Bugünkü sohbetimizde küçükbaş ve büyükbaş hayvanların ve piliç yetiştirme sektörleri ve tükettikleri yemlerin piyasasını ele almak istiyoruz.

Her yıl dünya nüfusuna yüz milyon eklendiği ve 2040 yılına kadar yeryüzünde yaşayan insanların sayısı 9 milyarı aşacağı belirtiliyor. Bu yüzden insanların gıda maddeleri güvenliği uluslararası camianın en önemli kaygılarından biri sayılıyor.

Öte yandan dünya nüfusunun artmasına paralel olarak besicilik sektörünün ürettiği et ve süt ürünleri gibi ürünlere yönelik talep de hızla artıyor. Bu konu özellikle yerkürenin ısınması yüzünden kuraklık krizleri tarım ve besicilik sektörlerinin ürettiği ürünlerin hacminde azalma yaşandığı göz önünde bulundurulduğunda daha da büyük önem arzediyor. Bu arada küçük ve büyük baş hayvanların sağlık durumu ve beslenmeleri de üzerinde durulması gereken önemli konuların arasında yer aldığı unutulmamalıdır.

Günümüzde gıda maddeleri sektöründe en önemli ürünlerden biri et ürünleri olduğu belirtilmelidir. Her gün dünya piyasalarına yüklü miktarda gıda maddeleri yollanıyor. Bu gıda maddelerinin önemli bir bölümü küçükbaş ve büyükbaş hayvanlardan ve piliç yetiştirme sektörlerinden elde edilen ürünlerden oluşuyor.

Gerçekte besicilik sektöründe en önemli konulardan biri, yetiştirilen hayvanların tükettiği yemdir. Besicilik sektöründe yemin çok önemli ve stratejik bir yeri vardır.

Besicilik sektöründe yem olarak en çok çeşitli otlar, yonca ve sanayi düzeyde üretilen konsantreler tüketilir. Konsantreden maksat belli miktarda arpa, şeker pancarı atığı, pamuk tohumu atığı, kepek, mineraller ve madenlerin karışımından hazırlanan bir çeşit yemdir.

Uluslararası küçükbaş ve büyükbaş ve piliç ve kültür balık yetiştirme yemleri federasyonunun değerlendirmesine göre, dünyada son yirmi yılda bu sektörde sanayi düzeyde üretilen yemde yüzde 40’lık bir artış gözleniyor. Nitekim 2015 yılında dünya genelinde küçükbaş ve büyükbaş ve piliç ve kültür balık yetiştirme sektörü için bir milyar ton yem üretildi

Yine uluslararası verilere göre 2016 yılında dünya genelinde 30 bin kadar sanayi işletmesi küçükbaş ve büyükbaş ve piliç ve kültür balık yetiştirme yemlerini üretmekle uğraşıyordu. Bu işletmelerin rolü, üretimi ve randımanı arttırmaktan başka toplumun gıda maddeleri güvenliğinin katsayısını yükseltmek ve sağlıklı besin üretilmesine katkı sağlamaktır.

Besicilik sektörü için yem üreten fabrikaların en önemli görevi tahılgillerin, yağlı tohumların, tarım ve besicilik sektörünün atıklarının randımanını arttırmaktır. Hali hazırda da dünyada yılda bir milyar ton besicilik sektörünün ihtiyacı olan çeşitli yemler üretiliyor.

İran’da besicilik sektörü için yem üretme faaliyetleri üzerinden yaklaşık yetmiş yıl geçiyor. Aslında İran’da besicilik sektörü için yem üretme faaliyetleri ülke genelinde piliç yetiştirme işletmelerinin faaliyete geçmesi ile başladı. Zamanla ve bu sektörde yapılan yatırımların ardından günümüzde İran’da bu sektör yılda 19 milyon ton üretimle ülkenin ihtiyaç duyduğu 50 çeşit yemi üretmektedir. İran’da bu sektörün yıllık mali cirosu ise 11 milyar dolar civarında tahmin ediliyor. Üretilen yem ülkenin iç ihtiyacını karşılamaktan başka orta Asya cumhuriyetleri, Irak, BAE, Katar, Türkiye ve Suriye gibi çevre ülkelere de ihraç ediliyor. Hali hazırda İran’ın çeşitli eyaletlerinde yem fabrikalarında 20 bin kişi doğrudan çalışıyor.

Öte yandan yem sektöründe bazı startuplar da üretilen yemin kalitesini geliştirmek üzere geniş çapta faaliyet yürütüyorlar. İranlı araştırmacıların yem sektöründe elde ettikleri başarılardan biri besicilerin ihtiyacı olan yemlerden probiyotik özelliği olan 6'sını formülize etmektir. Probiyotikler FAO ve dünya sağlık örgütünün tanımlarına göre hayvanların bağırsaklarında mikrobik dengeyi sağlayan mikro organizmaları içeren tamamlayıcı besin maddeleridir.

İran’da yem sektörü  piliç, hindi, kaz, bıldırcın, keklik, devekuşu ve piliç gibi çeşitli kuşlar için yem üretiyor. İran’da piliç yetiştiriciliğinde etlik piliçten, yumurta, bir günlük yavru civciv gibi ürünlere değinmek mümkün. Bu sektörün önemi hem gelir ve kazanç sağlaması ve hem besin maddeleri üretmesi ve hem çeşitli yan sanayilerde istihdam alanları açmasındadır.

Bilindiği üzere yumurtanın yüksek besin değeri yüzünden dünyada her gün milyonlarca insan yumurta tüketir. Yumurtada yüksek oranda protein, mineraller ve amine asit vardır. Bu besin maddesi demir, fosfor ve nadide mineralleri ve ayrıca K, A, E ve B vitamininin çeşitlerini içerir. Yumurta D vitamini bakımından da balık yağından sonra ikinci sırada yer alır. Enerji bakımından bir yumurta ortalama 77 kalori üretir. Yumurtanın kabuğu kalsiyum hazinesidir ve besicilikte yemlerin tamamlayıcı besin maddesi olarak kullanılır. Dünyada her yıl yaklaşık 70 milyon ton yumurta üretilir. İran yumurta üretiminde dünyada 11. sıradadır. İran bölgede de yumurta ihracatı bakımından iyi konumdadır ve son yıllarda bölgede on ülkeye yumurta ihraç etmiştir.

İran’ın ihracat yaptığı bir başka ürün, bir günlük civcivlerdir. Hali hazırda İran’da bu alanda 500 çiftlik faaliyet yürütüyor. Bu çiftlikler 300 kadar işletme tarafından yönetiliyor. İran’da bir günlük etlik civciv üretimi ayda yüz milyon kadardır. Bu civcivler ülkenin ihtiyacından fazla olduğu için komşu ülkelere ihraç edilir. Nitekim cari yılın ilk yarısında 38 milyon adet bir günlük civciv Fars körfezindeki emirliklere ihraç edilmiştir.

İran Ortadoğu bölgesinde en büyük piliç üreticisidir. Son kırk yılda İran’da hükümetlerin özel sektörü desteklemesi sayesinde piliç çiftliklerinin sayısı kayda değer düzeyde artmıştır. Bu sektörün gelişmesine paralel olarak İranlı ailelerin yiyecek sepetinde protein tüketiminde yeni bir modelin de eklendiği ve günümüzde piliç tüketim oranı İran’da dünya ortalamasının iki katı olduğu da belirtilmelidir. Bu arada İran piliç üretimi bakımından dünyada ilk on ülkenin arasında yer aldığı da ifade edilmelidir.

İran’da piliç üreten eyaletlerin arasında Mazandaran, Horasan, Fars, İsfahan, doğu Azerbaycan, Merkezi ve Tahran başı çekiyor ve ülkenin Piliç üretiminin yarısı bu eyaletlerde gerçekleşiyor.

İran’daki piliç yetiştiren çiftlikler etlik, yumurtalık,  ecdat ve ana tavuk ve line tavuk gibi alanlarda faaliyet yürütüyor. Line tavuk, birlikte yaşayan ve tüm genetik sıfatlarını bir sonraki kuşağa aktaran tavuklara verilen addır. Line tavuktan ecdat tavuk ve ardından ana tavuk ve en son etlik tavuk elde edilir. İran line tavuk yetiştiren ülkelerin arasında dünyada sekizinci ve Ortadoğu ve İslam dünyasında da tek ülkedir. Arian adı verilen line tavuk İran’ın kuzeyinde Babol kentinde bin hektarlık alanı olan bir çiftlikte yetiştiriliyor. Bu çiftlik yirmi altı yıl önce faaliyete geçti ve yılda iki milyon ton etlik piliç üretiyor.

Günümüzde piliç yetiştiriciliği sektöründe zayiatı azaltmak ve geliri arttırmak için piliçlerin bacak ve pençelerini ambalajlayan sektör uluslararası standartlara göre gerçekleştiriliyor. Piliçlerin bacağı oldukça protein ve mineral zengini bir organdır. Piliçlerin bacağı bazı gıda maddelerinin yanında tıbbi ve makyaj malzemelerinin üretiminde de kullanılıyor. Bu besin maddesi aynı zamanda kemik ve mafsal hastalıkları, kemik çürümenin önlenmesi gibi hastalıklarda da bire bir etkilidir.

İran’da ambalajlanan piliç bacağı en çok Vietnam, Hong Kong, Laos ve Tayland gibi güneydoğu Asya ülkelerine ihraç ediliyor.