Geçen hafta Özbekistan’ın geçici Cumhurbaşkanı Şevket Mirzayev bu ülkenin senato meclisi ve yüksek meclisi temsilcilerine hitaben yaptığı konuşmada Özbekistan’ın dış politika önceliklerinden biri, komşu ülkeleriyle ilişkilerini geliştirmek olduğunu belirtti.

Mirzayev konuşmasında Özbekistan her daim Türkmenistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan gibi yakın komşuları ile açık, dostane ve pratik ilişkiler kurma ilkesine bağlı olduğunu kaydetti.

Özbekistan’ın geçici Cumhurbaşkanı ve 4 Aralık cumhurbaşkanlığı seçimlerinin önemli adaylarından biri olan Şevket Mirzayev’in  komşu ülkelerle ilişkilerin yeniden tanımlanmasıyla ilgili sözleri Özbekistan ve bölgenin bazı siyaset çevrelerince olumlu karşılandı ve bazı çevreler hatta bu sözleri orta Asya bölgesinde işbirliğinin iyileşmesi yönünde yeni bir umut kapısı şeklinde yorumladı.

Komşularla gerginlikleri işbirliğini geliştirme ve çatışmaları hafifletme zemininde gidermek, Özbekistan’ın geçici Cumhurbaşkanı Mirzayev tarafından açıklanan bir eğilim olarak gündeme geliyor. Ancak Mirzayev’in nereye kadar dış politika alanında bu eğilimini uygulayabileceği ise cevabı, gelecekte Mirzayev ve Özbekistan diplomasi kurumunun tutumunda aranması gereken bir sorudur.

Geçen hafta Özbekistan Başbakan yardımcısı uluğbeyk Ruzi Kuluyev Kazakistan’ı ziyaret etti. Kuluyev Kazak yetkililerle ikili ilişkileri geliştirmenin yanı sıra, Aral gölünü ihya etmek, transit nakliyat koridorlalrını geliştirmek, güneş enerjisinden yararlanmak, bölgede su ve enerji kaynaklarından uluslararası hukuk ve kanunlara göre ortaklaşa yararlanmak gibi bazı bölgesel ve küresel meseleleri ele aldı.

Geçen hafta İtartas haber ajansı Gürcistan’da gerçekleşen parlamento seçimlerini iktidar Gürcistan rüyası partisi kazandığını duyurdu. Söz konusu haber ajansının geçtiği habere göre seçimlere atılan toplam %99.41’lik oy oranından iktidar Gürcistan rüyası partisi %61.48 oy oranı ile bu seçimlerden galip çıktı ve böylece eski başbakanın liderdiğindeki iktidar partisi, Mihail Saakaşvili liderliğindeki muhalefet milli birlik hareketi partisini geride bıraktı. Gürcistan milli birlik hareketi partisi bu seçimlerde oyların sadece %27.04 kadarını kazanmayı başardı.

Bu arada AGİT, Gürcistan’da 8 Ekim parlamento seçimleri tüm temel özgürlüklere ve seçim standartlarına uyularak gerçekleştiğini açıkladı.

Geçen hafta Kırgızistan Dışişleri Bakanı, AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini ile görüşmesinde ülkesi ile AB arasında daha fazla işbirliğine vurgu yaptı. Kırgız Bakan refah ve barış için uluslararası işbirliği konferansında yaptığı konuşmasında AGİT’i Kırgızistan’da insan haklarını sorgulaması yüzünden eleştirdi ve ülkesi Afganistan yönetiminin barış ve huzurun sağlanması yönünde sarf ettiği çabalara destek verdiğini ifade etti. Kırgız Bakan ayrıca dünyanın tüm ülkelerini Afganistan yönetimine ve barış ve huzur yolunda sarf ettiği çabalara destek vermeye çağırdı ve ancak bölge ülkeleri ve uluslararası camianın işbirliği ile Afganistan’da bu hedeflere ulaşmanın mümkün olduğunu kaydetti.

Kırgız Bakan AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Mogherini ile görüşmesinde ikili ve bölgesel meselelerin yanı sıra Kırgızistan ile AB arasında daha fazla işbirliğine vurgu yaptı. İki yetkili görüşmede ayrıca Kırgızistan’da seçim sistemini modernize etme sürecini, Kırgızistan anayasasında reform için referandum yapılmasını ve AGİT’in Bişkek’te konumunun değişmesini ele aldı.

Kırgızistan Dışişleri Bakanı AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini ile görüşmesinde AGİT’in Kırgızistan’da isyan ve etnik çatışma çıkaran ve bu yüzden müebbet hapis cezasına çarptırılan kaçak mahkum Kadircan Batirov’u desteklemesini kınayarak bu desteğin kanunlara aykırı olduğunu belirtti. Kırgız Bakan, Kırgızistan’da bu suç yüzünden mahkum edilen bir kişinin AGİT’in son zirvesinde, hem de insan hakları bölümünde konuşma yapması asla kabul edilemez olduğunu vurguladı.

2010 yılında Kırgızistan’ın güneyinde etnik çatışmayı alevlendirme suçundan gıyabi olarak yargılanan ve müebbet hapis cezasına çarptırılan Batirov, AGİT’in son zirvesinde Kırgızistan’ın siyasi durumu hakkında konuşma yapması, Kırgızistan’da medeni ve siyasi toplumun tepkisi ile kaşrılaştı.

Geçen hafta Kazakistan Cumhurbaşkanı Nur Sultan Nazarbayev Kazak yetkililere savunma ve hava uzay sanayii bakanlığı kurmaları yönünde talimat verdi. Konu ile ilgili bir açıklama yapan Kazak lider Nazarbayev, savunma ve hava uzay sanayii bakanlığının temel faaliyetleri, Astana yönetiminin savunma sanayii, hava uzay ve elektronik sanayii, siber güvenlik ve askeri teknik alanlarda üniter politika uygulamaya katılım sağlamak yönünde istihbaret güvenliği gibi politikalarını hayata geçirmek ve Kazakistan devletinin savunma ihtiyaçlarını karşılamaktan ibaret olduğunu belirtti.

Geçen hafta Özbekistan ve Kazakistan Cumhurbaşkanları telefon görüşmesinde ikili ilişkileri ve bazı bölgesel meseleleri ele aldı.

Özbekistan’ın geçici Cumhurbaşkanı Şevket Mirzayev ve Kazakistan Cumhurbaşkanı Nur Sultan Nazarbayev telefon görüşmesinde iki ülkenin üst düzey yetkilileri arasında imzalanan son anlaşmaların uygulama sürecini ve iktisadi ve ticari ve yatırım ve ulaştırma ve kültürel ve sosyal gibi alanlarda karşılıklı yararlı işbirliğini arttırmayı daha de genişletmeyi masaya yatırdı. İki taraf ayrıca iki ülkenin ilgi duyduğu tüm alanlarda ikili ilişkileri geliştirme ve dostluk ve iyi komşuluk temelinde işbirliğini arttırma üzerinde mutabakata vardı.

Geçen hafta Kazakistan Dışişleri Bakanı İrlan İdrisov, Avrasya iktisadi birliği çerçevesinde çok yönlü iktisadi ilişkileri geliştirmeyi ülkesinin yürüttüğü faaliyetlerin temel hedeflerinden biri olduğunu belirtti.

Kazakistan parlamentosunda konuşan İdrisov, Kazakistan diplomasi kurumunun en temel hedeflerinden biri Avrasya iktisadi birliği çerçevesinde iktisadi çok yönlü ilişkileri geliştirmek olduğunu vurguladı.

Kazakistan açısından çok yönlü iktisadi ilişkilerin önemine işaret eden İdrisov, çok yönlü iktisadi ilişkiler ve milli çıkarların kayıtsız şartsız gelişmesi, Kazakistan diplomasisinde önemli bir yeri olduğunu ifade etti.

Kazakistan Dışişleri Bakanı İrlan İdrisov parlamentoda yaptığı konuşmasının devamında hali hazırda dünyada en az 30 ülke Avrasya iktisadi birliği ile ilişkilerini geliştirmek istediklerini bildirdiklerini belilrlterek, şimdiye kadar da Moğolistan, Şili,Peru, Singapur, Kamboçya ve diğer bazı ülkelerle Avrasya iktisadi birliği arasında 25 işbirliği protokolü imzalandığını ifade etti.

Kazak Bakan konuşmasının bir başka bölümünde de Vietnam ile serbest ticaret bölgesi anlaşması uygulama aşamasına geldiğini, benzer müzakerelerin Hindistan ile başladığını ve yakın gelecekte benzer işbirliği protokolleri İran ve Mısır ile imzalanacağını vurguladı.

Geçen hafta Tacikistan başsavcılığı temsilcisi Merza Halifeyov başkent Duşanba’da düzenlenen orta Asya bölgesinde radikalizmin çözüm yolları oturumunda yaptığı konuşmada, tekfirci IŞİD terör örgütüne katılan Tacik vatandaşların %90’ı internet siteleri üzerinden bu örgüte üye olduklarını belirtti. Halifeyov konuşmasında bu zümrenin de %85 kadarı Tacikistan dışındave Rusya topraklarında internetin üzerinden radikal örgütlere üye olan göçmen Taciklerden oluştuğunu ifade etti. Tacikistan başsavcılığı temsilcisi ayrıca Afganistan’da durumun kötüye gitmesi de orta Asya bölgesi ve özellikle Tacikistan’da radikal ideolojilerin yaygınlaşmasına yardımcı olduğunu vurguladı.

Tacikistan başsavcılığı temsilcisi Merza Halifeyov oturumda yaptığı konuşmanın devamında Duşanba yönetiminin AGİT ve diğer bazı uluslararası kurum ve kuruluşların işbirliği ile hazırladığı terörle mücadele stratejisinde radikalizmi önlemek için eğitim ve öğretim meselelerine özen gösterilmesi bu stratejinin temel eksenlerinden biri olduğunu ifade etti.

Halifeyov çeşitli dinlerin ve mezheplerin mensuplarının hoşgörü ve sağduyu temelinde hareket etmesi, radikalizmle bir başka mücadele yolu olduğunu vurguladı.

Tacik yetkilinin bu sözleri, son yıllarda binlerce Tacik gencin Irak ve Suriye’de tekfirci IŞİD terör örgütüne katıldığı ve şimdiye kadar da bu gençlerden 300 kadarı bu ülkelerde çatışmaların sırasında öldükleri ve bu durumdan derin kaygı duyulduğu bir sırada gündeme geliyor.

Geçen hafta Tacikistan göçmen hizmetleri idaresi yaptığı açıklamada, Rusya’dan üç ila beş yıllık bir süreliğinde sınırdışı edilen Tacik göçmen işçi sayısı 350 binden fazla olduğunu belirtti.

Moskova’daki Tacikistan göçmen hizmetleri temsilciliği sorumlusu İbrahim Ahmedov konu ile ilgili yaptığı açıklamada, sınırdışı edilen Tacik göçmenlerin genellikle Rusya’nın en ilkel vatandaşlık yasalarına uymadıkları için Rusya’ya giriş hakkından mahrum bırakıldıklarını kaydetti.

Gerçekte son iki yılda Rusya’dan sınırdışı edilen göçmen işçilerin verilerine bakıldığında, en çok Tacik göçmen işçilerin sınırdışı edildiği anlaşılıyor, öyle ki bu rakam Ukrayna, Azerbaycan Cumhuriyeti ve hatta Özbekistan gibi ülkelerin vatandaşları ile asla kıyaslanamayacak düzeyde olduğu ifade ediliyor.

Aslında Tacikistan halkı için iş için göç etmek, ülkelerini iktisadi kriz bataklığına saplanmak ve batmaktan kurtuluş yoludur. Kremlin yönetimi ise bu konuyu çok iyi biliyor ve ne zaman Duşanba’ya söz geçiremeyecek olursa, Tacik göçmen işçilerden Duşanba yönetimine baskı aracı olarak yararlanıyor.

Öte yandan Rusya iki yıldır Tacikistan’ın Avrasya iktisadi birliğine üyeliği için çaba harcıyor. Duşanba yönetimi ise şimdiye kadar Rusya yönetiminin bu talebine belli cevap vermiş değil ve her defasında bu kararın Tacikistan için zararını veya faydasını araştıran bir komisyondan söz ediyor.

Bir süre önce Rusya’nın Tacikistan büyükelçisi, Rusya’da Tacik işçilerin durumu, Tacikistan Avrasya iktisadi birliğine üye olduğu takdirde düzeleceğini açıklamıştı. 2016 yılının ilk yarasında Tacik göçmen işçiler Rusya’dan Tacikistan’a 598 milyon dolar para gönderdi, ki bu rakam geçen yılın aynı dönemine oranla %14 ve daha önceki yıllara oranla üç kat daha azdı.

Öte yandan Tacik göçmen işçilerin Rusya’dan sınırdışı edilme oranının artmasının ardından Duşanba yönetimini kendi vatandaşları için istihdam alanı açma yönünde bazı tedbirler almaya zorladı.

Geçen hafta AB’nin Tacikistan temsilciliği Başkanı Hidayet Bişçeviç, Tacikistan’da radikalizmin yayılmasından duyduğu kaygıyı dile getirerek bu şom fenomenin yayılmasını önleme yollarından biri demokrasi düzenini kurmak olduğunu açıkladı.

Orta Asya bölgesinde radikalizmin çözüm yolları oturumunda yaptığı konuşmada, orta Asya bölgesinde radikalizmin yayılması kaygı verici boyutlara ulaştığını belirtti. Bişçeviç konuşmasında orta Asya ülkeleri Afganistan ile ortak sınırı bulunduğunu ve bu durum ister istemez orta Asya ülkelerini ve özellikle Tacikistan’ı etkilediğini vurguladı. Bişçeviç, bölgede radikalizmin yayılmasını önlemenin en temel yollarından biri, bölgede demokrasiyi yaygınlaştırmaktan ibaret olduğunu ifade etti. Tacikistan çok acı bir savaş deneyimini geride bıraktığını kaydeden Bişçeviç, Duşanba bu deneyimden terör ve radikalizmle mücadelede yararlanabileceğini kaydetti.

AB’nin Tacikistan temsilciliği Başkanı Hidayet Bişçeviç konuşmasının devamında radikalizmle mücadele için Tacikistan yönetimi ile bu ülkenin medeni toplumu arasında işbirliğini başlatmak gerektiğini belirterek, Tacik vatandaşların bu konuya karşı duyarsız kalmamaları veya tarafsız davranmamaları gerektiğini ve radikalizmle mücadelede Duşanba yönetiminin yanında yer almaları gerektiğini vurguladı.

Bişçeviç konuşmasının sonunda da AB uzmanları toplumda radikalizmin yayılmasını önlemek ve bu şom olgu ile mücadele etmekte bölge halkına yardımcı olmaya hazır olduklarını kaydetti.

Orta Asya bölgesinde radikalizmin çözüm yolları oturumu geçen hafta Duşanba’da AB temsilcileri, Tacik yetkililer ve medeni toplumun temsilcilerinin katılımı ile gerçekleşti.015