Her bölümde bir ülkenin Ramazan etkinliklerini anlattığımız bugünkü sohbetimizde Afganistan’da bu ayla ilgili gelenek ve görenekleri ele almak istiyoruz.

Resmi adı Afganistan İslam Cumhuriyeti olan komşu ülke Afganistan, Güney Asya bölgesinde yer alan bir İslam ülkesidir. Afganistan nüfusu yaklaşık 40 milyon kadardır. Afganistan’ın en büyük kenti Kabil aynı zamanda bu ülkenin başkentidir. İslam dini Afganistan’ın resmi dinidir ve nüfusunun yüzde 99 kadarı Müslümandır.

Mübarek Ramazan ayı Afganistan’da özel yeri olan bir aydır. Afganistan halkı bu ayda özel gelenekleri ve görenekleri ile Allah’ın ziyafetine katılır. Mübarek Ramazan ayında Afganistan camileri dolup taşar.

Afganistan halkı onca sorun ve sıkıntıları ve dayatılan yoksulluğa karşın halâ konukseverlik özelliğini yitirmemiştir.

Afganistan halkı çeşitli dini ve etnik grupların birlikte ve vahdet içinde mübarek Ramazan ayını karşılar. Afganistan halkı mübarek Ramazan ayı başlamadan bir kaç gün önce camilerin tozunu alarak ilahi ziyafeti karşılamaya gider. Ramazan ayının ilk günü Afganistan’da resmi tatildir. Bu ayda Kur'an'ı Kerim tilaveti, Resulullah efendimizin -s- ve pak Ehl-i Beyt’nin -s- faziletleri ve iyiliklerinin anlatılması Afganistan halkı arasında özel yeri bulunan etkinliklerden sayılır.

Afgan genç kız Simine ülkesinin mübarek Ramazan ayına özel gelenekleri ve merasimleri anlatırken şöyle diyor:

Benim ülkemde çok güzel gelenekler ve kültürel etkinlikler bizim kimliğimizi oluşturuyor ve biz de bunlara uymak sureti ile asaletimizi koruyoruz. Afganistan halkı mübarek Ramazan ayında birçok milli ve dini gelenekleri vardır, öyle ki her biri bu ülkenin asaletini simgeleyen geleneklerdir.

Mübarek Ramazan ayı Afganistan’da ayrı bir coşku ve mutluluğa vesile oluyor. Afganistan’da halk her yıl büyük bir sabırsızlıkla Ramazan ayının hilalinin rasat edilmesini bekliyor. Afganistan halkı ay hilalinin rasat edildiği akşam saatlerinde ateş yakarak başkalarını bu mübarek ayın başladığından haberdar eder. Mübarek Ramazan ayını müjdelemek Afganistan halkı arasında çok özel bir heyecan yaratır. Afganistan’da orta yaşlı insanlar mübarek Ramazan ayından önce Şaban ayında oruç tutmaya başlar ve tabiri caizse Şaban ayında Ramazan ayını karşılamaya gider.

Afganistan halkı Ramazan ayının hilalini rasat edince bu aya büyük bir sevinç ve neşe ile başlar; insanlar birbirini kutlar.

Afganistan’ın Bamian kentinde kim yeni ayın hilalini ilk önce görürse, savaş meydanında zafer kazanmış komutan gibi karşılanır. Eskiden ay hilalini ilk önce rasat eden kişi dağın zirvesinden iner ve başkalarına ay hilalini nasıl gördüğünü anlatırdı ve böylece bu insanın adı bir sonraki Ramazan ayına kadar dillerden düşmezdi. Günümüzde de yine Ramazan ayının hilali rasat edilir edilmez Afganistan’ın dört bir yanında sevinç ve mutluluk gösterileri yapılar. Afganistan halkı o geceyi dirilerin bayramı olarak adlandırır ve çeşitli tatlıları yaparak kutlama yapar.

Afganistan halkı mübarek Ramazan ayını karşılamak için camilere akın ederek bu kutsal mekanlara temizlik yapar. Nitekim Ramazan günlerinde de camiler en yoğun kalabalıkları ağırlayan mekanlardır.

Afganistan’da Ramazan ayında insanların kerem ve ihsanında da artış yaşanır. Varlıklı insanlar yoksullara sahur ve iftar ikramında bulunur.

Afganistan’da sahur ve iftar sofraları diğer İslam ülkelerinde olduğu gibi çok renkli ve çok çeşitlidir; öyle ki oruç tutan çocuklar bu renkli ve bereketli sofraları görünce büyük sevinç yaşar.

Afganistan’da akşam ezanı sırasında insanlar camilere akın eder ve beraberinde iftarlıklarını götürür ve akşam ve yatsı namazını kıldıktan sonra iftar sofrasına oturur. Afganistan’da kadınlar ise Ramazan ayına girmeden önce çeşitli turşuları hazırlamaya başlar. Hurma ise Afganistan halkının iftar sofrasının olmazsa olmaz besin maddesidir.

Turşu ve hurmadan başka Afganistan halkının iftar sofrasında tatlıların da özel yeri vardır. But tatlıların başında ise Celebi adı ile bilinen bu ülkenin ünlü tatlısı yer alıyor. Bu tatlı un, şeker ve yumurtadan yapılır. Bu tatlı yağda kızartılarak yapılır.

Afgan sofrasında Çenti adında bir nevi turşu da olmazsa olmazlardan biridir, öyle ki hatta en yoksul ailelerin sofrasında bile bu turşuya rastlamak mümkün.

Akşam ezanından hemen sonra Afgan çocuklar Kabil sokaklarında ve caddelerinde geçenlere hurma, helva ve sıcak ekmek ve yine Bulani adında bir çeşit ekmek verir. Bolani Afganistan halkına özel bir ekmektir ve sebzeden ve yağdan yapılır. Bu gelenek en çok Afgan genç kız çocuklarının yerine getirdiği bir gelenektir. Afgan erkek çocuklar da “Ramazani” adında bir merasimleri vardır.

Ramazani geleneği Afganistan’da genç erkek çocuklarının her Ramazan ayının onuncu gününden sonra yerine getirdikleri bir gelenektir. Buna göre genç çocuklar iftar ve namazdan sonra sekiz kişilik gruplar şeklinde evlere uğrar ve koro halinde şiirler okur. Bu çocukların okuduğu şiirlere “Ramazani” denir. Çocukların şiir okuması bitince ev sahibi onlara para, tatlı ve çerez gibi şeyleri verir.

Ramazani Afganistan’ın mübarek Ramazan ayında en eski geleneklerinden biri sayılır.

Ramazan ayı, Afganistan halkının konukseverliğinin doruk noktasına ulaştığı aydır. Bu ayda Afgan halkının evlerinin kapıları her zaman konuklara açıktır. Daha sonra sıra Ramazan bayramına gelir ve Afganistan halkı tüm kentlerde ve köylerde bu büyük bayramı karşılar.

Mezar Şerif kentinde halk Ramazan ayında pirinç, kuzu eti, havuç ve kuru üzümden yapılan ve Kabeli pilavı adı verilen özel yemekleri yaparak Ramazan bayramını karşılar. Mezar Şerif halkı tatlı, çerez ve turşu yerine daha çok Kabeli pilavı gibi yerel yiyecekleri tercih eder.

Afganistan’da Ramazan bayramı en renkli geçen bayramlardan biridir; öyle ki nereye bakarsanız bakın, çevrenizi renkli bulursunuz. Kadınlar, erkekler, çocuklar, yaşlılar, kısaca herkes bayram günü rengarenk elbiseleri ile dışarı çıkar ve bar gücüyle bu bayramı kutlamaya başlar.

Afganistan halkının geleneklerine göre, Ramazan ayının son iftarında aileler fitrelerini ödemeden veya bir kenara ayırmadan önce iftar etmez.

Afganistan’da Ramazan bayramı üç gün sürer. Afganistan halkı bu günlerde misafirlerini yerel tatlılar ve çerezle ağırlar. Bu bayramda karşılıklı ziyaretler çok yaygındır.

Afganistan halkı Ramazan bayramı sabahi bayram namazına katılır ve ardından geçmişlerin mezarını ziyaret ettikten sonra büyüklerin elini öpmeye gider ve bayramlaşır.

Afganistan’ın Herat gibi bazı kentlerinde Ramazan bayramında düğün yapmak bir adettir. Yine bayram günü yeni gelinlere bayramlık götürmek de Afgan halkının önemli geleneklerinden biridir ve yeni gelin ve damat bu anı sabırsızlıkla bekler. Bu etkinlikte gelin tarafının evinde tatlılar ve işlenmiş mendiller hazırlanır. Afganistan halkının güzel geleneklerinden biri, güreş yarışmaları ve Galle savaşı adı ile anılan bir etkinliktir.

Galle yumurta demektir. Gelin ailesi elbise ve ayakkabı gibi hediyelerden başka çok sayıda pişirilmiş yumurtayı da damada hediye eder ve Galle savaşına katılmasını ister.

Galle savaşı iki katılımcının yumurtalarını birbirine vurmakla yapılır. Bu yarışmada yumurtası kırılan taraf yumurtasını kazanan tarafa vermek zorundadır. Bu yarışmaya katılan damat gelinin evine zaferle dönmesi ve kırdığı yumurtaları gelin ailesine vermesi gerekir.

Afganistan’ın Bamian yöresindeki geleneğe göre Ramazan ayının ilk gecesi dirilerin bayramı ve bayram arifesi de ölülerin bayramıdır. Afgan kadınlar ölülerin bayramında çeşitli tatlıları ve yiyecekleri hazırlayarak halk arasında dağıtır.

Ölülerin bayramında ezan vakti yapılan helva yere bırakılır ve kıbleye doğru bakılarak oturulur ve ardından ölülere rahmet talep edilir.

Afganistan’da erkekler bayram arifesinde çocuklarla birlikte bir arada toplanır ve yemekten sonra Yasin suresi okunur ve dualar edilir.

Ramazan ayının ziyafetler Afganistan halkının gani kültürüne katkı sağlayan ve genç yaşlı, kadın erkek, herkesi kendine bağlayan bir aydır. Afganistan halkı ilahi rahmet kapılarının açıldığı bu ayın kıymetini çok iyi bilen halktır.