İran’da döviz kurları ve bankalarda yatırılan vadeli mevduatın faiz oranlarının değişmesi, İran ve Pakistan arasındaki ticari ilişkiler, İran’dan iktisadi ve ticari bir heyetin Ukrayna’yı ziyaret etmesi, Güney – Kuzey ekseninde demiryolu projesi üzerine düzenlenen beşli zirve ve diğer bazı iktisadi haberler bugünkü bültenimizi oluşturuyor.

Geçen hafta İran’da para ve bankacılık politikalarında yaşanan değişiklikler, ekonomi çevrelerinin önemli gündem maddelerinden biriydi. Konu üzerinde yapılan tartışmaların devamında İran merkez bankası uluslararası işlerden sorumlu Başkan yardımcısı Golam Ali Kamyab bu yılın sonlarından itibaren döviz kurlarının eşit hale getirilmesi yönünde yeni bir uygulamaya geçeceklerini açıkladı.

İran merkez bankası uluslararası işlerden sorumlu Başkan yardımcısı Golam Ali Kamyab döviz kurlarının eşit hale getirilmesi ile ilgili hazırlanan programın uygulanma tarihi hakkında yaptığı açıklamada, merkez bankası bu konu üzerine hazırladığı programı uygulama tarihi konusunda henüz kesin bir tarih üzerinde karar almadığını, ancak şimdilik mevzu bahis programı cari yılın sonlarına doğru uygulamayı düşündüklerini belirtti.

Kamyab, şimdiye kadar döviz kurlarını eşit hale getirme programını uygulamak üzere bir çok çalışma yürütüldüğünü, fakat bunun yanında başka uygulamaların da söz konusu olduğunu, yurtdışına seyahat edenlere satılan döviz fiyatlarının serbest piyasa fiyatları ile satışı yönündeki uygulama başladığını ve bu yönde alınan kararlardan biri olduğunu kaydetti.

Merkez bankasının açıklamasına göre yurtdışına seyahat edenlere banka kurundan döviz satışı 11 Eylül tarihinden itibaren durduruldu ve yurtdışına seyahat yapmak isteyen vatandaşlar bundan böyle ihtiyaç duydukları dövizi serbest piyasanın fiyatları üzerinden alabilecek.

Merkez bankasının bu kararı, son haftalarda mevduat faizinin düşürülmesi yönünde tartışmaların iyice tırmandığı ve bu durumun genel ekonomi endeksleri üzerindeki etkilerine şahit olunduğu bir sırada gündeme geldi.

Merkez bankasının yeni kararına göre vadeli mevduat için belirlenen yeni faiz oranı %15 ve krediler için de %18 oldu.

Bankacılık alanının uzmanları ise merkez bankasının bu konuda sergilediği ciddiyete bakıldığında, yeni kararın uygulanacağına yönelik iyimserliğin daha yüksek olduğu anlaşıldığını belirtiyor.

Bankacılık alanının uzmanlarından Kumeyl Tayyibi ise merkez bankasının yeni kararına ne denli uyulacağı konusunda şöyle diyor: her halükarda bankacılık sistemini ıslah etmek için faiz oranlarının düşürülmesi yönüne doğru hareket etmeliyiz. Gerçi merkez bankasının yeni genelgesi emir niteliğinde olabilir ve bankalar da bu genelgeyi uygulamaya sıcak bakmayabilir. Fakat eğer bir durgunluk söz konusu ise ve bankaların desteği gerekiyorsa, bankaların merkez bankası ve birbiriyle işbirliği yaparak ekonomiyi canlandırmaya yardımcı olmaları gerekir.

Merkezi bankasının yeni genelgesi emir niteliği taşıyor olabileceğini belirten Tayyibi şöyle diyor: öte yandan faiz oranlarını emir vererek düşüremeyiz. Burada söz konusu olan hasasiyet yüzünden faiz oranı piyasanın şartlarına uyması gerekir ve asıl iktisadi faaliyetler ve piyasadaki denge faiz oranlarını dengelemesi gerekir. Bu yüzden şimdi bankaların işbirliği yapmaları gereklidir, böylece daha fazla mevduat cezbederek daha düşük oranda faizle kredi vermeleri mümkün olur.

Bu arada bazı uzmanlar da bankalara geciken ödemeler ve yine hükümetin bankalara olan borcu gibi önemli meselelerin hala çözüm beklediğini belirtiyor. Bu sorunlarda çözüm beklerken ihracatı kalkındırma bankası Başkanı Ali Salihabadi, bankaların alacağı faiz oranının %18 seviyesine düşürülmesi bankacılık sisteminde olumlu etkileri olacağını düşünüyor. Salihabadi, bu düşüş olumlu bir değişim olarak yorumlandığını ve devam ettiği takdirde mevduata ödenen faiz oranının düşürülmesi gibi olumlu etkileri olacağını vurguluyor.

Öte yandan sermaye piyasaları aktivistleri de şimdi bankaların merkez bankasının belirlediği faiz oranlarına uyarak sermaye piyasalarının yeniden canlanmasına katkı sağlamalarını bekliyor.

İran’ın komşu ülkelerinde bulunan 400 milyon nüfuslu piyasi, ticaret ve ortak yatırım için potansiyel olarak istisna bir fırsat sayılıyor. Bu piyasayı daha da aktif hale getirmek üzere geçen hafta İran ve Pakistan Dışişleri Bakanları bir araya gelerek iki ülke arasındaki iktisadi ve ticari ilişkilerin geliştirilmesine vurgu yaptı.

Cumhurbaşkanı Ruhani de geçen Pazartesi günü Pakistan Dışişleri Bakanı ile görüşmesinde iki ülke arasında sınır ticaretinin takviye edilmesi ve ikili siyasi ilişkilerin geliştirilmesine vurgu yaptı.

Pakistan Dışişleri Bakanı Tahran temaslarının ardından kutsal Meşhed kentine gitti ve Rezevi Horasan valisi Alirıza Reşidiyan ve kutsal Rezevi külliye yetkilileri ile görüşerek ülkesinin Rezevi Horasan eyaletinin iktisadi ve ticari kapasitelerinden yararlanmak istediğini belirtti. Pakistan Dışişleri Bakanı ayrıca her yıl bu eyaleti 200 bin Pakistanlı vatandaşın ziyaret etmesi ikili iktisadi ilişkilerin gelişmesine katkı sağlamasını temenni etti.

Hali hazırda İran ve Pakistan arasında demiryolları nakliyatının gelişmesi ile beraber Pakistan’a yapılan ihracatın on kat ve orta Asya bölgesinden Pakistan topraklarına yük transiti de yaklaşık üç kat arttığı anlaşılıyor.

Geçen Nisan ayında İran ve Pakistan karma ekonomik komisyonunun 20. Oturumunda İran merkez bankası ile Pakistanlı yetkililerin arasında bankacılık alanında işbirliğini öngören bir belge imzalandı.

Muhabirimize açıklama yapan Pakistan’ın İran büyükelçisi Asıf Ali Han Devrani,  iki ülke yetkilileri ikili ticaret hacmini yılda 5 milyar dolar seviyesine yükseltmek istediklerini belirterek, İran ve Pakistan birbirinin iktisadi ve ticari ihtiyaçlarını tamamlayabilecek iki ülke olduğunu vurguladı.

Gerçekte İran ve Pakistan 270 milyon nüfus ve 909 km ortak sınırı ve genç ve eğitimli nüfusu ve uzman iş gücü ve zengin doğal ve iktisadi kaynakları olan iki devlet olarak birbirini tamamlayabilecek kapasitelere sahiptir. Bu konuda Pakistan ticareti kalkındırma kurumu Başkanı Seyyid Muhammed Münir şöyle diyor: önümüzdeki engellerin ortadan kaldırılması ile birlikte İran ve Pakistan arasındaki iktisadi işbirliği sınırsız gelişebilir.

Hali hazırda bu yolda var olan engellerden biri iki ülkenin ortak sınırında kaçakçılık sorunudur ve ikili ticaret resmi hale geldiğinde bu sorunun hafiflemesi ve İran ve Pakistan arasındaki resmi ticarette bir sıçrama yaşanması beklenmektedir.

İran ve Pakistan EKO kurucularından sayılır. Bu örgüt on üyesi ile birlikte özellikle enerji alanı başta olmak üzere bir çok alanda geniş işbirliği imkanlarına ve  kapasitelere sahiptir.

Geçen hafta İran ve Avrupa arasındaki iktisadi ve ticari ilişkilerin gelişmesi ve ilk Avrupa bankasının İran’a gelmesi yönünde bazı haberler çıktı. Bültenimize bu konu ile ilgili kısa raporumuzla devam ediyoruz.

Avusturya’nın Oberbank’ı İran merkez bankası ile İran’da yatırımlarını arttırma doğrultusunda bir anlaşma imzalıyor. Oberbank Başkanı Gazelberger’in belirttiğine göre bu banka bu ay içinde İran’da yeni yatırımlar yapmak üzere bir anlaşma imzalıyor. Avusturya’nın yedi önemli bankaları arasında yer alan Oberbank’ın 20 milyar avroluk bilançosu bulunuyor. söz konusu bankanın yetkilileri 21 Eylül’de İran merkez bankası Başkanı ve ekonomi Bakanının katıldığı törende anlaşmaya imza atmaları bekleniyor.

Oberbank Başkanı Gazelberger Reuters’e verdiği demecinde İran ile anlaşmaya varan ilk Avrupalı banka olduklarını düşündüğünü, gerçi Almanya, İtalya ve Danimarka’da bazı bankaların da Tahran ile müzakere ettiklerini bildiğini kaydetti.

Söz konusu karşılıklı ziyaretlere paralel olarak İran’dan 30 kişilik iktisadi bir heyet de Ukrayna yetkilileri ile müzakere etmek üzere bu ülkenin başkenti Kiyev’e gitti. İran ticaret, sanayi, madenler ve tarım odası Başkanı Golam Hüseyin Şafii başkanlığındaki heyetin gündeminde İran’ın özel fuarına ve İran – Ukrayna ortak iktisadi oturumuna katılmak yer alıyor.

İran Ukrayna’nın önemli iktisadi ortaklarından biri sayılıyor. İki ülke arasında ticaret hacmi 2016 yılında 745 milyon dolara ulaştı ki bir önceki yıla oranla %32 artış gösteriyordu.

Bu ziyaretten önce ise bir başka gelişmede İran İslam Cumhuriyeti, Azerbaycan Cumhuriyeti, Gürcistan, Ukrayna ve Polonya demiryolları firmaları başkanları Ukrayna’nın Odesa kentinde Güney – Kuzey ekseninde demiryolu koridoru üzerinde bir oturum düzenleyerek bu konuda anlaşmaya vardılar.

Odesa oturumuna katılan beş ülkenin temsilcileri ayrıca Mumbay Benderabbas Astana güzergahında nakliyat tarifelerinin düzenlenmesi ve onaylanması ve ayrıca bu güzergahın devamında yer alan Azerbaycan Cumhuriyeti, Gürcistan, Ukrayna ve Polonya güzergahlarında tariflerin belirlenmesi üzerinde anlaştı.

Demiryolları nakliyatı alanında bundan önce de Gürcistan demiryolları yetkilileri bir kaç kez İran’ı ziyaret etti ve bu çerçevede Astara kentinde büyük bir terminalin açılışı gerçekleşti.

Aslında Gürcistan’ın Karadeniz’e kıyısı bulunması İran ürünlerinin Avrupa ülkelerine ihracatı bakımından önemli bir fırsat sayılıyor.

Bundan başka İran ve Ermenistan da nakliyat ve transit alanlarında işbirliğini arttırdığı gözleniyor. Bu işbirliğinin önemli bir boyutu İran’ın Ermenistan üzerinden Avrasya iktisadi birliğine ulaşmasıdır. Tahran ve Erivan çeşitli iktisadi alanların yanı sıra transit ve nakliyat alanında da işbirliği bakımından uygun konumları bulunuyor.