Bugün yine İran’ın geçen haftaki en önemli ekonomik gelişmelerini aktarmaya çalışacağız.

Bugünkü bültenimizde Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Tahran ziyaretinin iktisadi hedefleri, doğalgaz ihraç eden ülkelerin Moskova’da bakanlar zirvesi, İran’ın BM daimi temsilcisinin ABD’nin Bercam nükleer anlaşmasındaki sözünü tutmamasını ve anlaşmadan sonra da yaptırımları sürdürmesini vurgulaması ve daha sonra da İran ve Endonezya arasındaki iktisadi ilişkileri gözden geçirmek istiyoruz.

İran ve Türkiye iktisadi ilişkilerini geliştirmekte kararlı.

Bu bağlamda geçen hafta Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Tahran ziyareti sırasında iki taraf arasında geniş kapsamlı müzakereler yürütüldü. Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan İran İslam Cumhuriyeti yetkilileri ile görüşmelerde bulunmak üzere geçen Çarşamba günü üst düzey bir heyet başkanlığında Tahran’a geldi.

İran ve Türkiye Cumhurbaşkanları heyetler arasında gerçekleşen müzakerelerin sonunda yayımladıkları ortak bildiride Tahran ve Ankara arasında ikili ve çok yönlü işbirliğini geliştirme yönünde siyasi kararlılığı vurguladı.

Bildiride ayrıca İran ve Türkiye arasında 30 milyar dolarlık ikili ticaret hacmine işaretle iki ülke bankalarının iktisadi ve mali işbirliğini kolaylaştırmakta önemli rol ifa edebilecekleri vurgulandı.

İran ve Türkiye Erdoğan’ın Tahran ziyareti sırasında iki ilişkileri derinleştirmek amacıyla Tahran’da dört işbirliği belgesi imzaladı. İran ekonomi ve maliye bakanlığı ile Türkiye gümrük ve ticaret bakanlığı arasında imzalanan belgenin yanı sıra İran ve Türkiye merkez bankalarının da imzaladığı işbirliği belgesi, Tahran ve Ankara ilişkilerini daha da derinleştirme yönünde imzalanan belgelerdendir.

İran ve Türkiye arasında ikili ticaret hacmi cari yılın ilk beş ayında 4.5 milyar doları aştı. Gerçekte Tahran ve Ankara birbirini tamamlayan iki güç olarak hareket edebilir ve böylece birbirinin iktisadi gücüne güç katarak hem ikili ilişkilerin gelişmesine ve hem bölgedeki etkinliklerine katkı sağlayabilir.

İran ve Türkiye arasında 2015 yılında imzalanan tercihli ticaret anlamasına göre anlaşmada yer alan maddeler iki ülkenin iktisadi ilişkilerine hizmet edecektir. Türkiye İran’ın dış ticaretinde önemli bir yeri bulunuyor, öyle ki her zaman İran ile ticaret yapan ilk beş ülke arasında yer alan bir ülkedir.

Geçen hafta İran petrol Bakanı Bijen Namdar Zengene, doğalgaz ihraç eden ülkelerin forumuna üye ülkelerin enerji bakanlarının oturumuna katılmak üzere Moskova’yı ziyaret etti. Oturum Çarşamba günü düzenlendi.

19. doğalgaz ihraç eden ülkelerin forumu bakanlar zirvesi İran petrol Bakanı Zengene, üye ve gözlemci ülkelerden mevkidaşları , İran büyükelçisi Mehdi Senai ve forumun genel sekreteri Muhammed Hüseyin Adili’nin katılımı ile düzenlendi. Oturumda söz konusu doğalgaz teşekkülü ile ilgili konular ve stratejiler ele alındı.

Oturumda Rusya enerji Bakanı yardımcısı Yuri Senti Yuring forumun bir sonraki genel sekreteri adayı olarak üye ülkelerin onayını kazandı. Petrol Bakanı Zengene Rus yetkiliyi bu görevi yürütebilecek güçlü biri niteledi.

Yuring Ocak 2018’den itibaren şimdiki genel sekreter Muhammed Hüseyin Adili’nin yerine geçecek.

İran İslam Cumhuriyeti iki dönem bu forumun genel sekreterliğini üstlenmişti. Forumun şimdiki genel sekreteri Muhammed Hüseyin Adili 2013 yılından itibaren iki kez ve iki yıllık dönemler için üye ülkelerce genel sekreter seçilmişti.

Moskova’da gerçekleşen oturumlarda ve istişarelerde ayrıca forumun beş yıllık programı ele alındı ve doğalgaz ihraç eden ülkelerin forumunun stratejik belgesi çerçevesinde onaylandı.

Doğalgaz ihraç eden ülkeler forumunun 2001 yılında İran’ın önerisi üzerine temeli atıldı ve son 16 yılda gelişme sürecini tamamlayarak dünya ekonomisinde etkili kurumlardan biri oldu.

3-4 Mart 2001 tarihleri arasında doğalgaz kaynakları bulunan ülkelerin üst düzey uzmanlarının Tahran’da düzenledikleri ilk zirvede İran İslam Cumhuriyeti bu konuda inisiyatifi ele aldı ve ardından 2002 yılında Tahran’da ilk bakanlar zirvesi düzenlendi ve böylece doğalgaz ihraç eden ülkelerin forumu GECF’nin temeli atılmış oldu.

Doğalgaz ihraç eden ülkelerin forumu Mayıs 2014’te Tahran’da düzenledikleri 14. Bakanlar zirvesinde Jodig Gas veya Joint Organization İntitiative Gas’ın önemli ortaklarından biri oldu. Bu kurum 73 üyesi ile birlikte dünya doğalgaz sektörünün üretim ve tüketiminin %80 kadarını kapsayan bir kurum olarak biliniyor.

Hali hazırda doğalgaz ihraç eden ülkeler forumu GECF’nin 18 üyesi ve gözlemci üyesi bulunuyor. İran, Rusya, Katar, Cezayir, Bolivya, Mısır, Ekvador, Gine, Libya, Nijerya, Trinidad ve Tobago, Venezüella, Peru ve BAE forumun asli üyeleri ve Hollanda, Kazakistan, Irak, Norveç ve Umman da forumun gözlemci üyelerini oluşturuyor.

Bu büyük enerji üretici kompleksinde İran dünyanın en büyük doğalgaz ve petrol kaynaklarına sahip olan ülkesi olarak önemli rol ifa ediyor.

İran’ın Fars körfezi kıyılarında yer alan Güney Pars özel iktisadi bölgesi bölge dışına ulaşım kolaylığı özelliği ile dünyanın önemli enerji üreticilerinden biridir. Bu yüzden bu bölge dünyanın en büyük enerji tüketicileri olan Çin ve Hindistan gibi ülkelerin yatırım bağlamında ilgisini çekiyor.

İran geçenlerde Fransa’nın Total petrol firmasının başını çektiği uluslararası bir konsersiyumla 4.8 milyar dolar değerinde bir anlaşma imzaladı. Bu anlaşmalarda Çin, Rusya ve İtalya gibi ülkelerin ünlü firmaları İran’ın stratejik ortakları sayılıyor.

İran petrol Bakanı Zengene’nin Moskova ziyareti sırasında İran petrol milli firması ile Rusya’nın Lukoil firması arasında iki işbirliği protokolü imzalandı. Bu arada İran petrol Bakanı Zengene ve Rusya enerji Bakanı Aleksandır Noak da doğalgaz forumu zirvesinin kulisinde bir araya gelerek petrol sahalarında işbirliğini geliştirme yollarını masaya yatırdı.

Geçen hafta İran’ın BM daimi temsilcisi Golam Ali Hoşru küresel ticarette çok yönlü bir düzenin varlık zarureti ve bu düzenin her türlü ayrımcılık ve siyasi yaklaşımdan bağımsız olmasına vurgu yaparak yaptırım uygulamanın böyle bir düzenin gerçekleşmesine engel olduğu gibi uluslararası hukuka da aykırı olduğunu belirtti.

İran’ın BM daimi temsilcisi Hoşru geçen parşembe günü BM genel kurulunun ikinci komisyonu olan iktisadi ve mali komisyonunun oturumunda İran İslam Cumhuriyeti’nin küresel ticaretle ilgili görüşlerini beyan ederek, üye ülkelerin milli ihtiyaçları ve siyasetleri çerçevesinde sürdürülebilir kalkınmayı yakalamalarının önemine ve küresel ticarette çok yönlü düzenin takviye edilmesinin zaruretine vurgu yaptı.

İran’ın BM daimi temsilcisi Hoşru iktisadi ve mali komisyonun oturumunda yaptığı konuşmasında uzun vadeli sürdürülebilir kalkınmayı yakalamak üzere ticari işbirliğini geliştirmenin bölgesel işbirliğini takviye etme yönünde bu ufkun temel hedefleri arasında yer aldığını kaydetti.

Hoşru ayrıca İran İslam Cumhuriyeti gibi bağımsız ülkelere haksız yaptırımların dayatılmasını da çok yönlü ticari düzene ve uluslararası hukuka aykırı niteledi.

Konuşmasında BM genel sekreteri Antonio Guterres’in "bugün dünya, küresel sorunların çözümü için her zamankinden daha çok, çok yönlü uygulamalara ihtiyaç duyuyor" yönündeki açıklamasına işaret ederek, bazı güçlerin uygulamaları çok yönlü işbirliğini olumsuz etkilediğini vurguladı.

Son günlerde Amerika yönetiminin Bercam nükleer anlaşmasını ihlal ederek bu anlaşmadaki yükümlülüklerini yerine getirmemesi dünyada ciddi muhalefetler ve eleştirilerle karşılaşıyor. AB’nin Amerika büyükelçisi David Solivan Amerikalı bir düşünce kurumunda düzenlenen oturumda yaptığı konuşmada ise şu tepkiyi verdi: eğer Amerika’nın Bercam nükleer anlaşmasından çekilme senaryosu uygulanırsa, gerçi ne zaman olacağı belli değil, hiç kuşkum yok ki AB Avrupalı firmaların şartlı çıkarlarını savunmak için her türlü girişimde bulunacaktır.

Bloomberg haber sitesi de bir raporunda Amerika’nın bu hareketi İran’ı münzevi etmekten ziyade Washington’u inzivaya sürükleyeceğini yazdı.

İran ve Endonezya büyük yatırımlar için çok iyi fırsatları bulunan iki ülkedir ve iki ülke arasında işbirliği anlaşmalarının imzalanması ile sonuçlanması gerekir.

Geçen hafta Endonezya’nın İran büyükelçisi Ocatvino Alimudin, Kazvin eyaletinin valisi Abdulmuhammed Zahedi ile görüşmesinde bu konuya işaretle iki İslam ülkesi olan İran ve Endonezya’nın ortak İslamî değerleri paylaşması ikili işbirliği zeminlerini hazırladığını belirtti.

Büyükelçi Alimudin ikili uygun teamüller ve yakınlaşmalarla ikili ilişkilerin gelişmesi yolunda büyük adımlar atılabileceğini vurguladı.

Endonezya’da 11 Ekim’de başlayan ve dört gün sürmesi beklenin uluslararası fuara da işaret eden büyükelçi Alimudin, İranlı işadamları ve girişimcilerinin bu fuara aktif katılımı da her iki ülkenin firmaları arasında işbirliği zeminini geliştirebileceğini kaydetti.

Geçen hafta İran ve Endonezya arasında tercihli ticaret anlaşması ile ilgili müzakerelerin dördüncü turu başkent Cakarta’da düzenlendi.

İran’ın Endonezya’daki ticaret ataşesi Enver Kemeri konu ile ilgili yaptığı açıklamada, İran ve Endonezya arasında tercihli ticaret anlaşması ile ilgili müzakerelerin dördüncü turu 29 Eylül ile 1 Ekim tarihleri arasında başkent Cakarta’da düzenlendiğini, anlaşmanın ana metni hakkında sıkı bir pazarlık yürütüldüğünü ve bir çok maddesi taraflarca onaylandığını kaydetti.

Bu konuda bir açıklama yapan İran ticareti kalkındırma kurumu Başkan yardımcısı Mir Hadi Seyyidi de İran ve Endonezya’nın yatırım, turizm ve ticaret gibi alanlarda sahip oldukları geniş kapasitelere bakıldığında iki ülkenin ticari ve iktisadi işbirliğini geliştirebilecekleri anlaşıldığını belirtti.

İran İslam Cumhuriyeti Endonezya ile cari yılın sonuna kadar tercihli ticaret anlaşmasını kesinleştirmek istiyor. 2016 yılında İran ve Endonezya arasında ikili ticaret hacmi 338 milyon dolar seviyesinde gerçekleşti ve şimdi 2017 yılında bu rakamın en az 600 milyon dolara yükselmesi bekleniyor. Bu arada İran ve Endonezya arasında tercihli ticaret anlaşmasının imzalanması ve tarifelerin düşürülmesi ikili ticaret hacminin artmasına katkı sağlayacağı ifade ediliyor.