Pars Today

Bugün yine her hafta olduğu gibi Orta Asya ve Kafkasya bölgesinin geçen haftaki en önemli gelişmelerini gözden geçireceğiz.

Bültenimizi geçen hafta Orta Asya ve Kafkasya bölgelerinde yaşanan önemli gelişmelerin ana başlıkları ile açıyoruz.

• İranlı firmaların Ermenistan’da fuar açması,
• Gürcistan Başbakanı Gaharya’nın istifa etmesi,
• Kırgızistan’da sınır anlaşmazlığı ile ilgili görüşmeler,
• Tacikistan’da mali fesatla mücadele sürecinde yeni gelişmeler,

Geçen hafta orta Asya ve Kafkasya bölgesinin en önemli bazı gelişmeleriydi.

Geçen hafta Güney Kafkasya bölgesinde en önemli gelişme, İranlı bilim temelli firmaların Ermenistan’da bir fuar açmasıydı.

İran İslam Cumhuriyeti  ve Ermenistan’ın ikili iktisadi ve ticari ilişkilerini geliştirme çabaları ve İranlı firmaların ürünlerini komşu ülkelere ihraç etme sürecinin devamında geçen hafta İranlı bilim temelli firmalar Ermenistan’a ihracat çerçevesinde harekete geçti.

Bu doğrultuda geçen hafta 17 Şubat Çarşamba günü İranlı bilim temelli firmaların ürünlerini sergilediği fuar Ermenistan’da açılış yaptı.

Geçen hafta İran’dan 40 kadar firmadan oluşan ticari heyet Ermenistan’a giderek üç gün sürecek fuara katıldı. İranlı firmalar bir yandan bilim ve teknoloji üretme alanında faaliyet yürütürken, öbür yandan bilimsel ve teknolojik ürünlerini başka ülkelerde pazarlamaya çalışıyor.

Aslında İranlı bilim temelli firmalar ürün üretmiyor ve genelde üretim için gerekli olan özel makineleri veya cihazları da bulunmuyor. Bu firmalar genellikle eğitimli uzman kadroları ve sahip oldukları deneyimleri ile firmaların gelir kaynağını oluşturan bilgi üretiyor.

Bu bağlamda İran’ın bilim temelli ekonomi kültürünü ve yaratıcı sanayilerini geliştirme merkezi sekreteri Perviz Keremi şöyle diyor:

Ermenistan piyasaları bilim temelli ve yaratıcı firmaları benimsemekte yüksek kapasitesi bulunuyor; nitekim bu komşu ülke ile ticari ilişkiler ikili ilişkilerin gelişmesine de katkı sağlayacağı anlaşılıyor.

Avrasya bölgesinde piyasaların yüksek kapasitesine temas eden Keremi şöyle devam ediyor:

Avrasya iktisadi birliği AİB başta bilim temelli firmaların ürünleri olmak üzere İran’ın çeşitli ürünleri için önemli bir piyasa sayılır. Şimdiki dönemde ise İran ve Ermenistan arasındaki siyasi, iktisadi ve kültürel ilişkiler Avrasya bölgesinin giriş kapısı olan Ermenistan’a ihracatın arttırılması bağlamında çok iyi bir fırsattır.

Gözlemciler, soğuk savaş sona erdikten sonra dünyanın çeşitli bölgelerinden bölgesel yapılanmalara eğilimde artış kaydedildiğini belirtiyor. Bu arada Güney Kafkasya ve Orta Asya bölgeleri dünyanın jeo-stratejik açıdan önemli bölgeleridir ve her daim büyük güçlerin ilgi odağında olmuştur. Hal böyleyken, İran İslam Cumhuriyeti ile Avrasya iktisadi birliği gibi 800 milyar dolar ihracat ve ithalat kapasitesi olan bir birlikle işbirliği, İran ile başta komşu ülkeler olmak üzere çeşitli ülkelerle iktisadi teamüllerinin gelişmesinin habercisidir. Bu durum özellikle düşmanlar İran’ı münzevi etmeye ve Tahran’ın başka ülkelerle ticari ve iktisadi ilişkilerini kesmeye çalıştığı bir sırada büyük önem arz ediyor.

Geçen hafta Gürcistan Başbakanı Georgi Gaharya muhalefet parti lideri hakkında çıkarılan tutuklama kararına gösterdiği tepkide görevinden istifa etti.

Gürcü Başbakanı Gaharya başkent Tiflis’te düzenlediği basın toplantısında, partisi ile ana muhalefet partisi milli birlik hareketi lideri Nika Melya hakkında çıkarılan tutuklama kararı konusunda anlaşmazlık yaşadığı için görevinden istifa ettiğini açıkladı. Gaharya Eylül 2019’dan bu yana Gürcistan Başbakanı olarak görev yapmıştı. Gaharya bir bildiri yayımlayarak, istifa etmekle ülkede siyasi gerginliği hafifletmeyi amaçladığını belirtti. Gaharya ayrıca ülkesinde izlenen tek eksenli politikayı Gürcistan’ın geleceği ve iktisadi kalkınmasına yönelik ciddi tehdit niteledi.

Gürcistan’da 31 Ekim’de düzenlenen parlamento seçimlerinde iktidar Gürcistan rüyası partinin lehine hile yapıldığı yönünde itirazların başlamasından sonra bu ülkede siyasi gerilim iyice tırmanmaya başladı. Gürcistan milli meclisine seçilen ve Tiflis yönetiminin muhalifi olan bazı milletvekilleri onuncu dönem genel seçimlerin sonuçlarına itiraz ederek parlamento oturumlarına katılmayı reddetti ve seçimlerin yeniden ve şeffaf bir şekilde yapılmasını istedi.

Gürcistan’da muhalefet parti lideri Nika Malya hakkında çıkarılan tutuklama kararı 20 Haziran 2019’da düzenlenen protesto eylemi ile ilgili olduğu açıklandı. O tarihte Gürcistan halkından binlerce kişi ve muhalefet partileri Gürcistan’da 26. Ortodoks parlamentolar arası asamblesinin oturumu etrafında başlayan polemikleri itiraz etmek üzere protesto eylemi düzenlendi. Söz konusu oturum Gürcistan ve Rusya’da geniş yankı uyandırdı.

Oturumda Rusya Duma meclisi milletvekillerinden Sergey Gavrilov parlamenter asamblenin başkanlığını üstlenerek Gürcistan milli meclisi başkanlık koltuğuna oturdu ve konuşma yapmaya başladı. Bu durum Tiflis yönetiminin muhalefet partilerinin itirazı ile karşılaştı. Duruma itiraz eden bazı siyasi aktivistler Gavrilov’un konuşmasını engelledi. Gavrilov bu gelişmenin üzerine Gürcistan milli meclisini terk etmek zorunda kaldı. Muhalifler Rus milletvekilinin hareketini ülkelerine hakaret niteledi. Bu sürecin devamında Tiflis ve Moskova yönetimi arasında bir dizi gerginlik yaşandı;ancak en son Rusya lideri Vladimir Putin Gürcistan’ı affetti.

Geçen hafta Kırgızistan Cumhurbaşkanı özel kalem müdürü yardımcısı Mededbeyk Satiyev ve bazı Kırgız yetkililer Batkend ve Celalabad bölgelerinde yaşayan halkın temsilcileri ile sınır anlaşmazlığını ve sınır bölgesinde yaşayanların sorunlarını görüştü.

Konu hakkında bir açıklama yapan Satiyev, Kırgızistan ile Tacikistan, Özbekistan ve Türkmenistan ile sınır anlaşmazlığını yöre halkı ile görüşmelerinde ele aldıklarını belirtti.

Kırgızistan milli güvenlik konseyi sekreteri Risgeldi Musayev de yaptığı açıklamada, Cumhurbaşkanı Sedir Cebbarov sınır sorunlarının çözümüne öncelik verdiğini kaydetti.

Aslında Bişkek yetkililerinin Kırgızistan’da sınır bölgelerinde yaşayan vatandaşlarına vaatleri, birçok uzmana göre bu ülkenin komşuları ile sınır anlaşmazlıkları Cebbarov’un cumhurbaşkanlığı döneminde çözüme kavuşmasını imkansız gördükleri bir sırada gündeme geliyor. Örneğin orta Asya meselelerinin Tacik uzmanı Hürremov şöyle diyor:

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sedir Cebbarov’un ülkesinde fesat ve rüşvet sorununun köklerini kurutmaya yönelik programlarının uygulanması ve yetkililerin ailevi ilişkilerine son vermesi ve ülkesini iktisadi krizden çıkarması zaman alacak konular olduğundan, bu şartlarda Tacikistan ile sınır anlaşmazlıklarını çözümlemek Cebbarov için asla kolay olmayacaktır.

Geçenlerde Kırgızistan’ın sınır bölgelerinde yaşayan bazı Kırgız halkı Bişkek’te başbakanlık binasının önünde toplanarak Cumhurbaşkanı Cebbarov’dan Kırgızistan ve Tacikistan’da sınır bölgelerinde yaşayanların sorunlarını çözmesini istediler. Kırgız protestocular yetkililere sınır bölgelerini ziyaret etmelerini ve sorunları ile yakından tanışmalarını talep ettiler. Kırgız protestocular, komşu ülkelerin toprak bağlamında yayılmacı politikaları izlediklerini ve bu da onların zararına olduğunu belirtiyor.

Geçen hafta Tacikistan’da mali fesatla mücadele kurumu yetkilileri bu ülkede 2020 yılında en fesat devlet kurumunu açıkladılar.

Duşanbe yetkilileri, 2020 yılında ülkenin bankacılık sistemi Maarif ve Bilim bakanlığı ve sağlık sektöründe en çok mali fesat durumunu kaydettiğini belirttiler. Konu ile ilgili raporda, geçen sene Tacikistan’da 2 bin rüşvet ve mali yoksuzluk vakası kaydedildiği, bu sayıdan 177 kadarı devlet memurları, 168’i bankalar ve 136’sı da bir tek Maarif ve Bilim bakanlığında yaşanan mali fesat ve rüşvet vakası olduğu belirtildi.

Tacikistan’da geçen sene rüşvet yüzünden uğranan mali zarar 348 milyon 800 bin Samani olarak açıklandı. Duşanbe yönetiminin yayımladığı son raporunda dikkat çeken nokta ise, raporda sadece devlet kurumlarının adının açıklanması, fakat mali yolsuzluk yapan veya rüşvet alan kişilerin adlarının açıklanmamasıdır. Kuşkusuz bu kişiler şimdiki görevlerinden alınarak başka kurumların başına geçebilir ve bu ülkede rüşvet ve mali yolsuzluğunu sürdürebilir.