Bugünkü sohbetimizde geçen bölümde başladığımız İslam açısından sağlığın önemi ile ilgili sohbetimize devam edeceğiz.

Geçen bölümde beyan edildiği üzere sağlık, bireyin veya toplumun sağlığını ve gücünü geliştirecek faaliyetler ve uygulamalar dizisine verilen addır. Sözü edilen faaliyetler ve uygulamalar bireyin ve toplumun sağlığının korunmasına yardımcı olan tüm bilimler ve yöntemleri içerir.

Kuşkusuz her toplumun dini inançları da toplum bireylerinin sağlığında emsalsiz rol ifa eder. İslam dininde cisim ve ruh sağlığına büyük önem verilir, öyle ki insanlar sağlık kurallarına uymaya teşvik edilmesi için bu fiilin dünyevi ve uhrevi her türlü maddi ve manevi tesirlerine vurgu yapılmıştır.

Mümin insanları sağlık faaliyetlerine teşvik etmek için belki de en iyi yöntem, sağlık kurallarına uyulduğu takdirde ilahi sevgi ve merhametten yararlanmayı hatırlatmaktır.

Kur'an'ı Kerim’de tayyibat ve taharet gibi temizlik anlamına gelen sözcükler defalarca vurgulanmıştır ki bu da İslam’ın vahiye dayalı öğretilerinde cisim ve ruh sağlığının önem ve değerini yansıtır. Cisim ruhu taşıyan merkep misali olduğundan ve sağlık ve sıhhati insan ruhu üzerinde doğrudan etkisi bulunduğundan, İslam öğretilerinin bir çoğunda cisim sağlığına vurgu yapılmıştır.

İnsan sağlığında çok önemli rol ifa eden meselelerden biri, yeme ve içme adabı ve tarzıdır. Bu mesele Kur'an'ı Kerim’de de gözetilmiş ve dengeli beslenmeye, yani yemeye ve içmeye tavsiye edilmiştir. Yüce Allah Araf suresinin 31. Ayetinin bir bölümünde şöyle buyurur:

yiyin, için, fakat israf etmeyin; çünkü Allah israf edenleri sevmez.

Bu Kurani tavsiye insan sağlığında çok önemli rol ifa eden genel bir sağlık kuralıdır. Günümüzde bilim adamları bir çok hastalığın başlıca sebebi, insan vücudunda kalan fazla besin maddeleri, yani yemekler olduğunu belirtiyor. Bu fazlalık insan kalbi ve diğer organları için fazladan bir yüktür ve ayrıca her türlü hastalığa ve iltihaplara zemin oluşturur. Bu fazlalığın sebebi ise beslenmede aşırıya kaçmak veya bildiğimiz oburluktur. Oburluk şeker hastalığı, kanda yağ birikimi, damarların tıkanması, karaciğer yetmezliği, obozite ve türlü enfarktüslere yol açar.

İslam dininin beslenme ile ilgili tavsiyeleri sadece cisim sağlığını değil, aynı zamanda insan ruhunun sağlığını da güvence altına alır. İmam Ali (sa) bu konuda şöyle buyurur: Kim az yemekle yetinirse, sağlığı artar ve düşüncesi sonuç verir.

İslam peygamberi (sav) ise şöyle buyurmuştur: Aşırı yemekten kaçının, çünkü kalbi sertleştirir, organlarınızı Allah’a itaat etmekte tembelleştirir ve kulaklar nasihat ve tavsiye dinlemekte sağırlaştırır.

İmam Rıza (sa) da şöyle buyurur: Kim sağlıklı, ince ve çevik bir vücut istiyorsa, akşam yemeğini hafifletsin.

Mecmeül Beyan tefsirinde şöyle rivayet edilir: Halife Harun Erreşid’in Hristiyan bir hekimi vardı. Bu hekim tıpta ünlü biriydi. Bir gün söz konusu Hristiyan hekim bir Müslüman bilgine şöyle der: Ben sizin semavi kitabınızda tıptan bir şey bulamıyorum, oysa yararlı bilim iki çeşittir: dinler ilmi ve bedenler ilmi. Müslüman bilgin şöyle karşılık verir: Yüce Rabbim tüm tıbbi tavsiye ve ahkamını kitabının bir tek ayetinin yarısında getirmiştir ve bizim peygamberimiz de tıbbı bir tek emrinde özetleyerek şöyle buyurmuştur: Mide tüm hastalıkların yuvası ve imsak, tüm ilaçların başıdır ve vücudunuzu alıştırdığınız doğru ve uygun adetlerden esirgemeyin. Hristiyan hekim bu sözleri duyunca şöyle der: Sizin Kur'an'ı Kerim’iniz ve peygamberiniz Yunan hekim Calinus için tıpta söyleyecek söz bırakmamış.

İslam peygamberi (sav) ve o hazretin ehli beyt (sa) fertlerinin söz ve siyerinde beslenme adabı ile ilgili bir çok değerli tavsiye yer almaktadır. İmam Hasan Muctaba (sa) sofra adabı hakkında şöyle buyurur: Lokmalar küçük olmalı ve iyice çiğnenmeli ve başkalar yerken onların yüzüne bakmamalı.

İmam Sadık (as) da şöyle buyurur: Herkes yemekten önce ve sonra elini yıkarsa yemeği bereketlenir ve yaşadığı müddetçe refah içinde yaşar ve cismi hastalıklardan korunur.

Allah resulünden (sav) yemek adabı ile ilgili şöyle rivayet edilir ki o hazret insanları yemeği veya içeceği üflemekten men etmiştir ve bir başka yerde de yemeklerin kapaksız kabın içinde bırakılmamasını tavsiye buyurmuştur.

İnsan sağlığına ve sıhhatine yardımcı olan en önemli meselelerden biri de paklık ve pak olmaktır. Pak olmanın önemi o kadar fazladır ki Allah resulü (sav) bunu iman işaret olarak saymıştır.

İmam Ali (sa) da sağlığın ve pak olmanın insan ruhu üzerindeki etkisi hakkında pak olmanın insan ruhunu gam ve kederden kurtardığını beyan ederek şöyle buyurmuştur:

Pak ve temiz elbise gam ve kederi bertaraf eder ve namazı da pak kılar.

Temizlik ve pak olmak o kadar önemlidir ki birçok fıkhi kitapta bu konu söz konusu kitapların ilk bölümünde yer almıştır. Bu mesele insanların bir çok ameli paklık ve temizlik ilkesine uyulmaksızın yanlış olacağını ifade eder.

İslam peygamberi temizliğin önemi hakkında farklı cümleler beyan etmiş ve bir yerde şöyle buyurmuştur: Kendini çok yıka ki Allah da ömrünü uzatsın. Yine Allah resulünden (sav) bir başka yerde şöyle rivayet edilir: İslam paktır, siz de pak olun ve bilin ki pak olmayan insanlar cennete giremez.

İslam peygamberi (sav) bir başka rivayette de şöyle buyurur: Mümkün mertebe temiz olun, zira Allah İslam’ı temizlik üzerine inşa etmiştir ve pak insanlardan başka hiç kimse cennete giremez.

Allah resulünün (sav) buyurduklarından anlaşıldığı üzere temizlik ve paklığın geniş kapsam alanı söz konusudur ve insan her ne kadar bu konuda titiz davranır ve çaba harcarsa, bunun daha üst merhaleleri vardır. Nitekim İslam peygamberi (sav) şöyle buyurur:

Allah tayyiptir ve pak olmayı sever ve kirli olmayı düşman sayar ve nefret eder.

Bazı rivayetlerden anlaşıldığı üzere sağlık ilkelerine uymanı bazı tesirleri vardır ki bunlara ömrün uzun olması, insanın sıhhat ve gücünün artması, cismi ve ruhi refah içinde yaşaması, Allah sevgisini kazanması, imanı tamamlanması, kalbinin ihya olması, hekimden bağımsız olması, rızkın bereketlenmesi, yoksulluğun önlenmesi, hastalık ve tembelliğin önlenmesi gibi tesirleri örnek verebiliriz.

İnsan cismi ile ilgili izlenen tüm ilkeler ve yöntemler dış sağlığımızla ilgilidir ve İslam peygamberi (sav) bu bağlamda insanlar için en mükemmel örnek ve modeldir.

Gelin şimdi de İslam peygamberinin (sav) kelamında sağlık ve temizlik mısdağı olan bazı örnekleri gözden geçirelim.

İnsanın üzerindeki elbisenin temizliği o kadar önemlidir ki Kur'an'ı Kerim Müddessir suresinin 4. Ayetinde Allah resulüne (sav) elbiseni temiz tut, d iye buyurur.

Kur'an'ı Kerim’in büyük müfessiri Merhum Allame Tebatebai bu konuda şöyle diyor: Allah resulünün (sav) elbiselerinin çoğu beyaz renkteydi ve o hazret şöyle buyururdu: dirilerinize beyaz elbise giydirin ve ölülerinizi de onunla defnedin. Beyaz elbise açık rengi itibarı ile kiri daha iyi gösterir ve insan o kiri temizlemek üzere daha çabuk hareket eder.

Allah resulünün (sav) siyerinde şöyle deniliyor: Resulüllah (sav) en temiz insandı, misvak kullanmakta fevkalade titizdi, eli yüzü her zaman temizdi, saçlarını sürekli tarar ve her zaman hoş kokardı.

Sağlık ve temizlik kurallarına uymanın bir mısdağı da ağzın temizliğidir. Bir insan başkaları ile karşılaşmak istediğinde en iyi adet, elbisesi ve özellikle ağız ve diş temizliğine özen göstermesi ve hoş kokması ve ağzının kötü kokusunun başkalarını rahatsız etmesine müsaade etmemesidir.

Rivayetlere göre Allah teala Hz. Muhammed’i (sav) peygamber olarak seçtiğinde, Hz. Cebrail (sa) aracılığı ile misvak kullanmayı ve dişlerini temiz tutmayı vahiy yolu ile emretti.

Gönümüzde de ağız ve diş sağlığı, insan sağlığının en önemli etkenlerinden biri olduğu ve bir çok mikrop ve hastalık ağız yoluyla vücuda girdiği ispat edilmiştir.

Allah resulü (sav) bu konuya büyük önem vermiştir ve bir yerde şöyle buyurur: Dişlerinizi temiz tutun, çünkü temizliğin ve pak olmanın temelidir ve temizlik iman sebebidir ve iman, sahibi ile beraber cennete girer.

İslam peygamberi bir başka yerde de şöyle buyurur:

Ağızınız Kur'an'ı Kerim geçididir, onu misvakla temiz tutun.

Allah resulü (sav) diş temizliği hakkında da şöyle buyurur: kürdan kullanın, zira kürdan kullanmak ağzı da temizler ve dişetlerinin sağlığına vesile olur. 015