde küçük işletmeler ve sanayi siteleri kurumu adlı kurum yıllardır uygun altyapıları hazırlamakla meşguldür. Buna göre de küçük ve orta ölçekteki sanayilerin kurulmasına destek verme çalışması da 1999 yılından itibaren Hemedan eyaletinde çeşitli ilgili kurumların gündemine alındı.

İran’da hükümetin küçük ve orta işletmelerle destek verme kararından sonra, teknoloji ve sanayi sitelerinde teknoloji ve iş hizmetleri merkezleri kurulmaya başladı. İş ve faaliyetleri geliştirme hizmetleri merkezlerinin faaliyetleri için çeşitli modeller söz konusudur ve her yörenin kendi yerel şartlarına göre bu yöntemlerden ve modellerden kendine uygun olanı veya olanları seçmelidir. Bu yüzden ülkenin tüm bölgeleri için tek bir modelin iş ve faaliyetleri geliştirme hizmetleri merkezlerinin faaliyetleri için söz konusu olması beklenemez.

Öte yandan bu tür merkezlerin İran genelinde etkili işlevlerini geliştirmek ve gelecekte de kurulacak benzer merkezlerin azami derecede başarı sağlamalarına zemin oluşturmak için bu projede yer alan katılımcıların yerli modelleri geliştirmeleri ve tanımları da gündemlerine alınmıştır. Böylece iş ve faaliyetleri geliştirme hizmetleri merkezleri her eyalette o eyaletin coğrafi, kültürel ve sosyal çeşitli özelliklerine göre hareket ederek gelişmeye uygun zemin hazırlamaya çalışmıştır.

Hemedan’ın teknoparkı, İran’da küçük işletmeler ve sanayi siteleri kurumunun onayını alan 9 teknoparklardan biridir. Hemedan teknoparkı Hemedan – Tahran karayolu üzerinde ve kentten 6 km uzaklıktadır. Bu teknoparkın yüzölçümü 11 hektardır ve 60 hektara kadar geliştirilebilir.

Hemedan eyaletinin sanayi siteleri firması 1985 yılında kuruldu. Hali hazırda bu eyalette 17 sanayi sitesi bulunuyor. Bu sanayi sitelerindan Buali sanayi sitesi, Bağı Beheşt sanayi sitesi, Kahavend sanayi sitesi ve Gonbed sanayi sitesi Hemedan ilçesinde yer alıyor. Sanayi sitelerinden başka, otomotiv yedek parçası üreten bir fabrika, tekstil ve halı sanayii, bir kaç tatlı ve çikolata fabrikası ve cam fabrikası da Hemedan eyaletinin seçkin sanayi işletmeleri olarak eyalette faaliyet yürütüyor.

Hemedan eyaleti İran’de maden bakımından da oldukça zengin ve çeşitli madenlere sahip olan eyaletlerden biri olarak bilinir. Bu eyalette 278 madenden 28 çeşit ham madde çıkarılıyor. Verilere göre bu ayeletin madenlerinden şimdiye kadar 1.7 milyar ton maden taşı çıkarıldığı anlaşılıyor. Bu madenlerin en önemli olanlarından Andalozit Şist, Foldspat ve Silis madenleri Melayer kentinde ve Dolomit madenleri de Nihavend kentinde yer alıyor.

Hemedan eyaletinde 22 Silis madeni bulunuyor. Bu madenlerin kesin kapasiteleri 1 milyon 235 bin 990 ton olarak ifade ediliyor. Bundan başka eyalette 13 Dolomit madeni de faaliyet yürütüyor. Bu madenlerin kesin kapasitesi 18 milyon 27 bin 387 ton şeklinde belirtiliyor. 

Bu arada Hemedan eyaletinde sanayi ve maden alanlarında 16 kadar stratejik ve önemli proje bulunduğu, bu projelerin ilerleme aşamaları yüzde 10 ila yüzde 95 arasında değiştiği belirtilmelidir.

İran’ın mobilya sektörünün yüzde 60 kadar üretimi Melayer kentinde gerçekleşiyor. Bu kente gelen turistler mutlaka Hemedan eyaletinin bu kentinin mobilya ve münebbet ürünlerini görmeden kentten ayrılmıyor ve bunca güzelliğe ve sanata hayran kalıyor.

Melayer Mobilya derneği Başkanı şöyle diyor: Hali hazırda Melayer’in ürettiği mobilyaların yüzde 90 kadarı eyalet dışına ihraç ediliyor ve sadece yüzde 10 kadarı eyalet içinde alıcı buluyor. Melayer ilçesinde mobilya üreten 3500 atölye bulunuyor. Bu kapasite iyi bir Pazar oluşturmak için uygun bir kapasite sayılıyor ve Melayer ilçesine ve hatta Hemedan eyaletine iyi bir gelir sağlıyor. İran’da ahşap sanayiinin mali cirosu milyarlarca tümen olarak ifade ediliyor, ki bunun önemli bir oranı Melayer ilçesi ve hemedan eyaletine aittir.

İlaç özelliği taşıyan bitkiler de ilahi nimetlerden biridir ve bu bitkileri tanımak ve yerinde ve tabi hekim gözetiminde tüketmek insanı kimyasal ilaç tüketmekten bağımsız hale getirerek sağlık armağan eder. Hemedan, ya da İbni Sina’nın kenti, İran’ın geleneksel tıp kenti olarak bilinir. Hemedan ta eski çağlardan bu yana çeşitli ilaç niteliği olan bitkilerin yetiştirildiği yöredir, nitekim ilkbahar mevsimi gelince eyaletin ünlü Elvend dağı ve diğer dağlarının etekleri envai çeşit bitkilerin yeşermesine sahne oluyor.

Hemedan tarım araştırma merkezinin verilerine göre bu eyalette binden fazla bitki çeşidinden 315 kadarı ilaç niteliği taşıyan bitkilerdir. Bu bitkilerden bazıları yöre halkı için bir tek bakışta tespit edilebilecek kadar özellikleri aşina olan bitkilerdir. Eyaletin en önemli ilaç nitelikli bitkileri anison, kalandolar, kekik ve kişniş bitkileridir. Bu bitkiler en çok Nihavend ve Rezen ilçelerinde yetiştirilir, öyle ki Nihavend ilçesi İran’da üretilen kişniş bitkisinin yüzde 67 kadarını üretir ve bu alanda birincidir.

Hemedan’da orman, tarım, doğal kaynaklar uzmanları, bu eyaletin çeşitli ilaç nitelikli bitkilerin yetiştirildiği saha olduğunu ve bu da çiftçilerin çabaları ve bazen de yöredeki Elvend gibi dağların eteklerinde kendiliğinden yetişen bitkilerin sayesinde olduğunu belirtiyor. Hemedan eyaleti ilaç nitelikli bitkilerin yetiştirilmesi bakımından İran’da dördüncü sırada yer alıyor ve eyalet genelinde faaliyet  yürüten ve bu bitkilerden damıtma ve başka yöntemlerle ilaç üreten yedi önemli atölye bu sonsuz hazineden yararlanmaya imkan sağlıyor. Bundan başka son yıllarda da bu konu ile ilgilenen meraklıları için eyalet genelinde kurslar düzenlenerek meraklı insanların bu alanla daha fazla tanışmalarına zemin oluşturuluyor.

Hemedan eyaleti özel coğrafi konumu, uygun iklimi, verimli toprağı ve yaratıcı ve aktif insan gücü sayesinde tarım ürünleri alanında da büyük üretim kapasitesine sahiptir, öyle ki eyaletin iç ihtiyacını karşılamanın yanında üretilen tarım ürünlerinin fazlası başka eyaletlere ihraç edilir. Hemedan eyaleti ceviz, sarımsak ve patates üretiminde İran’da birinci sırada yer alıyor. Hemedan ayrıca üzüm üretiminden üçüncü ve kuru üzüm üretiminde de ikinci sırada yer alıyor.

Hemedan eyaleti ilaç niteliği taşıyan bitkilerin üretiminde İran’da üçüncü sırada, mantar üretiminde dördüncü sırada, erik ve şeftali üretiminde beşinci sırada, , vişne üretiminde altıncı sırada, elma ve safran üretiminde de sekizinci sırada yer alıyor. Buğday üretiminde Hemedan İran’da üçüncü sıradadır. Hemedan eyaletin tarım ürünleri üretiminden İran’ın on üstün eyaleti arasında yer alırken, çevre eyaletleri arasında birinci sırada yer alıyor.

Bahar ilçesi Hemedan eyaletinin ikinci iktisadi ilçesi olarak aynı zamanda İran’ın petrol dışı ihracatında da önemli bir yeri bulunuyor. Örneğin tarım alanında ve özellikle patates ve sarımsak üretiminde hem İran ve hem uluslararası piyasalarda ünlüdür. Hali hazırda Hemedan eyaletinde yılda bir milyon ton patates üretiliyor, ki bu rakamın üçte biri Bahar ilçesine aittir ve başka eyaletlere ve ülkelere ihraç edilir. Tarımdan başka Bahar ilçesinde dört sanayi sitesi de en çok gıda maddeleri sektöründe faaliyet yürütüyor.

Tarım ve sanayi sektörlerinden başka Hemedan eyaletinde sanat da yöre halkının önemli gelir kaynağıdır. Lalcin kenti Hemedan eyaletinin en önemli turistik merkezlerinden biridir ve İran’ın çanak ve seramik başkenti ve dünya çanak kenti olarak bilinir. Lalcin kenti dünyaca ünlüdür. Bu kentte 700 atölye ve 200 mağaza çanak çömlek ve seramik ürünlerini turistlere sunuyor.

Lalcin kenti sanayi ve turizm sektörlerinde yatırım yapmak için oldukça uygun konumdadır, nitekim gümrük kurumunun verilerine göre geçen sene bu kentten ihraç edilen çanak ve seramik ürünleri 15 milyon dolar gelir sağlamıştır. Yine yılın ilk üç ayında bu kentin el sanatları ürünlerinin satışı 3.25 milyon dolar olmuştur ki bu da başka ülkelerin insanlarının bu asil sanatlara ilgi duymasının işaretidir.