Dizi halinde hazırladığımız programımız boyunca her bölümde İran’ın çeşitli yörelerini ve her yörenin bazı kentlerini ve ünlü bölgelerini ele aldıktan sonra her kentin tarihî, kültürel ve doğal cazibelerini tanıtmaya çalışacağız, böylece siz de İran diyarının tarihî ve kültürel çeşitliliği ile tanışmış olursunuz.

İran’da Fars, Kürt, Arap, Lor, Buluç ve Türkmen gibi çeşitli kavimlerin yaşaması bu topraklara özel bir kültürel çeşitlilik kazandırdığını şimdiden belirtmek isteriz.

Bu arada İran’da yaşayan çeşitli kavimlerle tanışmanın İran diyarının gelenek ve göreneklerini daha iyi tanımakta yardımcı olabileceğinden, her programın bir bölümünü de bu kavimlerden birinin gelenek ve göreneklerine ayırdık.

Geçen bölümde İran diyarı özel coğrafi şartları ve dağları, ormanları, çayırları, ırmakları ve diğer doğal güzellikleri bakımından büyük çeşitlilik arz ettiğini ve yine tarihî mazisi de bu ülkeye kültür, medeniyet ve mimari gibi bakımlardan has bir zenginlik kazandırdığını anlattık.

Şimdi programımızın ikinci bölümünde İran’ın çeşitli yörelerine seyahatimize başlamak ve sizi bu güzel diyarın güzellikleri ve cazibeleri ile tanıştırmak istiyoruz. Buna göre seyahatimize İran’ın güneyinde yer alan Fars eyaleti ile başlıyoruz. Fars eyaleti tarihî eserleri ve güzel doğası bakımından İran’ın en değerli yörelerinden biri sayılır. Bu eyaleti doğa ve tarihin bütünleştiği bir yöre olarak da niteleyebiliriz.

Fars eyaleti İran tarihi ile eşit mazisi olan bir yöre ve eski İran ve hatta dünyanın en eski medeniyetlerinden birinin şekillendiği en önemli merkezlerinden biri sayılır.

Fars diyari bilim, medeniyet ve kültür beşiğidir ve İran milleti ve başka miletlerin gözünde de şayeste bir konuma sahiptir. Fars diyarı dağlarında ve kayalarında göze çarpan tarihî eserlerin motifleri ve şaşırtıcı derecede güzel mimarisi ile her zaman arkeologların ve tarihçilerin ilgi odağında yer almıştır.

Fars eyaletinin dağlık alanlarında geçmişi dört bin yıla dayanan İlamiler döneminden geriye kalan kabartma eserleri, milattan önce 6. yüzyıla ait Hahameneşiler döneminin muazzam Taht-i Cemşid ve Pasargad kalıntıları ve yine Sasaniler döneminden yörenin çeşitli kentlerinde geriye kalan tarihî eserler, hepsi bu yörenin eski medeniyetinin dorukta olduğunu gösteriyor.

Bundan başka, Fars diyarı derin ve köklü bir kültürel mazisi vardır. Molla Sadra, Hafız, Sadi ve diğer bir çok şair ve yazar ve bilgin bu yöreden çıkmış ve İran ve dünya kültürüne ebedi eserler kazandırmıştır.

Fars yöresinin tarihi hakkında anlatılanlara göre, milattan yaklaşık 1100 yıl önce Aria ırkından bir kavim uzun bir yolu katederek ve çeşitli engelleri geride bıraktıktan sonra kuzeyden İran platosuna girdi. Fars veya Pars kavmi olarak anılan bu kavim bugünkü İran’ın güneyinde ılımlı bir bölgeye yerleşti ve bölgeye de kendi adını verdi. Böylece İran’ın en eski medeniyet merkezlerinden biri şekillendi ve daha sonraları da bir çok kez hükümet merkezi ve ülkenin başkenti olarak seçildi.

Pars kavmi İran platosunun en eski sakinleridir ve Hahameneşiler ve Sasaniler de bu kavime mensuptur. Hahameneşiler olarak anılan Pars’lar millattan önce 559 ila 339 yılları arasında Fars yöresinde iktidarı ele geçirdi ve zamanla nüfuz alanını o dönemin uygar dünyasının büyük bir bölümüne yaymayı başardı. Bu dönemde Fars yöresi hükümetin merkezi olarak o çağın tüm zanaatlarını barındırmaya başladı ve böylece İran’ın en eski medeniyet merkezlerinden birine dönüştü. O dönemden geriye kalan Taht-i Cemşid ve Pasargad kalıntıları bu iddianın ispatı sayılır.

Öte yandan İslam’ın İran’da yayılmaya başlamasının ardından da Atabekler, İncu hanedanı, Muzaffer hanedanı ve Zendiye hanedanı gibi devletler Fars yöresini merkez olarak seçti. Zendiye hanedanı iktidarın başına geçtiği dönemde bu yöreyi imarlı hale getirdi, ki bunu da Fars yöresinin tarihî eserlerini gözden geçirirken anlatacağız.

Fars eyaleti 133 bin kilometrekarelik alanı ile İran’ın güneyinde yer alıyor ve 29 ilçeden oluşuyor. Bu eyalet kuzeyden İsfahan, doğudan Yezd ve Kirman, güneyden Hürmüzgan ve batıdan da Kohkiluye Buyer Ahmet ve Buşehr eyaletleriyle komşutur.

Fars eyaletinin merkezi, tarihî önem ve kültürel yüksek konumu itibarı ile İran’ın seçkin kentlerinden biri sayılan Şiraz kentidir.

Fars eyaleti genelde dağlık bir yörede sayılır. Eyalette bulunan dağlar ise aslında İran’ın kuzeybatısından güneyine doğru uzanan Zagros sıradağlarının uzantısıdır.

Fars eyaleti bir yandan Fars Körfezi ve diğer yandan kuzeydoğudan çölün komşuluğunda bulunması itibarı ile çok çeşitli ve eşsiz bir iklim yapısına sahiptir. Eyalette genel olarak üç farklı iklim göze çarpıyor. Eyaletin Kuzey ve kuzeybatısı kısmen sert kışları ve ılımlı yaz mevsimleri ile bilinirken, merkezî yörelerinde kışlar ılımlı ve yağışlı ve yaz ayları da sıcak ve kuraktır. Yörenin üçüncü iklimi ise Güney ve güneydoğuda ılımlı kışları ve çok sıcak yaz ayları olan bölgede hakimdir.

Fars eyaletinin su kaynakları yeraltı su kaynakları ve ırmakları olmak üzere ikiye ayrılır. Eyalette iklim çeşitliliği yüzünden bir çok ırmak, çeşme, şelale ve gölet vardır.

Fars eyaletinin en önemli ırmağı, eyaletin kuzeyindeki dağlardan kaynaklanan ve Bahtigan göletine akan Kor ırmağıdır. Firuzabad, Kara Amac ve Fahliyan ırmakları da eyaletin çeşitli dağlarından kaynaklanır ve Fars Körfezi’ne akar.

Fars eyaletinde bir kaç önemli gölet de vardır. Bahtigan, Maharlu, Erjen ve Perişan göletleri eyaletin en önemli dört göletidir.

Öte yandan eyalette bulunan şelaleler, doğal çeşmeler ve dağların eteğinde akan ırmakların çevreleri, eyaleti ziyaret edenlere eğlence ve özellikle avlanma bakımından eşsiz fırsatlar sunuyor.

Zengin su kaynakları ve verimli toprakları ile Fars eyaleti aynı zamanda İran’ın en önemli tarım merkezlerinden biri sayılır. Eyaletin tarım ürünlerinin önemli bir bölümünü arpa, buğday ve mısır oluşturuyor. Fars eyaletinde üretilen pirinç ve narenciye İran’ın en kaliteli tarım ürünleri arasında yer alıyor.

Fars eyaletinde tarımın yanı sıra, besicilik de oldukça yaygın bir meslektir ve İran’ın et ve süt ürünlerinin önemli bir bölümünü karşılamaktadır.

En son nüfus sayımına göre, Fars eyaletinin nüfusu yaklaşık 4.5 milyondur. Yöre halkının çoğunluğu Farsça konuşuyor, fakat eyalette çeşitli kavimlerin bulunması itibarı ile Türkçe, Lorca ve Arapça da yörede konuşulan dillerin arasında yer alıyor.

Fars eyaletinde ayrıca Yahudi, Hristiyan, Zerdüşti ve diğer dini azınlıklar da yaşıyor. Yine bu eyalet İran’ın en büyük aşiretlerini barındıran yörelerinden biri sayılır. Fars eyaletinde Kaşkai, Humse, Memeseni ve Elvar Kohkiluye aşiretleri yaşıyor, ki bu aşiretlerin her biri de çeşitli boylara ve tayfalara ayrılır.

Gerçekte Fars yöresinin aşiretleri bu yörenin zengin kültürünün temelini atan insanlardır ve bu kültür günümüzde de aşiretlerin yaşam tarzına yansırken, eyaletin en önemli turistik cazibelerinden birini oluşturur.

Fars yöresinde halı, kilim ve kepenek gibi el sanatları özel önem arz eder. Yörenin çeşitli ilçelerinde ahşap üzerine hatem, münebbet ve muarrak işleme sanatları da oldukça yaygındır. Metal üzerinde işleme el sanatlarında da Fars eyaletinin derin bir mazisi söz konusudur ve gümüş işleme ve gümüş üzerinde oyma işlemi gibi sanatlarda ün yapmış bir yöre sayılır.

Fars eyaletinin bitki örtüsünü, bitkisel ilaç ve sanayi sektörlerinde kullanılan ağaçlar ve bitkiler oluşturuyor. Yöre özellikle çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan bitkiler bakımından ve yine hayvan türleri ve çeşitleri açısından zengin bir yöre sayılır.

Fars eyaletinde koruma altına alınan Sit alanlarında türlü memeli hayvanlar, kuşlar ve deniz canlıları yaşıyor.