Geçen hafta İran’ın petro kimya sektöründe yatırım yapan firmalar için oldukça önemli gelişmeleri içeren bir hafta oldu.

Geçen hafta Güney Kore’nin Hiundai firması ile İran petrol milli firması İran’ın güneyinde yer alan Kangan petro kimya rafinerii ikinci ünitesi inşaat anlaşmasını imzaladı. Anlaşmanın değeri üç milyar avro olarak açıklandı.

Kangan petro kimya rafinerii ikinci ünitesi yılda bir milyon ton etilen, 400 bin ton ağır poli etilen ve 350 bin ton hafif poli etilen üretmesi amaçlanıyor.

Kangan petro kimya rafinerii İran’ın güneyinde, Buşehr eyaletinde yer alıyor. Bu firma İran’ın bu sektörde en çok kâr sağlayan projelerinden biridir ve şimdiye kadar da bu projenin üzerinde 120 milyon avro yatırım yapılmıştır. Proje Güney Koreli bankaların %95’lik mali sponsorluğu ile önümüzdeki 9 ay içinde hayata geçirilmesi bekleniyor.

Gerçekte İran’da zengin petrol ve doğalgaz kaynakları, doğalgazda rekabet gücü yüksek olan fiyatlar, uluslararası açık denizlere ulaşım ve İran yönetiminin ortak yatırımlarda dış katılımı desteklemesi, İran petro kimya sektörünün önemli fırsatları sayılır. Bu çerçevede geçen hafta Almanya’nın uluslararası Kelvine firmasının üst düzey temsilcileri Farabi petro kimya kompleksinde yatırım kapasitelerini incelemek üzere İran’ın Huzistan eyaletinin Mahşehr liman kentine geldiler. Almanya’nın Kelvine firması Ortadoğu bölgesi Başkanı Rahul Patil, Farabi petro kimya kompleksi yetkilileri ile görüşmesinin kulisinde muhabirimize yaptığı açıklamada, İran çelik sanayii, petrol ve petro kimya sanayiinin alt ve üst kademelerindeki sanayii sayesinde Ortadoğu bölgesinde en büyük sanayi teçhizatı üretici piyasasına dönüştüğünü belirtti.

Bugün Bercam nükleer anlaşmasından sonraki dönemde iktisadi kalkınma yönünde yeni planlamaların yeni dönemi başladığı bir sırada petrol, doğalgaz, petro kimya ve gıda sanayii gibi alanlarda ortak yatırım iktisadi ilişkilerin geliştirilmesi yönünde önemli fırsatlar sayılır. Bu arada dünya genelinde petro kimya ürünlerine yönelik artan talep, yeni teknolojilerin gelişmesi ve Asya, Hindistan ve Çin’de yeni piyasaların şekillenmesi, İran’ın petro kimya sektörünün önünde oluşan önemli fırsatlar sayılır. İran yönetimi bu çerçevede serbest ticaret bölgelerinde yabancı yatırımcılar için bölgenin şartları ve konumuna göre on ila yirmi yıllık vergi muafiyeti ve yüzde yüze kadar varan yatırım fırsatları gibi kolaylıkları öngörüyor.

Geçen hafta petrol sektöründe yatırımların geliştirilmesi yönünde de bazı yeni haberler yayımlanmaya başladı. geçen hafta Cumhurbaşkanı birinci yardımcısı İshak Cihangiri, İran’ın merkezinde Kaşan yöresinde doğalgaz basınç istasyonlarının eşzamanlı açılış töreninde yaptığı konuşmada, İran’da direniş ekonomisinin uygulanmasında en önemli önceliklerden biri petrol ve doğalgaz sektöründe söz konusu olduğunu belirtti.

Gerçekte petrol, doğalgaz ve petro kimya sektörleri İran’ın direniş ekonomisi programlarının uygulanması çerçevesinde parlak karneleri bulunan sektörlerdir. Cumhurbaşkanı birinci yardımcısı İshak Cihangiri konuşmasının devamında Karun ırmağının batısında İran ve Irak arasındaki ortak petrol sahalarından petrol çıkarma çalışmalarına işaret ederek, bu sahadan petrol çıkarma hacmi günde 60 bin varilden günde 280 bin varile yükseldiğini ve İran ve Katar arasında ortak olan Güney Pars sahasından yararlanma hacmi de gelecek aylarda Katar’la eşit hale geleceğini ifade etti.

Bu doğrultuda geçen hafta Güney Pars sahasının 19. Ünitesinin deniz bölümünü geliştirme projesi çerçevesinde Fars körfezinde bu ünitenin son platformunun montaj çalışmaları da tamamlandı. Söz konusu platform Güney Pars’ın 19. Ünitesinin son deniz tesisleri olarak günde 14 milyon metreküp doğalgaz üretme kapasitesine sahiptir. Şimdi platformun montaj çalışması tamamlandıktan iki ay sonra Güney Pars’ın 19. Ünitesinin bu platformu da projede yer alan diğer platformlara katılıyor.

Güney Pars doğalgaz sahası, dünyanın en büyük bağımsız doğalgaz sahasıdır ve 2.34 trilyon metreküp çıkarılabilir doğalgaz kaynağı ile dünya doğalgaz rezervlerinin %19 kadarını tek başına sahiptir. Bu sahadan yaklaşık 3 bin 700 kilometrekarelik alanı İran karasularında ve 6 bin kilometrekarelik alanı da Katar’ın karasularında yer alıyor. Günde 1.3 milyar metreküp doğalgaz ve 4.7 milyon varil ham petrol üretimi, İran’ın bu sahada gözetlediği hedefidir.

Ermenistan Cumhuriyeti İran’ın komşuluğunda bulunması ve ortak kara sınırı sayesinde ikili işbirliği için büyük fırsatlara sahiptir. Buna göre tarım ve gıda alanlarında faaliyet yürütenler ve yatırımcılar ve işadamlarının Ermenistan üzerinden Avrupa piyasasına açılması, Ermenistan’ın İranlı iktisadi girişimcilere sunduğu en önemli iktisadi meziyetler sayılır. Bültenimizi bu konu hakkında hazırladığımız raporumuzla sürdürüyoruz.

İran ve Ermenistan yetkilileri buna karşın ikili işbirliği yolunda hala bazı engellerin bulunduğunu belirtiyor. Bu bağlamda İran ve Ermenistan parlamentoları dostluk grubunun İranlı eşbaşkanı Ramazan Ali Subhanifer geçen hafta Ermenistan’ın Tahran büyükelçisi Artaşes Tumaniyan ile bir görüşme gerçekleştirdi. Görüşmede iki ülke arasındaki gümrük sorunlarının çözümlenmesi gerektiği vurgulandı.

İran ve Ermenistan parlamentoları dostluk grubunun İranlı eşbaşkanı Ramazan Ali Subhanifer, Ermenistan büyükelçisi Tumaniyan ile görüşmesinde parlamentoların iki ülke arasında işbirliğinin gelişmesinde etkili rol ifa edebileceklerini belirterek, iki ülkenin meclisleri siyasi, güvenlik ve iktisadi ilişkilerin gelişmesini kolaylaştırmanın yanında uluslararası arenalarda da birbirine destek yönünde önemli rol ifa edebileceklerini kaydetti.

Ermenistan’ın Tahran büyükelçisi Artaşes Tumaniyan da İran ve Ermenistan parlamentoları dostluk grubunun İranlı eşbaşkanı Ramazan Ali Subhanifer’le görüşmede iki ülkenin bir çok ortak ve stratejik çıkarları bulunduğunu ve Erivan yönetimi iki ülkenin uzun vadeli hedeflerine ulaşmak üzere plan yapmayı arzu ettiğini kaydetti.

Kuşkusuz iki ülke yetkililerinin İranlı ve Ermeni işadamlarının yolundaki engelleri kaldırmak için çaba harcamaları, İran ve Ermenistan özel sektörlerinin faaliyetlerini arttırmalarına fırsat sağlayacaktır.

Ermenistan iktisadi kalkınma ve yatırım Bakanı yardımcısı Emil Tarasiyan geçenlerde İran’ın Elborz eyaletinin iktisadi girişimcileri ile düzenlediği ortak oturumda İran ile işbirliğini geliştirmenin Erivan yönetiminin programları arasında öncelikli olduğunu belirterek İran ürünlerinin Ermenistan üzerinden transitine kısıtlı tarife uygulandığını hatırlatarak İranlı işadamlarından ürettikleri ürünleri Kafkasya ve Avrupa bölgelerine Ermenistan üzerinden ihraç etmelerini istedi.

Bu çerçevede iki ülke ayrıca Avrasya ile iktisadi işbirliğini de müzakerelerinin gündemine aldıkları anlaşılıyor.

Öte yandan iktisadi işbirliği İran ve Rusya arasında yürütülen müzakerelerde de gündemdeydi. Bu doğrultuda İran İBT Bakanı ve İran ve Rusya karma ekonomik komisyonu İranlı eşbaşkanı Mahmut Vaizi geçen Pazartesi günü üst düzey bir heyet başkanlığında Moskova’yı ziyaret etti. Bakan Vaizi’nin Moskova’ya düzenlediği iki günlük ziyareti sırasında Rusya enerji Bakanı ve İran ve Rusya karma ekonomik komisyonu Rus eşbaşkanı Aleksandır Noak’ın yanı sıra Rusya İBT Bakanı Nikolay Nikiferov ve ayrıca Rusya Başbakanı birinci yardımcısı İgor Şovalov’la görüşmesi bekleniyor.

İran ve Rusya arasında ikili ilişkilerin geliştirilmesi iki ülkenin cumhurbaşkanlarının üzerinde vurgu yaptığı bir konudur ve Cumhurbaşkanı Ruhani’nin önümüzdeki günlerde Moskova ziyareti sırasında Rus mevkidaşı Putin ile gerçekleştireceği müzakerelerde ele alınması beklenmektedir.

İran ve Rusya ortak komisyonun oturumları ve liderlerin sekiz kez görüşmesi ve defalarca telefon görüşmeleri çerçevesinde ikili ticaret hacmini 2012 yılında 1 milyar dolardan 2016 yılında 5 milyar dolara yükseltmeyi başardı. Kuşkusuz bu rakam da iki ülkenin gerçek potansiyellerinin çok çok altındadır. İran ve Rusya ortak petrol politikaları, Tahran ve Avrasya iktisadi birliği arasında iktisadi işbirliği ve İran’ın Şanghay işbirliği teşkilatında gözlemci üyelikten tam üyeliği gibi konuları gündemlerinde bulunduruyor. Bu çerçevede iki ülke İran ve Avrasya’nın ortaklaşa serbest iktisadi bölge açmayı da müzakere ediyor.

Rusya’nın Gilan eyaletindeki başkonsolosu Konstantin Aleksiyev geçen Perşembe günü bu konuya temas ederek, iki taraf arasında Enzeli liman kentinde ortak serbest ticaret bölgesi kurulacağını açıkladı.

Avrasya iktisadi birliği Ocak 2015 tarihinde resmen faaliyete başladı. birlikte Rusya, Kazakistan, Ermenistan, beyaz Rusya ve Kırgızistan yer alıyor. Birlik üyelerinin toplam gayri safi milli hasılası 2.2 trilyon dolar ve sanayi ürünlerinin hacmi de 1.3 trilyon dolar civarındadır. Üye ülkelerin dış ticaret hacmi ise yaklaşık 877 milyar dolardır ki bu da dünya geleninde ihracatın %3.7 ve ithalatın da %2.3 kadarına denk geliyor.

Avrasya iktisadi birliği 180 milyon nüfusu barındırıyor. Birliğe üye ülkelerin liderlerinin geçenlerde Rusya’da düzenledikleri oturumda Ermenistan Cumhurbaşkanı, Erivan yönetimi birlikle Tahran arasındaki müzakerelere yardımcı olacağını ve böylece iki taraf arasında gözetilen anlaşmanın bir an önce imzalanmasına zemin oluşturacağını belirtti.

Ermenistan İran ile kara sınırı bulunan Avrasya iktisadi birliğinin tek üyesidir ve bu yüzden bu önemli imtiyazdan yararlanarak birlik üyeleri ile İran arasında köprü rolü ifa edebilir.