Pars Today

Bu sohbetimizde Hicri Şemsi 14'üncü yüzyılın en önemli gelişmelerinden bir başkasını ele almak istiyoruz.

Yüz yıl yüz gelişme isimli sohbetimizin bugünkü bölümünde İran ve dünyanın kültürel ve sanatsal olayları ile ilgili sizleri bilgilendirmeye çalışacağız.  Yeni sanat akışları ve ekollerinin ortaya çıkışı,  dijital dönemdeki sanat geçmişi, yeni ve taze sanat eserleri ve ürünlerinin piyasalara sürülmesi ile ilgili konuşacağız. Birlikte dinleyelim. Avrupa'da on dokuzuncu ve yirminci yüzyılın son on yılları, çağdaş Batı tarihinde dönüm noktası ve kader belirleyici bir dönem sayılır.  Geçen Hicri Şemsi 14'üncü yüzyıldaki sanat dünyası, önceki yüzyıllara kıyasla modernite ve yenilikle daha yakından alakalı idi. Bu çalkantılı yüzyılın özelliklerinden biri, yaratıcılık ve yenilik arzusu ve isteği idi. Bu tutku, çeşitli ekollerin ve sanatsal ifade yöntemlerinin oluşumuna yol açtı. Batı Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde pozitivizmin ve teknolojinin artan gelişimi ve Batı uluslarının dünyanın geri kalan milletleri üzerindeki siyasi, ekonomik ve kültürel sultası, dünyanın kültürel, sosyal ve ekonomik hayatının halini değiştirdi.

Bu değişikliklerin sanat üzerinde de derin bir etkisi oldu ve sanatçılar buna ayak uydurmak zorunda kaldı. Birinci ve İkinci  Dünya Savaşları ve sonraları dünyada siyasi ve kültürel değişimler gerçekleşti. Aynı süre içerisinde meydana gelen modernite fikirleri 1970'lere kadar yani Hicri Şemsi 14'üncü yüzyılın ortalarına dek sürdü ve o zamandan beri modern dünyanın başarıları yavaş yavaş sorgulanmaya başlandı. Bilim ve teknoloji insan hayatını kökten değiştirse de, çevrenin tahrip edilmesi, yeni hastalıkların ortaya çıkışı, medyanın kamuoyu üzerindeki sultasının artması gibi yeni sorunlar, çeşitli çevrelerde tepkiye neden oldu ve sanatçılar da bu kesimler arasında yer aldı. Bu yüzyılın gelişmeleri ve gösterilen bu tepkiler, 1970'lerden sonra postmodern dünya olarak bilinen bir fikrin oluşmasına yol açtı.

Geçtiğimiz Hicri Şemsi yüzyıldaki sanat akımları ve ekolleri çok çeşitlendi. Bu süreçte ise modern bilimlerin etkisinden bahsetmek gerekir. Yeni bilimlerin bulunması ve gelişmesi, kaçınılmaz olarak insanın yaşamını ve geleceğini, düşünsel ve sanatsal duygularını ve eğilimlerini etkilemiş, sanat dünyasını yeni bir yöne taşımıştır. Öte yandan Sigmund Freud'un teorileri gibi psikanalitik temaların ortaya çıkmasıyla sanatın insanın iç dünyasına olan ilgisi artmış ve bu yaklaşım çerçevesinde birçok eser ortaya çıkmıştır.

Dünyanın farklı ülke ve bölgelerindeki savaş ve askeri çatışmalardan canlarını kurtaranlar ve hayatlarına devam edenler, sosyal ve politik kargaşa yaşantıları sanat eserlerine de yansıttılar. Savaşı gören kuşaklar, ahlaki çöküşü ve toplumsal huzursuzluğu ele almaya çalışıp böylece keskin ve dakik bir gerçekçilik örneği sergilemeye çalıştı. Geçen yüzyılda sanat,  büründüğü tüm şekillere rağmen  saldırmak ve savunmak, eleştirmek ve propaganda yapmak aracına da dönüştü ve düşündürücü bir karne sundu. 

Pop art, popüler sanat veya tüketim sanatı, Hicri Şemsi 14'üncü yüzyılın ortalarında oluştu. Pop sanatçılarının kolektif kültüre olan ilgisi, onları politik, sosyal ve hatta ahlaki sonuçları olan göz alıcı resimler yaratmaya yönlendirdi. Filmler ve reklamlar, yarı bilimsel hikayeler, pop müzik, yaygın harfler ve semboller, gündelik nesneler ve tüketim malları bu yeni sanatın araçları ve konuları haline geldi.

Fotoğraf makinesi Miladi on dokuzuncu yüzyılın ilk yarısında icat edilmiş olmasına rağmen, çağdaş sanat üretimi üzerinde derin bir etkiye sahip olmaya günümüze dek devam etti. Bir noktada, fotoğraf kendisini bağımsız bir sanat şekli olarak ve diğer disiplinlere eşit olarak tanıttı, ancak şimdi bu disiplin ile diğer sanatsal yaratım biçimleri arasında bir sınır yok. Medya, doğrudan fotoğrafçılık, dijital görüntüler, video ve film gibi çeşitli alanları kapsamaktadır.

Günümüzde görüntü ve fotoğraf , halk arasındaki çekiciliği, eğlenceli yönü ve  aktarım kolaylığı nedeniyle çok popüler hale geldi ve geçtiğimiz yüzyılda sanatın en önemli tezahürlerinden biri olarak kabul edildi. 

Dijital sanat, dijital teknolojiyi, yaratma veya sunum sürecinin önemli bir parçası olarak kullanan çeşitli sanat eserleri ve uygulamaları için genel bir terimdir. Dijital kelimesi, bir eseri göstermenin veya simgelemenin bir ifadesidir. İkinci aşamada ise ,  bir sanat eseri üretim aracıdır. Yaklaşık 50 yıl önceki başlangıcından bu yana, bu süreç için çeşitli ifadeler kullanılmıştır. Bilgisayar sanatı, multi medya sanatı ve dijital sanat gibi isimler kullanılmıştır. Ancak bunların hepsi daha genel bir kavram olan "yeni medya sanatı" olarak bilinmiştir. 

Dijital teknolojinin etkisi, resim, heykel ve müzik gibi diğer sanatsal faaliyetlerinde görülmesine ilaveten, dekorasyon ve iç tasarım sanatı ve dijital sanat gibi yeni formları da sanat formları olarak ortaya çıkarmıştır . Ortaya çıkan bu durum, "dijital sanatçı" terimini de sözlüklere yazdırmıştır. 

Yıllar içinde, bilimin ve dijital endüstrinin gelişmesiyle, bu endüstriden birçok sanat  durumu, dünyaya tanıtılmıştır. Geçmişte insanlar bir ressamın sanat eserini fırça ve boya ile yapması gerektiğini veya bir ressamın ışıklı masa ve çeşitli cetveller gibi araçlarla çizim yapması gerektiğini biliyordu. Ancak dijital koşulların gelişmesiyle bu ihtiyaçlar daha çeşitli şekilde karşılandı  ve bilgisayar ekranlarına aktarıldı.

Böylelikle dijital sanatın yaratıcılığı yeni bir alan açtı  ve dünyaya daha önce hiç görülmemiş güzel eserler sunmaya başladı.

İran'ın  sanatı ve kültürü ise  son Hicri Şemsi  yüz yılda büyük ve köklü değişiklikler yaşadı. Modernist eserler ve düşünce ekolleri, etkisi gösteri sanatlarına kadar uzanan temelde görsel sanatlarında değişikliklere neden oldu. İran sanatındaki bu modernitenin kökleri, İran toplumunun ve sanatçılarının Avrupalıların fikirleri ile tanışması ve kamera ve görüntü çekme  gibi yeni teknik ve araçlarla tanışmasında aramak lazım. Giderek modernite İran'ın sosyo-politik katmanlarına nüfuz etti ve  yeni kurulan sanat okulları, akademik sanat eğitimi ve tabii ki Batılı ekollerin öğretilmesi ve tanıtılması için önemli bir yer haline geldi.

İkinci Pehlevi döneminde, İran'ın sanatsal ortamı liberalleşmeye yöneldiği sırada  İslam Devrimi ve ardından Irak-İran savaşının gerçekleşmesi ile  bu süreç durdu. Buna rağmen İran'da duvar resimleri, fotoğraf ve film yapımı gibi sanatlar göz kamaştırıcı bir sıçrayışla karşı karşıya kaldı ve İran'da son on yılda dünyayı hayrete düşüren olağanüstü sanat eserleri meydana getirildi. .

Geçen Hicri Şemsi yüzyılda iki aşamada, yeni sanat ekolleri,  İran tarzı yerli arayışlara girip önümüzdeki yıllarda İran sanatı üzerinde temel etki bıraktılar.  Klasik edebiyattan yararlanmak, İran doğasına ilgi duymak ve eski köylü ve kırsal mimariye özen göstermek, son yüzyılda İranlı sanatçılar tarafından hep ilke olarak kabul edildi ve bir şekilde yerli kültüre olan ilgiyi de arttırdı. 

Değerli dostlarımız, geçen Hicri Şemsi yüzyılı,  paradigmaların değiştiği bir yüzyıldı. Antropologların, sosyologların ve psikologların büyük bilimsel başarıları ve kapsamlı çalışmaları, araştırmacıların insanlar üzerindeki çalışmalara yönelik bakış açısını değiştirdi ve kültür ve sanat hakkındaki görüşlerini tek boyutlu bir fenomen halinden niteliksel özelliklere sahip çok boyutlu fenomene dönüştürdü. 

Bir sanat eserinin içeriğini ve özünü anlamak için, insanların din, siyaset, kültürel ve sosyal koşullar ve ortamlar, psikolojik şartlar hakkındaki görüşleri dahil olmak üzere düşüncelerinin gizli katmanlarının incelenmesi gerekir. Kendi zamansal ve mekânsal coğrafyasındaki sosyal ve politik çevre düşünülmeden tarihsel olgu ve olayları bilmek ve anlamak mümkün değildir. Bu tür bir yaklaşım tarihsel çalışmalarda zaruridir.

Hicri Şemsi on dördüncü yüzyılın sonu ve 1401 ile beraber, yeni yüzyılın başlangıcı vesilesiyle, geçmiş yüz yıllara bakacağımız ve geçmişten geleceğe bir köprü kuracağımız bu dizi sohbetimizde, çeşitli sanatsal gelişmeleri ve sanatsal ifade yöntemlerini ve bunların gösteri sanatları üzerindeki etkisini ele almaya çalışacağız.  Fotoğrafın çağdaş sanat ürünleri ve dijital görüntüler üzerindeki derin etkisinden ve son yüz yılda bilgisayarların gelişmesinden ve internetin gelişiyle birlikte dünyanın dönüşümünden bahsedeceğiz. 

Yapay zeka, medyanın büyümesi, reklamcılığın küreselleşmesi ve moda dünyasının son yüzyılda insanların yaşamlarına etkisini ele alacağız. 

Kitap sunumunun değişmesi, sinema ve filmin ilk medya olarak parlaması, bilgisayar ve cep telefonu oyunları ve uygulamaları  ve iletişim devrimini ele alacağız. 

Tabii ki uluslararası düzeyde UNESCO'nun kurulması veya İran'da Dil ve Sanat Akademisi ve üniversitelerin kurulması gibi konular da son Hicri Şemsi yüz yılda ele alınması gereken diğer hususlardandır. 

"Küreselleşme" ve "sosyal ağlar" gibi konular da kesinlikle kültür ve toplum alanındaki önemli gelişmeler olarak bu listeye dahil edilmelidir. Bunların hepsini gelecek bölümlerde ele alacağız.