Bugünkü bültenimizde İran ve Irak arasında en büyük ortak iktisadi oturumunun Tahran’da düzenlenmesi, İran ve Ermenistan arasında varılan en yeni iktisadi anlaşmalar, İran ve Rusya arasındaki iktisadi ilişkiler, İran ve Afrika arasında iktisadi müzakereler ve bir kaç kısa haberi gözden geçireceğiz.

İran İslam Cumhuriyeti Irak’ın en büyük komşularından biri olarak bu ülkenin milli vahdeti ve toprak bütünlüğüne vurgu yapıyor ve bunun Irak’ın çok yönlü kalkınması için gerekli olduğunu vurguluyor.

Bu çerçevede geçen hafta İran ve Irak Ticaret Zirvesi iki ülkenin ticari ve iktisadi yetkililerinin katılımı ile Pazar günü Tahran’da başladı.

Oturuma Cumhurbaşkanı Ekonomiden Sorumlu Yardımcısı Muhammed Nihavendian ve Irak Ticaret Bakanı Yardımcısı Velid Habib Musevi ve Sanayi Bakanı Yardımcısı Hamud Deyri ve Irak Başbakanı Danışmanı Kemal Basri katıldı. İki gün süren zirve Pazartesi günü sona erdi.

Tahran’da düzenlenen zirvede bir konuşma yapan Irak’ın İran Büyükelçisi Musevi, Pazar günü düzenlenen İran ve Irak Ticaret zirvesinde yaptığı konuşmada, iki ülkenin ortak İslamî pazarın ve hatta bölgesel pazarın kurulmasına öncülük etmeleri gerektiğini belirtti.

Musevi, bölgede uluslararası komploların önemli bir bölümü İran ve Irak’a yönelik olduğunu ve bu yüzden iki ülke ikili ilişkilerini geliştirmeleri ve örneğin ortak banka kurarak ikili ticaretini milli paraları üzerinden yürütmeleri gerektiğini vurguladı.

Musevi ayrıca İran ve Irak demiryollarının birleşmesi ve Türkiye’ye kadar uzanması da iki ülkenin Türkiye ve hatta AB ülkeleri ile ilişkilerinde etkili olabileceğini kaydetti.

Tahran’da düzenlenen İran – Irak iktisadi zirvesine hem Irak merkezi yönetimini ve hem Kuzey Irak yerel yönetimini temsilen heyetler katıldı. Oturuma katılan Irak heyetinde ticaret, petrol,enerji ve ulaştırma bakanlıkları, merkez bankası, ticari bankalar, sigorta kurumu, standart müessesesi, gümrük, sağlık kurumunun temsilcileri ve Irak’ın gıda maddeleri ve inşaat malzemeleri ve enerji ve otomotiv ve ilaç ve tıbbi malzemeler ve sağlık turizmi ve teknik ve mühendislik hizmetleri ve sanayi alanlarında faaliyet yürüten işadamları yer alıyordu.

İran ve Irak’ın üst düzey yetkilileri iki ülkenin arasında ikili ticaret hacminin 20 milyar dolar seviyesine yükselme kapasitesine sahip olduğunu ve bu hedefe ulaşmanın mümkün olduğunu belirtiyor. Ancak buna karşın bu hedefe ulaşmak için iki ülke arasında bankacılık, ulaştırma, vize ve gümrük alanlarında var olan engellerin kaldırılması gerekiyor.

İran Irak iktisadi zirvesinde konuşan İran’ın Irak ve Suriye ile iktisadi ilişkilerini geliştirme merkezi sekreteri Said Ohadi, İran’ın yılda 25 milyar dolar teknik ve mühendislik hizmetleri ihraç etme kapasitesine sahip olduğunu belirterek, Irak’ın tekfirci IŞİD sonrası dönemde teknik ve mühendislik hizmetlerine 500 milyar dolar düzeyinde ihtiyacı bulunduğunu, oysa İran’ın bu potansiyelinden sadece yılda bir milyar dolar seviyesinde yararlanıldığını kaydetti.

Bu arada İran petrol Bakanı Bijen Namdar Zengene de İranlı firmaların Irak’ın petrol ve doğalgaz sektörlerinde çeşitli projeleri uygulamaya hazır olduğunu açıkladı.

Petrol Bakanı Zengene, Irak petrol bakanının Tahran’daki özel temsilcisi Leys Abdulhüseyin Şaher’le görüşmesinde, İran İslam Cumhuriyeti Irak ile bu ülkede petrol ve doğalgaz sektörlerinde her türlü projeyi uygulamaya hazır olduğunu belirtti.

Irak yönetimi İran’dan doğalgaz ithal etmeyi öngören iki anlaşma imzaladı. Anlaşmalar yürürlüğe girdiğinde İran doğalgazı Bağdat ve Basra kentlerine ihraç edilecek. Aslında Irak elektrik enerjisi bakımından sıkıntı ile karşılaştığından, İran’dan ithal ettiği doğalgazın Irak’ın elektrik santrallerinde kullanılacağı ifade ediliyor.

Amerika yönetimi İran ve 5+1 grubu arasında imzalanan Bercam nükleer anlaşmasının uygulanması yolunda her türlü sabotajı yaparak İran’ın iktisadi kalkınmasına mani olmaya çalışıyor. Ancak Amerika’nın bu çabaları başta müttefikleri olmak üzere hemen hemen dünyanın tüm ülkeleri tarafından ciddi tepki ile karşılaşıyor. Bu muhalefetlerin devamında Fransa, Almanya ve Britanya Dışişleri Bakanları İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’i telefonla arayarak, Bercam nükleer anlaşmasına bağlı kalma ve İran İslam Cumhuriyeti’nin de Bercam anlaşmasının iktisadi getirilerinden yararlanma zaruretine vurgu yaptı.

Avrupa Birliği Dış Politika Sorumlusu Federica Mogherini, Trump’ın sözlerine gösterdiği tepkide, Bercam uluslararası bir anlaşma olduğunu ve hiç bir ülke tek başına bu anlaşmayı feshedemeyeceğini belirtti.

Fransa, Almanya ve Britanya ortak bir bildiri yayımlayarak Bercam’ın korunması onların çıkarlarını temin ettiğini belirtti.

Almanya Dışişleri Bakanı Zigmar Gabrial de Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’i arayarak tüm tarafların nükleer anlaşmaya bağlı kalması gerektiğine vurgu yaptı. Gabrial, İran İslam Cumhuriyeti bu anlaşmaya tam bağlı kaldığını ve bu yüzden anlaşmanın tüm iktisadi meziyetlerinden yararlanması gerektiğini ifade etti.

İran ve Ermenistan geçen hafta iktisadi müzakere alanında yoğun bir haftayı geride bıraktı.

Geçen hafta Ermenistan Başbakanı Karen Karapetyan üst düzey bir heyet başkanlığında Tahran’ı ziyaret etti. Bu ziyaret sırasında İran ve Ermenistan üç işbirliği belgesi imzaladı. Söz konusu belgeler İran Cumhurbaşkanı birinci yardımcısı İshak Cihangiri ve Ermenistan Başbakanı Karen Karapetyan’ın katıldığı törende ilgili yetkililerce imzalandı. İki ülke arasında imzalanan belgeler veterinerlik ve hayvanların sağlık, kültürel ve sanat alanlarında işbirliği ve Cumhurbaşkanı bilim ve teknolojiden sorumlu yardımcısının başında bulunduğu kurumla Ermenistan iktisadi kalkınma ve yatırım bakanlığı arasında imzalandı.

Şimdi bu ziyaretin Tahran ve Erivan arasındaki iktisadi ilişkilerin önünde açtığı ufku kısaca gözden geçirmek istiyoruz

Cumhurbaşkanı Ruhani, Tahran’ı ziyaret eden Ermenistan Başbakanı Karapetyan ile görüşmesinde iki ülkenin gelişen ilişkilerine vurgu yaptı.

Ruhani, İran’ın Avrasya İstisadi Birliği’ne katılması bölgede yeni işbirliği ve ilişkilerin şekillenmesinde etkili olacağını vurguladı. Ruhani ayrıca Tahran ve Erivan arasındaki iktisadi ve ticari ilişkilerin gelişmesi yönünde iki ülkenin kapasitelerinden azami derecede yararlanması yönünde çabaların arttırılması gerektiğini ifade etti. Ruhani’nin üzerine vurgu yaptığı bir başka konu, iki ülke arasındaki ortak sınırda serbest ticaret bölgelerinin imkanlarından ikili ticari ve iktisadi ilişkilerin geliştirilmesi yolunda daha fazla yararlanmaktı.

Görüşmede Ermenistan Başbakanı Karaptyan da iki ülke arasındaki ilişkilerin tüm alanlarda gelişmesini  ve özellikle İranlı firmaların ve girişimcilerin ülkesinin serbest ticaret bölgelerinde daha aktif olmalarını istediklerini belirtti.

Öte yandan İran sanayi, maden ve ticaret Bakanı Muhammed Şeriatmedari ve Ermenistan iktisadi kalkınma ve yatırım Bakanı Suren Karayan’ın katılımı ile düzenlenen ortak oturumda serbest ticaret bölgelerindee iki ülkenin gözetlediği hedeflere ulaşmak için ortak bir kurum kurulması ve İran ve Ermenistan arasında ticari ilişkilerin gelişmesi için daha fazla zemin hazırlanmasına vurgu yapıldı.

Bu görüşmelere paralel olarak Erivan’da geçen Cuma günü iki ülkenin iktisadi fırsatlarını tanıtma oturumu düzenlendi. Ermenistan ekonomi Bakanı yardımcısı Robert Haratyunyan oturumda yaptığı konuşmada ekonomi alanında üçlü işbirliğinin önemine vurgu yaparak, bu çerçevede AB, İran ve Ermenistan arasında üçlü ilişkilerin geliştirilmesi gerektiğini kaydetti.

Cumhurbaşkanı birinci yardımcısı İshak Cihangiri, Ermenistan Başbakanı Karen Karapetyan ile düzenlediği ortak basın toplantısında, Ermenistan Başbakanı Karapetyan’ın Tahran ziyaretini iki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesi için iyi fırsat niteledi. Cihangiri, Ermenistan Avrasya iktisadi birliğinin üyesi olduğun ve aynı zamanda AB ile de iyi ilişkileri olduğunu, İran İslam Cumhuriyeti bu kapasitelerden yararlanabileceğini kaydetti.

Gerçekte Ermenistan Fars körfezi ve Karadeniz arasında iyi bir köprü konumunda olabilecek eksenlerden biri olduğunu ve İran’ın kuzeybatısında yer alan Aras serbest ticaret bölgesi de iki ülkenin özel sektörlerinin işbirliği yapması için uygun fırsat sayıldığını vurguladı.

Geçen hafta İran – Gürcistan karma ekonomik komisyonu Gürcistan’ın başkenti Tiflis’te düzenlediği altıncı oturumunda bir işbirliği protokolü imzaladı. Söz konusu belgeyi İran Kooperatif, iş ve sosyal refah Bakanı Ali Rebii ve Gürcistan ekonomi ve sürdürülebilir kalkınma Bakanı Georgi Gaharia imzaladı. 16 maddeden oluşan işbirliği belgesi iki ülke arasında petrol ve doğalgaz, petro kimya, enerji, ticaret, yatırım, ulaştırma, iletişim ve bilgi teknolojileri, turizm, tarım, iş, sağlık, standart, belediye, eğitim ve öğretim ve kültür alanlarında işbirliğini öngörüyor.

İran Gürcistan karma ekonomik komisyonunun İranlı eşbaşkanı ve Kooperatif, iş ve sosyal refah Bakanı Ali Rebii işbirliği belgesi imzalandıktan sonra gazetecilere yaptığı açıklamada, İran ve Gürcistan’ın ikili işbirliğini geliştirmek üzere büyük kapasiteleri bulunduğunu ve bu kapasitelerden yararlanmak gerektiğini kaydetti.

İran ve Gürcistan’ın ulaştırma ve transit alanlarında işbirliği, imzalanan protokolün en önemli konularından birini oluşturuyor. Gerçekte iki ülkenin bu alanda işbirliği, Fars körfezi ile Karadeniz ve Avrupa’nın birbirine bağlanmasıdır ve bu da uluslararası arenada hayırlı hizmetlere vesile olacağı kesindir.

Geçen hafta İran ve dünya arasında heyet trafiğinin devamında Afrika’dan gelen bazı heyetler de Tahran’da İranlı yetkililerle bir dizi müzakere yürüttü.

Geçen hafta Tanzanya Dışişleri Bakanı Augustine Mahiga Tahran’a gelen ve İranlı mevkidaşı Muhammed Cevad Zarif ve ekonomi ve maliye Bakanı ile ikili ilişkileri görüşen Afrikalı yetkililerden biriydi.

Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif Tanzanyalı mevkişadı Augustin Mahiga ile görüşmesinde iki ülke arasında bankacılık, konsolosluk, turizm, bilim, teknoloji, su ve enerji gibi alanlarda işbirliğini geliştirmek en önemli öncelikleri olduğunu belirtti ve bu bağlamda İran’ın kamu ve özel sektörü Tanzanya ile işbirliğini geliştirmeye hazır olduğunu kaydetti.

Cumhurbaşkanı Ruhani de Tanzanya Dışişleri Bakanı Mahiga’yı kabulünde iki ülkenin ve iki milletin 900 yıllık tarihi ve kültürel ilişkilerine işaret ederek, iki ülke arasındaki bu mazi, ikili ilişkileri geliştirme yönünde çok değerli bir sermaye olduğunu belirtti.

Cumhurbaşkanı Ruhani ayrıca İranlı firmaların başta Tanzanya olmak üzere Afrika kıtasında kalkınma projelerine katkı sağlamaya hazır olduklarını belirterek, İran ve Tanzanya arasında iktisadi ilişkilerin yanı sıra tarihi, kültürel ve siyasi ilişkilerin de gelişmesi gerektiğini ve bu yolda atılacak adım da iki ülke arasında para, bankacılık ve mali ilişkilerin geliştirilmesinden ibaret olması gerektiğini ifade etti.

Geçen hafta İran ve Afrika ilişkileri hakkında başka haberler de yayımlandı. Geçen hafta Dışişleri Bakanlığı Afrika masası şefi Mehdi Ağa Caferi bir kaç Afrika ülkesini ziyaret etti. Caferi Afrika turunda Uganda, Brundi ve Gana’ya gitti ve bu ülkelerin yetkilileri ile ikili ilişkileri ele aldı. Caferi Afrika turunun son ayağında da Afrika’nın doğusunda yer alan Etyopya’ya geçti.

Dışişleri Bakanlığı Afrika masası şefi Caferi Etyopya’nın başkenti Adisababa’da ticaret Bakanı Belke Bolado ile görüştü. Görüşmede iki yetkili iki ülke arasında doğrudan ticaret hattının takviye edilmesi, ticari ve sanayi fuarların düzenlenmesi ve iki ülkenin işadamlarına karşılıklı ziyaretlerin kolaylaştırılması gibi konular ele alındı.

İran ve Etyopya, ticari ilişkilerde derin mazileri bulunan iki ülkedir. Şimdi de Etyopya İranlı firmaların bu ülkede daha aktif olmalarını istiyor.

Bu görüşmelere paralel olarak İran ihracatı kalkındırma bankası Başkanı Ali Salihabadi, Gana’nın Eximbank yönetim kurulu üyesi Gifty Klenam ve Gana’nın ihracatı kalkındırma kurumu Başkanı ile Tahran’da yaptığı görüşmenin ardından yaptığı açıklamada, iki ülkenin Eximbank üzerinden bankacılık ilişkilerini geliştirmek istediğini belirtti.