Her bölümde bir ülkenin Ramazan etkinliklerini anlattığımız bugünkü sohbetimizde Çin’de bu ayla ilgili gelenek ve görenekleri ele almak istiyoruz.

Resmi adı Çin Halk Cumhuriyeti olan Çin, Doğu Asya bölgesinde yer alan bir ülkedir. Çin 1.4 milyar nüfusu ile dünyanın nüfusu en yoğun ve en büyük olan ülke sayılır. Verilere göre bu ülkede 60 ila 70 milyon Müslüman yaşıyor. Çin’in başkenti Pekin’dir. İslam dini miladi 7. yüzyılın ortalarında Batı Asya bölgesinden bu ülkeye girdi ve böylece bu ülkede 13 asırlık bir mazisi söz konusudur.

Mübarek Ramazan ayı Çin’de de diğer ülkelerde olduğu gibi özel gelenekler ve göreneklerle karşılanır. Çinli Müslümanlar İslami ahkama ve yasalara uyarak bu ayın merasimlerini en muhteşem biçimde düzenliyor. Eski bir geleneğe göre Çinli Müslümanlar mübarek Ramazan ayı yaklaşınca bir ay ibadet ve oruç tutmaya hazırlanıyor. Bu ayda zenginler mallarından infakta bulunuyor ve yoksullara yiyecek ikram ediyor. Çin camilerinde de iftar sofraları türlü yemeklerle donatılıyor ve oruç tutan müminleri ağırlıyor. Çinli her Müslüman iftar için evine en yakın camiye uğruyor ve elinden geldiği kadar beraberinde yiyecek ve içecek götürüyor.

Pekin’de yaşayan Çinli Müslüman Hay Hun Pen, İslami adı Davut olduğunu anlatıyor. Çinli Müslüman ailelerde bir bebek doğduğunda eski bir adete göre ailesi bebeği yedinci güne girmeden camiye götürmesi ve bereketlenmesi için bebeğe İslami bir ad koyması gerekir, ki bunu da genellikle caminin imamı yapar. Bu yüzden Çinli Müslümanların iki adı vardır.

Mübarek Ramazan ayı olunca Çinli Müslümanlar da diğer İslam ülkelerinde olduğu gibi evlerinde ve camilerde temizlik yapar. Yine çok eskiden beri bir adet gereği Çinli Müslümanlar camide kurulan iftar sofrasının giderlerini kendi aralarında paylaşır ve böylece iftarı birlikte yapar.

Çin’de mübarek Ramazan ayı başlamadan önce cami imamları Şaban ayının 22 ve 23. günlerinde Ramazan ayı yaklaştığını ve herkes gücü yettiği kadar camide kurulacak iftar sofrasına katkıda bulunmasını ilan eder. Çinli Müslümanlar bu geleneği çok olumlu karşılar; hatta bazı Müslümanlar camide verilen iftarın mali bedelini bir veya bir kaç günlüğüne tek başına üstlenir. Çinli Müslümanlar bazen Ramazan ayında 17 saat oruç tutmak zorundadır ve oruçlarını muz, kavun, kuru üzüm veya hurma ile açmak adettendir.

Çin’de 56 etnik grup yaşıyor ve on etnik azınlığın arasında Tebe Müslümanları yer alıyor. Çin’de Müslümanlar yoğun olarak Kuzey ve Kuzeybatıda Sin Kiang, Gan Su ve Ning Shia kentlerinde yaşıyor. Çin’de Müslümanların restoranları mübarek Ramazan ayında gün boyunca kapanıyor. Bu insanlar Doğulu yemekler ve Arap ve İslam ülkelerinde yaygın olan Ramazan ayına özel çeşitli tatlıları yaparak mübarek Ramazan ayını karşılıyor.

Çinli Müslümanlar genellikle iftarda oruçlarını ilkin biraz helva, hurma ve tatlandırılmış çayla açıyor, ardından evlerine yakın camilere giderek akşam namazını cemaat şeklinde kılıyor ve daha sonra camide hep birlikte esas iftara özel hazırlanan sofraya oturuyor. Hurma Çinli Müslümanların sofralarının olmazsa olmazıdır. Ancak Çin’de Müslümanların tükettiği hurma başka ülkelerde tüketilen hurma çeşitlerinden farklıdır. Çincede bu hurmaya “Zayo” denir ve diğer hurma çeşitlerinden daha küçük, fakat oldukça tatlıdır. Ekmek, yumurta, kebap, soğanlı ve susamlı ekmek, Çinli Müslümanların mübarek Ramazan ayında en çok tükettiği yiyeceklerdir.

Çinli Müslümanların iftar vakti en çok sevdikleri içecek Duk adını verdikleri bir çeşit içecektir. Bu ad, İranlıların ayrana Farsçada dedikleri Duğ sözcüğünden alıntıdır. Sing Kiang Müslümanları hem süt, hem yoğurt tadı veren Duk’u iftar için en güzel içecek olarak biliyor.

Çin’in Şian eyaletinde yaşayan Müslümanlar ise iftarda daha çok sıcak yemekleri tercih ediyor. Şian Müslümanları bir çeşit çorba olan Yanguro ve Paumo adında bir çeşit çorbayı ve ekmekle tüketilen kuzu etini çok seviyor. Çinli Müslümanların hem iftar ve hem sahurda tükettiği ve çok sevdiği bir başka yiyecek, bir nevi Çinli berger olan Rusiamo adlı bir yemektir. Köfte ve Çin makarnası “Noodle” çeşitleri de Çinli Müslümanların çok tükettiği diğer yemekler sayılır.

Mübarek Ramazan ayında Şian kentinde günler çok güzel geçiyor. Müslümanlar kentin Hiyminis caddesinde yaşıyor. Burada 60 bin Müslümanın yaşadığı belirtiliyor. Bu insanlar mübarek Ramazan ayını tarihi kültürleri ve geleneklerine göre yaşıyor. Bu caddede restoranların büyük bir bölümü Müslümanlar tarafından işletiliyor. Bu cadde iftar vakti yaklaşınca oldukça kalabalıklaşıyor. Şian kentinde aşçılar çeşitli tatlıları ve diğer yiyeceklerini tezgahlarında halkın gözü önünde hazırlıyor. Bu manzara hem güzel ve hem iştah açıcıdır, nitekim iftar vakti yaklaşınca Müslümanlar ve kente gelen turistler bu tezgahlarda yapılan işleri seyretmeye doyamıyor.

Şian kenti eski Çin kültürü ve medeniyetinin beşiği ve geçmişte birçok hanedanın başkenti olmuştur. Çinli Müslüman esnaf mübarek Ramazan ayında namaz kılmak ve iftar için kentin 11. yüzyıla ait olan büyük ulu camiine akın ediyor. Bu cami Çin’in en eski camilerinden biridir ve yaklaşık bin yıllık bir mazisi söz konusudur.

Mübarek Ramazan ayında Çinli Müslümanlar Kadir gecesini ihya etmeyi de ihmal etmiyor. Buna göre Çinli Müslümanlar ister genç, ister yaşlı olsun, mübarek Ramazan ayının 27. gecesi camilere gelerek dua ve ibadet ediyor.

Çin camilerinde Arapça ve yine bazı dini dersler öğretiliyor. Yine Pekin kentinin Niujiye mahallesi Müslümanların en yoğun yaşadığı mahallelerden biridir. Bu mahallenin Müslüman nüfusu 40 bin olarak ifade ediliyor ve Pekin’de Müslümanların yaşadığı en büyük mahalle sayılıyor. Bu mahallede yaşayan Çinli Müslümanlar mübarek Ramazan ayında Niujiye camiinde toplanıyor. Bu cami, Pekin’in en eski ve en büyük camiidir ve bin kadar insanın namaz kılabildiği geniş bir alana sahiptir. Caminin mihrabında Kufi hattı ile kazılan Kur'an'ı Kerim ayetleri ve koridorlarında Farsça ve Çince yazılan yazılar dikkat çekiyor.

Mübarek Ramazan ayının son Cuma günü Çinli Müslümanlar ve hatta bazı gayri Müslimler dünya Kudüs günü yürüyüşüne katılıyor. Bu insanlar Kudüs’ün İslam dünyasının kucağına geri dönmesi tüm Müslümanların isteği olduğuna inanıyor.

Çin’de Ramazan bayramı olunca Müslümanlar ülke genelinde camilere akın ediyor ve sabahın ilk saatlerinden itibaren kulluk bayramı şenliklerini düzenleyerek bayram namazına katılıyor.

Bu camilerden biri, Pekin’in Dangsi camiidir. Bayram namazından sonra camilerde Müslümanlar kurulan ihsan sofraları ile ağırlanıyor. Ramazan bayramında geçmişlerin mezarını ziyaret etmek de Çinli Müslümanların bir başka adetidir.

Ramazan bayramında karşılıklı ziyaretler ve kutlamalar ve aile büyüklerine hediye vermek Çinli Müslümanların bir başka geleneğidir. Bu gelenek aynı zamanda Çin’in kültürel geleneklerinden de etkilenmiştir.

Çinli Müslümanlar bayram günü yeni elbiselerini giyer, hoş koku sürer, evlerine önceden temizlik yapar ve bayram gününe hazırlanır. Bu bayram başta Sing Kian olmak üzere Çinli Müslümanların yoğunlukta yaşadığı yörelerde en önemli dini bayramı sayılır. Çin’de bayram günü yarı tatildir, fakat Müslümanlar üç gün boyunca bayram ziyareti yapar.

Ramazan bayramında Çinli Müslüman kadınlar evde Yushasenjezguatz adı ile anılan özel bir yemeği hazırlar. Bu yemek aslında bir nevi helva veya kek gibidir. Biraz önce belirtildiği üzere Çin’de Ramazan bayramı resmi tatil değildir, ama buna rağmen Çinli Müslümanlar bu günü kutlar. Çin’in kuzeybatısında Müslümanlar bir hafta ila on gün kadar bayram kutlaması yapar ve bu süre içerisinde eşi dostu ziyarete gider. Ancak Çinli Müslümanların arasında bayramlık vermek adetten değildir. Bazı eyaletlerde ise bir ila üç gün tatil ilan edilir ve bazı yörelerde Müslümanlara bir gün izin verilir. Çinli Müslümanlar bayram günü İranlı siyaset adamı Seyyid Ömer Şemseddin’in mezarını ziyaret eder ve mezarı yıkadıktan sonra Kur'an'ı Kerim tilavet eder. Çinli Müslümanlar bayram günü geçmişlerin mezarını da ziyaret ederek mağfiret talebinde bulunur.