Geçen hafta İran’ın Çabahar liman kenti Mokran sahilleri sürdürülebilir kalkınması ve yatırım fırsatları başlığı altında uluslararası bir oturuma ev sahipliği yaptı.

Oturuma Cumhurbaşkanı birinci yardımcısı İshak Cihangiri katıldı. Oturumun amacı yerli ve yabancı yatırımcıları Fars körfezi ve umman denizi kıyılarında yer alan Mokran bölgesindeki yatırım kapasiteleri ile tanıştırmak ve İran yönetiminin Çabahar liman kentinde Mokran sahillerini kalkındırmaya yönelik genel politikalarını ve hedeflerini anlatmaktı.

İran’ın güneyinde yer alan Mokran kıyıları bu bölgenin en önemli kalkınma potansiyellerinden biridir. Son yıllarda özellikle bu bölgede yer alan Çabahar liman kentinde bir çok altyapı projesi hayata geçirilirken, Mokran sahilleri kalkınma programı da hazırlandı. Bu arada petro kimya, ağır sanayi, petrol ve doğalgaz sektörleri gibi çeşitli alanlarda yatırımlar gerçekleştirildi ve yeni kentler inşa edildi.

Çabahar liman kenti İran’ın güneydoğusunda devasa gemilerin yanaşma imkanlarına ahip olan büyük bir limandır ve orta Asya bölgesindeki cumhuriyetlerin ve Afganistan’ın uluslararası açık denizlere ulaşmaları bakımından en kısa mesafeye sahip olduğundan stratejik bir konum arz etmektedir.

Mokran sahilleri kalkınma projesi uzun vadeli bir projedir. Mokran sahillerinin kalkınma eksenlerinin en önemli olanları deniz eksenli ekonomi, çevre sakıncalarını koruma kaydıyla sanayi kalkınma, ulaştırma, turizm ve ağır sanayiden ibarettir.

Gerçekte İran’ın uluslararası açık denizlere ulaşması ve dünya ticaretinin dörtyolunda yer alması, Mokran sahillerinde büyük yatırım imkanları doğurmaktadır.

Öte yandan bölgede sayısız doğal ve madeni kaynakların bulunması, kara ve deniz sınırları, uluslararası açık denizlere ulaşma imkanı, iklim çeşitliliği ve türlü tarımsal ürünlerin yetiştirilmesine elverişli olması, Çabahar liman kentini yabancı yatırımcılar için cazip hale getiren meziyetlerdir.

Hali hazırda Çabahar limanı yabancı yatırımcılar için açıktır. Nitekim Hindistan, Pakistan ve orta Asya ülkeleri bu limanda yatırım yapmaya sıcak bakıyor. En son İran, Afganistan ve Hindistan arasında Tahran’da imzalanan Çabahar liman kenti üzerindeki üçlü transit anlaşması bölgesel çok yönlü işbirliği yönünde atılan önemli adımlardan biriydi.

Öte yandan Çabahar liman kentinde düzenlenen bu orutuma paralel olarak Çabahar bölgesinde yabancı sermayeyi cezbetme bağlamında yedi sözleşme imzalandı. Söz konusu yedi sözleşme Hindistan, Umman, Çin, Güney Kore gibi ülkelerden yatırımcı firmalarla ve Cumhurbaşkanı birinci yardımcısı İshak Cihangiri’nin de katıldığı törende üç milyar dolar değerinde imzalandı.

Geçen hafta İslamî şura meclisi karma komisyonu İran’ın gelecek hş. yılında bütçe taslağını görüşmeye başladı. söz konusu taslak, İran’ın 6. Beş yıllık kalkınma programı iki hafta meclis genel kurulunda onaylandığı bir sırada ele alındı.

6. beş yıllık kalkınma programında yüzde 8’lik bir ekonomik büyüme hedef olarak belirlendi, gerçi bu hedefi yakalamak için gelecek yılın bütçesinde gelir hedeflerinin gerçekleşmesi, iktisadi istikrar, mali disiplin ve hükümetin giderlerini uygun biçimde yönetmek gibi etkenlere bağlı olduğu da belirtilmelidir. Bu yüzden 6. Beş yıllık kalkınma programının başarısı gelecek yılın bütçesinde stratejilerin büyük bir titizlikle belirlenmesine bağladır. İmar projelerinin hayata geçirilmesi, meclisin bir an önce uygulanması üzerinde vurgu yaptığı konulardan biridir. Bu doğrultuda hükümetin önerdiği bütçede genel bütçenin beşte birinin imar projelerine ayrıldığı gözleniyor.

İran’ın gelecek yılının bütçesinde göze çarpan özelliklerden biri direniş ekonomisinin altyapılarını takviye etmektir. Buna göre hükümetin meclise sunduğu bütçe taslağında direniş ekonomisine vurgu yapılıyor. Bu çerçevede meclisin 6. Beş yıllık kalkınma programı çerçevesindeki kararlarından biri hükümetin petrol gelirini nasıl harcayacağı ile ilgilidir. Programın yedinci maddesine göre satılan petrolden elde edilen gelirin %30 kadarı milli kalkınma fonuna aktırılması ve beş yıllık program boyunca da her yıl yüzde iki bi orana eklenmesi gerekiyor, böylece 6. Programın son yılında milli kalkınma fonunun petrol gelirinden payı %40’a ulaşması bekleniyor. yine petrol gelirlerinin yüzde 14.5 kadarı da petrol sahasında yeni yatırımlar yapmak ve yüzde 8’lik ekonomik büyümeye katkı sağlamak amacıyla petrol bakanlığına tahsis ediliyor.

Hükümetin onay almak üzere meclise sunduğu yeni yılın bütçesi yaklaşık 300 milyar dolar olarak ifade ediliyor. Hükümet cari yılın bütçesini düzenlerken petrol gelirine olan bağımlılığı yaklaşık %25 olarak belirledi. Yine 11. Hükümetinin ekonomi kabinesi de yeni yılın mütçesinin iktisadi gerçeklere ve petrol fiyatlarına uygun olarak düzenlemeye çalıştı.

Aslında petrol gelirlerine olan bağımlılığı 6. Beş yıllık kalkınma programında azaltmanın mümkün gözükmesine karşın petrolü İran ekonomisinden koparmanın karmaşık ve uzun vadeli bir çalışma olduğu ve orta ve uzun vadeli planların hazırlanması gerektiği anlaşılıyor.

Geçen hafta petrol üreten ülkelerin kurumu OPEC’e üye olan ve üye olmayan ülkelerin bakanlarından oluşan ortak gözetim komisyonunun ilk oturumu Viyana’da düzenlendi. Oturumda yayımlanan bildiride söz konusu ülkelerin petrol üretimini düşürme yükümlülüklerini yerine getirmiş olmalarından duyulan memnuniyet dile getirildi.

OPEC üyesi olan ve olmayan üretici ülkeler geçen yılın Aralık ayında Viyana’da düzenlenen 171. OPEC zirvesinde 2017 yılının başından itibaren altı aylık bir süreliğine günde 1.2 milyon varil ham petrol üretimini azaltmayı ve günde toplam 32.5 milyon varil seviyesine düşürmeyi kabul etti.

Bu arada OPEC üyesi olmayan 11 ülke de üretimlerini günde toplam 558 bin varil düşürmeyi kabul etti. Rusya petrol Bakanı Aleksandır Noak anlaşmayı imzalayan tüm üreticilerin sözlerini tuttuğunu açıkladı. Noak üretimin azalması Ocak ayında hatta günde 1.7 milyon varili aşabileceğini ifade etti.

Gerçekte İran’ın OPEC zirvesinde geniş diplomasisi ve üye ülkelerin günde 1.2 milyon varil üretimi düşürmeyi kabul etme konusunda ikna etmesinin ardından Arabistan da önceki oturumda şiddetli muhalefetinden el çekmeye ve diğer üyelerle birlikte hareket etmeye ve petrol üretimini düşürmeye yöneltti.

Oturumda OPEC üyeleri üretimlerini düşürmenin yanında İran’ın üretimini arttırarak günde 3. 9 milyon varil üretmesini de kabul etti. Şimdi İran’a karşı düzenlenen tüm komplolara karşın Tahran yönetimi günden 1 milyon varil ham petrol ve 300 bin varil doğalgaz yan ürünleri ihracatını günde 2.5 milyon varil ham petrol ve 500 bin varil doğalgaz yan ürünleri ihracatı seviyesine ulaştırmayı başardı.

İran ve Ermenistan iktisadi işbirliğini geliştirmek amacıyla serbest ticaret bölgesi kuruyor. Geçen hafta Ermenistan iktisadi kalkınma ve yatırım Bakanı yardımcısı Hovanes Aziziyan gazetecilere yaptığı açıklamada, İran ve Ermenistan’ın gelişen ticari ilişkileri ve bu ilişkilerin Erivan için önemi itibarı ile iki ülkenin ortak serbest ticaret bölgesi yine iki ülkenin ortak sınır bölgesinde yer alan Siyonik eyaletinde kurulacağını belirtti. Aziziyan, bu proje iki ülke arasında iktisadi ve ticari ilişkilerin gelişmesine katkı sağlayacağını, ayrıca bölgesel ticareti ve sınır eyaletlerin büyümesinde de etkili olacağını ifade etti.

Söz konusu serbet ticaret bölgesinin maliyeti 32 milyon dolar olarat tahmin edilirken, bu bölgede en az 120 firmanın faaliyete geçmesi bekleniyor. hali hazırda İran Ermenistan’ın da üyesi olduğu Avrasya iktisadi birliği ile tercihli ticaret anlaşması imzalaması ve bu birliğe üye olması için gereken çalışmalar yürütülürken Ermenistan’ın Siyonik eyaletinde serbest ticaret bölgesinin kurulması bu bağlamda ilk adım olduğu ifade ediliyor.

İran sanayi maden ve ticaret Bakanı Nimetzade’nin Tahran’da Ermenistan enerji ve doğal kaynaklar altyapı Bakanı ile görüşmesinde Erivan Tahran’dan Siyonik eyaletinde serbest ticaret bölgesinin kurulmasına ortaklık etmesini istemişti.

İran ve Ermenistan ayrıca İran’ın Berderabbas liman kentinde Gürcistan’ın Puti limanına ortak nakliyat yapma konusunu da gündemlerine almış bulunuyor. Ermenistan ulaştırma ve iletişim Bakanı Martirosiyan geçen hafta İran’ın Ermenistan büyükelçisi Seyyid Kazım Seccadi ile görüşmesinde bu konuyu ele aldı. Ermeni Bakan görüşmede Ermenistan’ın Güney kafkasya demiryollarının altyapıları bu işbirliği için hazır olduğunu ve Yeraseh bölgesindeki depoların kapıları da İranlı işadamlarının kullanımına açık olduğunu belirterek Erivan bu işbirliğine her türlü katkıda bulunmaya hazır olduğunu ifade etti.

Bu çerçevede geçen hafta Ermenistan ulaştırma ve iletişim Bakanı Martirosiyan Erivan’da görüştüğü İran nano teknolojileri kalkınma merkezi Başkanı Said Serkar’a da İran ile ulaştırma ve iletişim teknolojilerinde işbirliği yapmak ,ülkesi için büyü könem arz ettiğini belirterek İranlı firmaların Ermenistan’da teknik kent inşaatı projesine katılmaya davet etti.