Pars Today

Bu bölümde İran'ın coğrafi konumu, deniz yollarına ulaşımı ve kara ve demiryolları hatlarındaki stratejik konumundan yararlanarak üretimde atılım gerçekleştirmesi hususunu ele alacağız.

İran, stratejik konumundan dolayı dünyanın merkez kavşaklarından birinde yer almıştır.  Kuzey-Güney Koridoru, Doğu-Batı Koridoru, Güney Asya ve TRACECA diye bilinen Asya-Kafkasya-Avrupa koridorlarının bir kısmı İran'dan geçen önemli uluslararası yollardan ve koridorlardan sayılırlar. 

Bu büyük ticari güzergahlar ve koridorların yanı sıra İran'ın Güneyinde bulunan Mekran sahilleri  ticaretin akışının sağlanmasında büyük bir role sahip olmuştur. Bu bölge sayısız kapasiteleri ile, özel coğrafi konumu ile hep stratejik bir öneme sahip olmuştur. Uzmanlar ise bu bölgenin kapasitelerini gizli define olarak adlandırıyorlar. 

Mekran sahilleri  deniz ticaret yollarını kara ticaret yollarına bağlayan bağlanma noktası olarak hep gözde bir konuma sahip olmuştur.  Bu bölge halihazırda da  dünyanın en büyük üç koridorundan ikisinin yolunun üzerinde yer almıştır.  Bu özellik ise Mekran bölgesinin  Güney-Doğu gelişme projesi çerçevesinde transit karayolu olarak  görülmesine neden olmuştur. 

İran'ın Güney Doğusunda bulunan Mekran sahilleri  stratejik konumu ve özelliklerinden dolayı jeopolitik, jeostratejik ve jeoekonomik açıdan büyük bir öneme sahiptir. 

 Zengin enerji kaynaklarına erişim, dünya genelinde  enerji ve ticari mal aktarımı yolu üzerinde olması, Orta Asya'da karalar ile çevrili ülkelere erişimde müstesna konumu, Kafkasya ve Afganistan'ı açık sulara bağlama özelliği ile bu bölge eşsiz avantajlara sahiptir. 

Bunlara ilaveten  Mekran sahilleri  büyük ticari terminaller ve limanların  geliştirilmesi ve inşası için de eşsiz bir yerdir.  Bu özellikler sayesinde bu bölge  Kuzey-Güney koridoru ve  Güney-Batı koridorlarında Çabahar-Orta Asya, Kafkasya, Rusya ve Avrupa arasında  köprüye dönüşebilir.   Mekran sahilleri  ayrıca  büyük bir turistik bölgeye dönüşme imkanına ve potansiyeline de sahiptir.  

Ekonomik gelişme alanındaki uzmanlardan Prof. İsa Ebrahimzade ise   bu hususta şöyle bir değerlendirmede bulunmaktadır:"  Mekran sahilleri İran'ın tek okyanusa açılan uluslararası sahillerine sahip olup özel konumu ve özellikleri ile  özellikle de Çabahar serbest bölgesine ev sahipliği yapması ile taşımacılık ve ticaret alanında eşsiz rol oynayabilir.  Umman sahilleri ve Hint Okyanusu ile doğrudan bağlantılı olması  bu bölgeyi  gelişmeye açık bir bölge haline getirmiştir.  Burada kıtalararası bir sistem oluşturulup böylece İran da  küresel piyasaların kapısı haline gelebilir. 

Okyanus limanı sayılan Çabahar limanı  stratejik konumu ve açık sulara erişimi yüzünden  İran'ın diğer kıyı bölgelerine göre  özel avantajlara sahiptir. Öyle  ki derin suları büyük gemilerin yanaşması ve liman tesislerinin inşası için daha da el verişlidir.  Üretimde atılım açısından da Mekran sahilleri  katma değerli ürünlerin üretim alanına dönüşme kapasitesine sahiptir. Böylece bu bölge milyarlarca dolarlık ürünün satılmasına ve yüz binlerce istihdam fırsatının yaratılmasına ev sahipliği yapacaktır. Ayrıca  İran'ın başka noktalarında geçerli olmayan uluslararası kuralların desteklerinden de bu bölgede yararlanılabilir.  

Genel olarak coğrafi avantajlar, güvenlik ve yatırımcılık alanındaki güvenceler, demiryolu, hava ve deniz yolları imkanları, İran'ı  uluslararası koridorlar anlamında da çok güvenli bir ülkeye dönüştürmüştür. 

İran, Asya-Avrupa taşımacılık ve ulaşım hattında aktif bir rol oynama potansiyeline sahiptir. İran kapasitelerini kullanıp geliştirerek  Batı Asya'da hava ve raylı sistem taşımacılığının yeni kutbuna dönüşebilir. 

İran 2016 yılından itibaren İran ve Avrasya arasında Avrasya Ekonomik Birliği komisyonuna ortak serbest ticari bölgenin kurulmasını önerdi. Bu öneri ise  iyi karşılandı ve iki yıl boyunca süren müzakereler çerçevesinde nicelik ve nitelik açısından incelemeler ve değerlendirmelerin ardından  bu yöndeki anlaşma iki yıl önce Astana'da imzalandı. 

Avrasya Ekonomik Birliği ülkelerinin sahip olduğu kaynak ve piyasa çeşitliliğinden dolayı  bu birliğe katılmak da ekonomik bir fırsat olarak İran tarafından önemsendi.  İran'ın Avrasya Ekonomik Birliğine katılması ile İran, 180 milyonluk piyasaya bağlanabilir. Ayrıca Avrasya bölgesinin en büyük ülkesi sayılan Rusya'nın 140 milyonluk nüfusu İran için büyük bir ekonomik ve ticari potansiyel ve imkan sayılır. 

İran'ın Avrasya Birliği üyeleri ile bağlarının güçlendirilmesi de büyük önem taşıyor. Çünkü İran  bu birliğe üye ülkeler ile pek çok ortak siyasi hedefi de paylaşıyor. Ayrıca İran'ın Hazar Denizi ve Fars Körfezi bölgesi arasında stratejik bir konumda olması ve bir yandan da Doğu-Batı transit hattında yer alması  Avrasya Birliği ülkeleri için de bir fırsat sayılır ve Kuzey-Güney koridorunun gelişmesine yol açar. 

Güney'de Hindistan'ın Mumbai bölgesinde  ve Kuzey'de de Rusya'nın St. Petersburg limanında noktalanan Kuzey-Güney koridoru İran'dan geçen ve gelecek yıllarda en önemli uluslararası koridora dönüşecek stratejik bir koridordur. 

Bu koridor İran'ın Güneyinde Umman Denizinden geçerek  Çabahar limanı ve Benderabbas Limanına varıyor. Böylece o noktadan sonra da İran'ın demiryolu ve karayollarına bağlanıyor. Ardından Astara aracılığı ile Azerbaycan Cumhuriyetine bağlanıyor.  Bir diğer kolu da İran'ın Kuzeyindeki Bender Enzeli limanından Rusya'nın Hazar'ın Kuzeyinde bulunan Astarahan limanına bağlanıyor.

Bu çerçevede İran iki yıl önce Kazvin-Reşt demiryolunu tamamladı. Bu doğrultuda  Astara-Reşt demiryolu da tamamlanmak üzere. 

Şimdi de  Kuzey-Güney koridoru ülkeleri  sırf Hindistan, İran, Azerbaycan Cumhuriyeti ve Rusya değildir. İran'ın Güneyindeki Umman, İran'ın Kuzey Batı'sındaki Türkiye, Ermenistan, Suriye, Belarus, Bulgaristan, Gürcistan ve Ukrayna ve İran'ın Doğu tarafında bulunan Tacikistan ve Kırgızistan da  bu büyük projeye katılmışlardır.  Pratikte ise İran ekseninde kesişen noktalar oluşmuştur.  Bu koridoru artık dünyanın en önemli uluslararası koridoru adlandırmak lazım. 

Kuzey-Güney koridorunu sırf komşu ülkelerin ticari mallarının transiti için değil  İran'ın ihracat hızının arttırılması için de çok uygun bir koridor olarak addetmek gerekir.  Şimdi de İran'ın Avrasya Ekonomik Birliğine katılması ile  İran'ın petrol ürünleri ve petrol dışı ürünleri ihracatı hususunda  büyük atılımlar ve sıçramalar gerçekleştireceği gözleniyor.