Geçen hafta Hindistan yönetiminin İran’ın ticari kapasitelerinden yararlanmak istediğini açıklaması, İran ve Irak arasında iktisadi işbirliğini geliştirmek üzere müzakerelerin devam etmesi ve bazı anlaşmaların sağlanması, İran ve Vietnam arasında iktisadi oturum düzenlenmesi ve İran ve Ermenistan ilişkilei, İran’ın belli başlı iktisadi gelişmeleriydi.

Geçen hafta Hindistan’ın İran büyükelçisi Saurabh Kumar bağımsız devletler topluluğu üyeleri ve Ortadoğu bölgesinde yer alan ülkelerle ilişkilerini geliştirme önemine vurgu yaparak, Yeni Delhi yönetimi bu ülkelerle İran’ın güneydoğusunda yer alan Çabahar serbest ticaret bölgesi ve yine İran’ın kuzeyinde Enzeli liman kentindeki serbest ticaret bölgesinin mevcut kapasitelerini kullanarak uygun ilişkiler kurmak istediğini belirtti.

İran İslam Cumhuriyeti Hindistan’ın ham petrol ihtiyacını karşılayan ülkelerin arasında ikinci sırada yer alıyor. Aslında Hindistan yönetiminin iktisadi ve enerji altyapılarını geliştirmeye yönelik artan ihtiyacı bu ülkeyi Çabahar serbest ticaret bölgesinde yatırım yapmaya ve özellikle Kuzey Güney koridorunun önemli bağlantı halkası sayılan Çabahar – Zahidan demiryolu projesini tamamlamaya teşvik ediyor.

Hindistan’ın İran büyükelçisi Saurabh Kumar geçen hafta İran’ın kuzeyinde yer alan Enzeli liman kentinin serbest ticaret bölgesi Başkanı Rıza Mesrur ile görüşmesinde ülkesi İran ile iktisadi ve ticari ilişkilerini geliştirmek istediğini belirtti.

Büyükelçi Kumar görüşmede, İran ve Hindistan’ın ticari ve iktisadi heyetlerinin karşılıklı ziyareti ve karşı tarafın altyapıları ile tanışması ve özellikle Hindistanlı girişimcilerin Enzeli serbest ticaret bölgesinin imtiyazları ve muafiyetlerini öğrenmesi iki ülke arasındaki ticari ve iktisadi ilişkilerin gelişmesine büyük katkı sağlayacağını vurguladı.

İran İslam Cumhuriyeti Kuzey Güney koridoru üzerinde özellikle demiryolu açısından seçkin konumu bulunuyor. Bu çerçevede İran ve Rusya topraklarında yer alan ve aynı adı taşıyan Astara – Astara demiryolu projesi Hindistan’ın İran büyükelçisi Saurabh Kumar tarafından ziyaret edilen önemli projelerden biri sayılır.

Geçen hafta Pazar günü gerçekleşen ziyaret esnasında Hindistan’ın İran büyükelçisi Saurabh Kumar yaptığı açıklamada, Astara – Astara demiryolu projesinin hizmete girmesi, İran ve Hindistan arasındaki ticari ilişkilerin ve iktisadi işbirliğinin gelişmesinde önemli rol ifa edeceğini vurguladı.

Aslında İran İslam Cumhuriyeti’nin bölgedeki stratejik konumu ve orta Asya ülkeleri ile Sarahs ve İnceburun demiryolu sınır kapıları ve Türkiye ile Razi demiryolu sınır kapısı ve Irak ile de Şelemçe demiryolu sınır kapısı ile bağlanması yüzünden bağımsız devletler topluluğuna üye ülkeler ve özellikle Rusya ve AB ülkeleri ve Irak ve Türkiye ile iktisadi ve ticari ilişkilerin geliştirilmesi bakımından ciddi öneriler gündeme geliyor.

Rusya, beyaz Rusya, Azerbaycan cum., Ermenistan, Özbekistan, Türkmenistan, Tacikistan, Kırgızistan, Kazakistan ve Moldova bağımsız devletler topluluğuna üye ülkelerdir.

Geçen hafta aynı doğrultusunda Pakistan yetkilileri ile İran’ın güneydoğusundaki demiryolları yetkilileri Pakistan’ın başkenti İslamabad’da bir araya geldi. Oturumda Karaçi, Guader, Çabahar ekseninin aktifleştirilmesi ve Çabahar – Zahidan, Meşhed demiryolunun yakın gelecekte hayata geçirilmesi ve yine yakın gelecekte Kuveyte- Zahidan – Pakistan ekseninin inşa çalışmalarına başlanmasına vurgu yapıldı.

Aslında bu eksenler bölgenin diğer ülkelerine de uzanabilen eksenlerdir. Kasım 2014’te hizmete giren Kazakistan – Türkmenistan – İran ortak demiryolu ise özellikle üç ülkenin arasındaki ilişkilerin gelişmesi açısından uygun bir fırsat sayılıyor.

Bu çerçevede geçen hafta Kazakistan’ın Mangistau eyaletinin yatırım ve sanayide sorumlu vali yardımcısı Amir Dzhanov Rakhimbek İran’ın Gülistan eyaletinin İnceburun demiryolu kurumunda düzenlenen oturumda yaptığı açıklamada, inceburun sınır kapısı ve demiryolu istasyonu Kazak girişimcilerin ve özel sektörünün ilgi odağında olduğunu kaydetti.

İnceburun ilçesinde yatırım için gerekli altyapıların hazırlanma zaruretine vurgu yapan Kazak yetkili Rakhimbek, Kazakistan da başta altyapı alanında faaliyet yürüten firmalar olmak üzere İranlı firmaların yatırımlarına açık olduğunu kaydetti.

Aslında Astara – Astara demiryolu ve Kuzey Güney koridoruna bağlanması bölgede ticaretin gelişmesinde önemli rol ifa edecek bir projedir ve Yeni Delhi yönetimi de bu demiryolu projesinin kapasitelerinden yararlanmak istiyor. Hindistan bu projenin yakında tamamlanmasını ve projenin yaratacağı kapasitelerinden Astara’ya ulaşmak ve bu bölgenin piyasalarına girmek için yararlanmayı bekliyor.

Petrol, doğalgaz, petro kimya, petrokimya sanayiinin yan sanayii, gemi inşaat, otomotiv gibi sektörlerde yatırımların arttırılması, İran sanayii geliştirme ve yenileme kurumunun Irak’ta işbirliği yapmaya hazır olduğu bazı alanlardır. Bu çerçevede İran sanayii geliştirme ve yenileme kurumu Başkanı Mansur Muazzemi geçen Pazar günü Tahran’a gelen Irak sanayi ve madenler bakanlığı kefili Muhammed Şiya Sudani ile görüşmesinde iki ülke arasındaki ilişkileri stratejik niteledi ve Tahran’ın Irak’ın çeşitli sanayilerini yenileme alanında yatırım yapmaya  ve işbirliğine hazır olduklarını kaydetti.

Irak sanayi ve madenler bakanlığı kefili Muhammed Şiya Sudani Tahran temaslarının devamında İran sanayi, maden ve ticaret Bakanı Muhammed Rıza Nimetzade ile birlikte katıldığı törende iki ülke arasında bir işbirliği protokolü imzalandı.

Irak sanayi ve madenler bakanlığı kefili Muhammed Şiya Sudani Tahran temaslarında İranlı yetkililerle görüşmesinde İran’dan iki ülkenin ortak sınır bölgelerinde beş sanayi sitesi inşa etmesini istedi. Sudani, Irak yönetimi iki ülkenin özel sektörleri arasında işbirliğini geliştirmekte kararlı olduğunu ifade etti.

Irak sanayi ve madenler bakanlığı kefili Sudani ayrıca Irak’ın Reşid Bankası’nın İran’da şube açmasını istedi.

Öte yandan İran sanayi, maden ve ticaret Bakanı Nimetzade de Iraklı yetkiliye İran’ın bilim ve teknik alanlarındaki deneyimlerinden Irak’ın eski sanayilerini yenilemek ve yeni sanayi siteleri inşa etmekte yararlanılmasını önerdi. Bakan Nimetzade ayrıca İran ve Irak bankaları arasında ilişkilerin geliştirilmesi de bir zaruret olduğunu belirterek Tahran yönetiminin Irak’ın altyapı alanlarında işbirliğine hazır olduğunu kaydetti.

İran İslam Cumhuriyeti şimdiye kadar tüm aşamalarda Irak milleti ve devletine destek vermiştir ve şimdi tekfirci IŞİD terör örgütü Irak’ta çökertildikten sonra başlayan yeni bir imar döneminde bu ülkeye kendini toparlaması ve yeniden imarlı hale gelmesine yardımcı olmaya hazırdır.

Bu çerçevede geçen hafta İran’ın Bağdat büyükelçisi İrec Mescidi Irak’ın Fırat kanalına verdiği demeçte Musul kentinin tekfirci IŞİD teröristlerinin işgalinden kurtuluşundan duydukları memnuniyeti ve sevinci dile getirdi. Mescidi, İran İslam Cumhuriyeti tekfirci IŞİD terör örgütü ile mücadelede Bağdat’a yardımcı olduğu gibi Irak’ın yıkılan bölgelerinin yeniden inşa edilmesinde de Irak milleti ve devletinin yanında yer alacağını belirtti.

Geçen hafta İran ve Vietnam 9. Karma ekonomik komisyonu oturumu İran sanayi, maden ve ticaret Bakanı Muhammed Rıza Nimetzade ve Vietnam tarım ve kırsal kalkınma Bakanı Nuvin Sun Kung’un katılımı ile Tahran’da düzenlendi.

İran ve Vietnam 9. Karma ekonomik komisyonu oturumu iki ülke arasında iki iktisadi işbirliği protokolünün imzalanması ile sonuçlandı.

İran Cumhurbaşkanı birinci yardımcısı İshak Cihangiri, Vietnam tarım ve kırsal kalkınma Bakanı Nuvin Sun Kung ile görüşmesinde iki ülkenin üst düzey yetkililerinin karşılıklı ziyaretleri ve temasları ikili ilişkilerin önündeki engellerin kaldırılması yönünde önemli adım sayıldığını belirtti. Cihangiri, karşılıklı ziyaretlerin İran ve Vietnam arasındaki ilişkilerde bir dönüm noktası olduğunu vurguladı. Cihangiri ayrıca iki ülkenin bir çok kapasiteye sahip olduğunu ve karşılıklı yapıcı teamül ve işbirliği ile birbirinin ticaret ve ekonomisini geliştirebileceklerini vurguladı.

İran ve Vietnam arasındaki iktisadi ilişkiler son dört yılda yüzde 120 kadar bir artış kaydetti. Bu arada iki ülke arasındaki ikili ticaret hacminin yılda iki milyar dolara yükselmesi bekleniyor.

Aslında İran ve Vietnam arasında varılan anlaşmalara göre ikili ticaret hacminin iki milyar dolara yükselmesi kayda değer bir gelişmedir, fakat iki ülke yetkililerinin arasında gerçekleşen müzakerelerden anlaşıldığı üzere ikili ilişkilerin ideal seviyeye ulaşma noktasından uzak görünüyor. Bu bağlamda Vietnam tarım ve kırsal kalkınma Bakanı Nuvin Sun Kung İran ve Vietnam arasındaki şimdiki ilişkilerin düşük düzeyde olmasına işaret ederek ikili işbirliğini geliştirmek için karşılıklı kapasitelerden yararlanmak gerektiğini vurguladı.

İran petrol, doğalgaz, petro kimya, maden ürünleri ve tarımsal ürünlerin bakımından önemli iktisadi ve ticari kapasiteleri bulunuyor. Vietnam ise ihtiyaçların İran üzerinden temin etmek istiyor. Ancak ikili işbirliğini geliştirmek için en başta bankacılık alanı olmak üzere çeşitli alanlarda daha ciddi adımlar atılması gerekiyor. Örneğin iki ülke ticari ilişkilerde kolaylık sağlamak için bankalararası ilişkilerin geliştirilmesi, vize kolaylığı ve iki ülke arasında direk uçak seferlerinin başlaması gerekiyor.

Geçen hafta Ermenistan’ın Tahran büyükelçisi Artaşes Tumanyan İran’ın kuzeyinde, Mazendaran eyaletinin Amol ilçesinde çiçek yetiştirilen bir çiftliği ziyareti sırasında yaptığı açıklamada, iki ülkenin komşu olması ve karadan sınırları bulunmasına rağmen yapılan yatırımların çok düşük düzeyde olduğunu ve bu rakamı yükseltmek için bazı tedbirlerin alınması gerektiğini kaydetti.

İran ve Ermenistan ikili çok iyi ilişkileri ve çok yönlü kapasitelerinden karşılıklı yararlanmaları ve işbirliğini geliştirme bakımından çeşitli fırsatları olan iki ülkedir. İki ülke ortak kültürel altyapılarına dayanarak karşılıklı teamüllerini geliştirebilir.

Öte yandan iki ülkenin enerji, tarım, turizm, ulaştırma,bilim ve teknoloji gibi alanlarda işbirliğini geliştirme eğilimi ve bu eğilime destek amacıyla ortak iktisadi çalışma grubu kurması Tahran ve Erivan yönetimlerine iktisadi ilişkilerini geliştirmek üzere uygun zemin hazırladığı anlaşılıyor.

Aslında Ermenistan Avrasya iktisadi birliğinin üyesi olan bir ülke olarak İran’ın Avrasya piyasalarına açılan kapısı olabilir. Bu kapasitelerin günümüzde büyük oranda geliştiği de anlaşılıyor, nitekim Ermenistan’ın Tahran büyükelçisi Tumanyan’ın da belirttiği üzere ülkesinin İran ile ticari ilişkilerini tüm alanlarda geliştirmek mümkün.

Öte yandan gözlemciler de iki ülke arasındaki bu işbirliğini geliştirme üzerinde yapılacak yatırımların yüksek randımanlı çıktıları olacağını ve ayrıca bölgesel teamüllerin gelişmesine katkı sağlayacağını ve bölge ülkelerine iktisadi teamülle mevcut fırsatları sağlıklı işbirliği ve rekabet yönünde değerlendirme imkanı tanıyacağını belirtiyor.

Bu çerçevede de İran şimdiye kadar bir çok kez çeşitli bilimsel ve teknolojik deneyimlerini Ermenistan ile ortak araştırma projelerinde işbirliği yaparak paylaşmaya hazır olduğunu açıkladı.

Öte yandan geçenlerde İran ve Ermenistan arasında tercihli ticaret tarifelerinin uygulanması yönünde 6. Tur müzakereler İran sanayi, maden ve ticaret bakanlığı müsteşarı Muctaba Hüsrevtac’ın Erivan ziyareti sırasında gerçekleşti.

Ermenistan Başbakan yardımcısı Vaçe Gabrilyan iki ülke arasındaki işbirliğinin önemi hakkında şöyle diyor: iki ülkenin potansiyellerinin ikili işbirliği çerçevesinde tanıtılmasının, ikili işbirliğini gelişmesine katkısı olur. Bu müzakerelerin gerçekleşmesinden sonra İran İslam Cumhuriyeti ile Avrasya iktisadi birliği arasında tercihli ticaret anlaşması imzalanması için zemin oluşmasını bekliyoruz.