Sohbetimizin başında Hazar denizinin iki kıyısında yer alan ülkelerin en önemli gelişmelerini gözden geçirmek istiyoruz.

Geçen hafta 10. Ekonomi zirvesi Kazakistan’ın başkenti Astana’da çalışmalarına başladı. Zirvenin amacı Kazakistan yönetiminin 2021 yılına kadar yürüteceği iktisadi faaliyetlerin yol haritasını belirleme şeklinde açıklandı.

Ekonomiyi modernize etmek, özel sektörün faaliyet alanını iyileştirmek, istihdam alanlarını geliştirmek, genel ekonomiyi istikrara kavuşturmak ve insani sermayelerin kalitesini iyileştirmek, Astana yönetiminin Kazakistan ekonomisini yenileme doğrultusunda izlediği önemli amaçları arasında yer alıyor.

Geçen hafta Özbekistan’dan iktisadi bir heyet 20 Haziran tarihinde Başbakan yardımcısı Uluğ Beyk Babakulov başkanlığında Tacikistan’ı ziyaret etti. Ziyaretin amacı Özbekistan ve Tacikistan arasındaki iktisadi ilişkileri geliştirme şeklinde açıklandı.

Geçen hafta Kırgızistan parlamentosu cumhurbaşkanlığı seçim tarihini 15 Ekim 2017 olarak belirledi. Kırgızistan anayasasına göre seçim tarihlerini bu ülkenin parlamentosu belirliyor. Bu arada Kırgızistan’nın Atamkin partisi lideri ve muhalefet kanadının lideri Ömer Beyk Takibayev’in cumhurbaşkanlığı seçimlerine aday olan ilk siyasi şahsiyet olduğu belirtiliyor.

Geçen hafta Kırgızistan Cumhurbaşkanı Elmas Beyk Atambayev, aralarında Dışişleri Bakanı, genel kurmay Başkanı, Cumhurbaşkanı danışmanları, milletvekilleri, cumhurbaşkanlığı özel kalem müdürlüğü yetkilileri, ticaret ve ekonomi ve turizm kurumlarının yetkilileri da aralarında bulunduğu ülkesinin üst düzey siyasilerinden oluşan bir heyet başkanlığında Moskova’yı ziyaret ederek Kırgızistan Cumhurbaşkanı sıfatı ile Rusya’ya son kez bir ziyaret gerçekleştirmiş oldu.

Geçen hafta AGİT’e bağlı Minsk grubu temsilcilerinin Karabağ münakaşasının çözümü için düzenledikleri on günlük ziyaretleri bir bildiri yayımlanarak sona erdi.

Minsk grubunun Rus, Amerikalı ve Fransız eşbaşkanları bildiride ateşkesin her türlü ihlalinden ve her türlü çatışma ve gerginlik yaratmaktan kaçınılmasını vurguladı. Bildiride on günlük ziyaretin amacı Karabağ münakaşasının çözüm yolları ve bölgenin genel durumunu gözden geçirme şeklinde açıklandı.

Geçen hafta Azerbaycan Cumhuriyeti parlamentosu Avrupa parlamentosunun Azerbaycan cumhuriyetinde ifade özgürlüğü ile ilgili kararnamesine tepki gösterdi. Konu ile ilgili bir açıklama yapan Azerbaycan Cumhuriyeti parlamentosu Başkanı birinci yardımcısı Ziyafet Asgerov, kararnameyi aceleci niteledi ve hiç bir değeri olmadığını vurguladı.

Asgerov Avrupa parlamentosunun Azerbaycan cumhuriyetinde basın ve ifade özgürlüğü hakkında böyle bir kararname yayımlamasını, başta Avrupa’da faaliyet yürüten Ermeni lobiler olmak üzere Bakü yönetimi muhaliflerinin propagandalarının sonucu olduğunu belirtti. Asgerov, Azerbaycan Cumhuriyeti Avrupa birliği üyesi olmadığını ve Avrupa parlamentosuna karşı da hiç bir sorumluluğu bulunmadığını vurguladı.

Geçen hafta Kazakistan’ın başkenti Astana, çok sayıda yerli ve yabancı üst düzey yetkilinin katıldığı 10. Astana Ekonomi zirvesine ev sahipliği yaptı. Oturumundan başında bir konuşma yapan Kazakistan Başbakanı Bekitcan Sagintayev, ülkesinin 20121 yıla kadar yürüteceği faaliyetlerin gündemini açıkladı. Kazakistan yürütme erki hali hazırda üçüncü modernizasyon programı çerçevesinde hareket ettiğini belirten Kazak yetkili, şöyle konuştu: Hali hazırda hükümet ekonomiyi modernize etme alanı, özel sektörün faaliyet zeminini iyileştirme, istihdam alanlarını genişletme, genel ekonomiyi istikrara kavuşturma ve insani sermayelerin kalitesini iyileştirme alanlarında faaliyet yürütmektedir.

Kazakistan Başbakanı Bekitcan Sagintayev’in %5.5’lik ekonomik büyüme endeksini gerçekleştirme sözü, son araştırmalarda Avrusya iktisadi birliğine üye ülkelerin arasında en yüksek enflasyon oranı Kazakistan’da gerçekleştiği halde gündeme geliyor. Belki de bu yüzden Kazak yetkililer ülkenin 2021 yılına kadar kalkınma programı ve ihracat stratejileri ve yatırımları üzerinde çalışarak ve işletme ilkelerini uygulamakla zaman kazanmaya ve ülkenin içinde bulunduğu iktisadi kötü şartlardan bazılarına çare bulmaya çalışıyor. Gerçi Astana yetkilileri ve yine yabancı yatırımcıların olumlu baktığı enerji sektörünün kalkınmasının yanında Astana yönetimi ulaştırma, turizm, ticaret, eğitim, tarım ve bazı askeri alanlarda da kalkınmayı yakalamaya çalıştıkları gözleniyor.

Bu arada Kazakistan’da bazı iktisat ve siyaset çevreleri Kazakistan Başbakanı zirveye katılan Dünya Bankası yetkililerine hitap ederek, ülkenin iktisadi kalkınmasında bu kurumun mali yardımları üzerinde de hezap açtıklarını ortaya koyduğunu belirtiyor. Bu çevrelere göre ve uluslararası mali kurumların hedef ülkeler yaptıkları mali yardımların mazisine göre bu tür mali desteklerin dayatılan şartları ile beraber pratikte bu ülkelerin ekonomilerinin ihya edilmesine engel olduğunu ortaya koyuyor. Dolaysıyla eğer Astana liderleri gerçekten iktisadi kalkınmayı ve altyapıları takviye etmeyi amaçlıyorsa, bu tür yabancı mali kurumların mazisini ve dayatmalarını da gözeterek bu kurumlardan borç para almadan hazırladıkları programlarını uygulamaları gerekiyor.

Öte yandan Kazakistan ekonomisi hala 2015 yılında maruz kaldığı iktisadi krizin altından kurtulamadığı gözleniyor ve bu yüzden Kazak yetkililerin hazırladıkları programlar geniş kapsam alanları itibarı ile bu ülkenin zaten hasar gören ekonomisine ayrı bir baskı uygulayabilir. Bu durum belki de uluslararası mali kurumlardan borç almak veya kalkınma programlarını ertelemek veya açıklanan hedeflerin gerçekleşmesi için zaman satın almaktan başka çare bırakmadığı söylenebilir. Nitekim gözlemcilere göre 2021 yılına kadar iktisadi kalkınma programının açıklamasına da bu açıdan bakmak gerekir.

Geçen hafta AGİT’e bağlı Minsk grubu eşbaşkanları Kafkasya bölgesine düzenledikleri on günlük ziyaretleri çerçevesinde Bakü’de Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le görüştü.

Minsk grubunun fransız, Rus ve Amerikalı eşbaşkanları Stephan Viskonti, İgor Popov ve Richard Hogland’ın Azerbaycan lideri İlham Aliyev’le görüşmesinin ana gündem maddesi Karabağ münakaşası için adil bir çözüm bulma yollarını ele almak şeklinde açıklandı.

 Görüşmede Minsk grubu eşbaşkanları Azerbaycan Cumhuriyeti ile Ermenistan arasında devam eden münakaşadan duydukları üzüntüyü dile getirerek, Karabağ münakaşasının uluslararası yasalara göre çözümlenmesi AB’nin öncelikleri arasında yer aldığını belirtti.

AGİT’e bağlı Minsk grubu temsilcilerinin Karabağ münakaşasının çözümü için düzenledikleri on günlük ziyaretleri bir bildiri yayımlanarak sona erdi.

Buna karşın AGİT’e bağlı Minsk grubunun Rus, Amerikalı ve Fransız eşbaşkanları bildiride ateşkesin her türlü ihlalinden ve her türlü çatışma ve gerginlik yaratmaktan kaçınılmasını vurguladı. Bildiride on günlük ziyaretin amacı Karabağ münakaşasının çözüm yolları ve bölgenin genel durumunu gözden geçirme şeklinde açıklandı.

Karabağ münakaşasının çözümü için müzakereler, iki tarafın arada bir karşı tarafı ateşkesi ihlal etmekle suçladığı bir sırada devam ediyor. Bu arada Karabağ münakaşası iki taraf arasında topyekun bir savaşa dönüşme ihtimali bulunan bir münakaşa olduğundan sadece Minsk grubu eşbaşkanları değil, çatışma taraflarının da bu krizin yayılmasını önlemek için daha fazla çaba harcamaları gerektiği anlaşılıyor.

Buna karşın Minsk grubu eskide sergilediği tavrı sürdürüyor ve Karabağ münakaşasının çözümü için geniş kapsamlı bir çözüm yolu bulmak yerine sürekli faydasız tavsiyelerde bulunarak bir nevi münakaşayı yönetmeye çalışıyor. Oysa şimdi Karabağ münakaşası doruk noktasına yaklaştığı gözleniyor. Geçenlerde Tiflis üniversitesi öğretim üyesi Sergei Kapanadze Karabağ münakaşası stratejik Kafkasya bölgesinin istikrarını ciddi derecede tehdit etmeye başladığını, zira bu bölge Hazar denizinin petrolü ve doğalgazını Avrupa piyasalarına taşıyan boru hatlarının güzergahı olduğunu  ve Avrupa ülkeleri bu güzergahın sayesinde Rusya’nın enerji kaynaklarına olan bağımlılığı hafiflediğini belirtti.

Öte yandan Bakü yönetimi Minsk grubunu Azeri – Ermeni münakaşasında çifte standart tutumlu suçluyor. Gerçi Ermenistan de bazen bu grubu benzer bir sebepten dolayı suçladığı gözleniyor. Bu bağlamda Azerbaycan milli güvenlik bakanlığı ile yakın iş birliği yapan siyasi yenilikler teknikleri merkezi Başkanı Ahmetoğlu, Minsk grubunun Amerikalı, fransız ve Rus eşbaşkanlarının tutumunu eleştirerek bu grubu Erivan ile Bakü arasındaki toprak anlaşmazlığında garız-kar davranmakla suçladı. Ahmetoğlu açıkça şöyle dedi: Minsk grubu eşbaşkanlarının önerileri Karabağ münakaşasının sonlandırılması için değil, uzatılması içindir.

Buna karşın Bakü yetkilileri hala Karabağ münakaşasının çözümü için Minsk grubunun katılımına vurgu yapıyor. Ancak bazı Azeri yetkililer, Bakü yönetiminin bu tutumunu eleştirerek bu tutum Minsk grubunun Karabağ münakaşasına karşı çifte standart tutumuna sebebiyet verdiğini belirtiyor.