Bugünkü sohbetimizde Tony Kaye’in yönetmenliğini yaptığı American History X (Amerika’nın meçhul tarihi) adlı eseri hep birlikte irdelemek istiyoruz. Bu eser 1998 Hollywood yapımıdır ve süresi de yaklaşık iki saat kadardır.

Evet sevgili dinleyiciler, bugün sizin için seçtiğimiz eser, Amerikan toplumunda siyahilerle beyazların gergin ilişkileriyle ilgili olarak 20. Yüzyılın son onyılında ekrana giren en iyi eseridir.

Filmin konusu şöyle: Ailenin beyaz babası Vinyard itfaiye memurudur ve görev sırasında siyahilerin yaşadığı bir mahallede muhtemelen siyahi bir uyuşturucu madde satıcısı tarafından öldürülmüştür. Vinyard ailesinin büyük oğlu Derick, babası siyahi biri tarafından öldürüldüğü için tüm siyahilerden nefret eder. Derick’in küçük kardeşi, yani Deny de ağabeyi Derick’in düşüncelerinin mutlak etkisi altında kalır ve onun gibi bir ırkçı olur.

Siyahilerden müthiş bir şekilde nefret eden Derick, otomobilini çalmaya çalışan iki siyahi genci öldürür. Bu olayın ardından Derick cinayet suçundan üç yıl hapis cezasına çarptırılır.

Ancak Derick hapishanede karşılaştığı bir dizi olay ve özellikle bir siyahi tarafından sevgi görmesi ve ırkçı beyazların tacizine uğramasından sonra yanlış bir yolu seçtiğini anlar ve Amerikan toplumunu saran ırkçılık, şiddet ve nefrette hem siyahiler ve hem beyazların payı bulunduğunu öğrenir.

Derick hapishaneden çıktıktan sonra artık bir ırkçı olmak istemez. Derick ayrıca küçük kardeşi Deny’yi de ırkçılıktan vazgeçmesi için ikna eder. Fakat tam da filmin sonlarına doğru ve her şey yolunda giderken, küçük kardeşi Deny okulun lavabosunda siyahi bir genç tarafından öldürülür. Sanki Derick’in küçük kardeşi Deny, Derick’in öldürdüğü iki siyahi gencin intikamı olarak öldürülmüş gibi olur.

Amerika’nın meçhul tarihi adlı film, Los Ageles kentinde ırkçılık ve neo nazism gibi çok hassas bir konuyu işliyor. Bu eser, 1990’lı yıllarda Amerikalı gençliğin arasında yaygınlaşan ırkçılığı ve karşı ırka yönelik nefreti tüm çıplaklığı ile gözler önüne seriyor. Derick ve Deny gibi hayatta başarılı olamayan ve bazen saflığı yüzünden ırkçı örgütlere bulaşan gençler bu filmde ele alınıyor. Eser Amerika’da yeni ırkçılığın köklerini ve getirdiği sonuçları ürpertici ve rahatsız edici bir şekilde anlatıyor. Filmde görüntülenen sert gerçeklerle beraber gündeme getirilen sorulara cevap vermek hiç de kolay gözükmüyor. Gerçekte bu film ırkçılığı, sonu beklenmedik ve trajik olan epidemik bir sorun gibi gösteriyor.

Amerika’nın meçhul tarihi, son onyıllarda Hollywood sineması Amerikan toplumunda ırkçı nefret hakkında yaptığı en iyi eserlerden biri sayılıyor. Bu nefret hiç bir sınır tanımıyor. Bu nefret, yaşamın her şeyini yutacak kadar geniştir. Beyazlar siyahilerden nefret ediyor ve siyahiler de beyazlardan. Siyah, beyaz, sarı, herkes birbirinden nefret ediyor. Ve bu, Amerika’nın tarihidir. Bu filmde çizilen nefret çizgisi çok belirgin ve etkileyicidir. Bu nefretin şekillenmesinde ise hem siyahiler ve hem beyazlar suçludur. Bu nefret devam ediyor ve Amerika’da düşünce ve yaşam tarzı aynı şekilde devam ettiği sürece de hiç bir şeyin bunu yok edemeyeceği anlaşılıyor.

Gerçekte bu film çok acı ve çıplak bir gerçeği gözler önüne seriyor, o da şu ki Amerikalı gençlerin yerine nefret yaşıyor. Filmin sunduğu çözüm yolu ise hem siyahiler ve hem beyazlar bu nefretten el çekmeleri gerekiyor.

Şimdi sohbetimizin devamında Amerika’nın meçhul tarihi adlı eserden bir sahneyi gözden geçirmek istiyoruz. Bu sahne Vinyard’ın evinde ve filmin 98. Dakikasında başlıyor. Derick üç yıl sonra hapisten çıkmıştır ve hapishanede yaşadığı korkunç ve acı anılarını küçük kardeşi Deny’ye anlatmakta ve onu okuldaki hocası Suini’nin sözünü dinlemesini ve Amerika’nın meçhul tarihini yazmasını tavsiye ediyor. Deny makaleyi yazmakta ve içinde ağabeyi Derick ve kendisinin sapması ve radikal şiddet eğiliminin köklerini bulmaya çalışmaktadır. Biz filmin seyircileri ise  Deny’nin hafızası üzerinden babası hayattayken aile fertleri yemek masasında hep birlikte yemek yerken  görüyoruz. Babaları ölmeden önce bir sahneyi canlandıran bu sahnede Derick ve Deny’nin görünüşü babaları öldükten sonra ırkçı şiddete yöneldikleri durumdan çok farklıdır. Bu sahnede, Vinyard ailesinden yemek masasında orta bir görüntüyü izliyoruz. Baba masanın başında, anne, masanın karşı tarafında ve çocuklar da aralarında oturuyor.

Bu sahnede şu diyaloglar yaşanıyor.

Baba şöyle diyor: peki, bu akşam hepimiz oyun başında birbirimizi görüyoruz.

Derick yemek yerken kitap okuyor. Babası ona bakıyor ve şöyle diyor: heyecanın oyun yüzünden mi?

Derick şöyle diyor: benim bir sınavım var, ders çalışmalıyım, kalp krizi geçireceğim, hazır değilim.

Baba şöyle diyor: düşük not almaktan mı korkuyorsun? Belki de iyi not alırsın, dünyanın işi belli olmaz.

Derick şöyle diyor: Suini hoca harika bir adam. İnanın şimdiye kadar onun gibi bir öğretmenim olmadı. Adamın doktorası var, nasıl olmuş da gelip lisede ders verdiğini bir türlü anlayamadım. Başka hocalarımıza hiç benzemiyor.

Baba şöyle diyor: hangi makaleyi okuyun dedi?

Derick şöyle diyor: bu kez sınavımız, yerli çocuk kitabı hakkında.

Baba soruyor: yerli çocuk kitabı hangisi?  Bilmiyorum, neyin hakkında?

Derick şöyle diyor: bu kitap bir siyahi hakkında. Biz siyahilerin edebiyatı hakkında tam bir dönemi okuyoruz.

Baba şöyle diyor: bu sömestr siyahilerin tarihi ile mi ilgili?

Derick şöyle diyor: hayır, bu Suini hocanın kendi önerisiydi. Sömestrin bir parçası.

Baba şöyle diyor: hayret!!

Derick soruyor: neden?

Baba şöyle diyor: yok bir şey, fakat biliyor musun, nereye baksam aynı.

Derick soruyor: ne?

Baba şöyle diyor: siyahilerin tarafı tutulması!! Kitabı oku, iyi not da al, fakat sana verilen her yemeği yutma.

Derick şöyle diyor: bunu biliyorum, fakat mesele nedir?

Baba şöyle diyor: tüm bunlar siyahilerle beyazları eşitlemektir, ama bu iş kolay değil. Şimdi sen bu yerli çocuk kitabını aldın okudun diyelim, peki ama bu sömestrenin diğer kitapları ne oluyor? Onlar iyi eserler değil, çünkü şu doktor bey bunu söylemiş. Yani başka kitapları siyahilerin edebiyatı için bir kenara itmelisin. Peki bu doğru mu? Sen asıl bu soruları kendine sormalısın. Sen tablonun tümünü görmelisin. Biz şimdi bu kitap hakkında konuşuyoruz, ama ben işimin hakkında konuşurum. Benim grubumda iki siyahi var. Onlar iki beyazın yerine işe alındılar, oysa beyazların puanları daha iyiydi.

Babasının sözlerinden etkilenen Derick şöyle diyor: ama bu saçma.

Baba şöyle diyor: bunun ardında gizli bir politika var, öyle değil mi?

Derick şöyle diyor: Evet. Bu konu hakkında hiç böyle düşünmemiştim.

Baba şöyle diyor: iyi.

Derick şöyle diyor: bilemiyorum, Dr. Suini çok güçlü davranıyor, sözünü dinlememek çok  zor, bilemiyorum. Belki söyledikleri sözlerin bazıları...

Baba sözünü kesiyor: saçma.

Derick şöyle diyor: Evet, belki.

Baba şöyle diyor: kara bir saçma.

Derick şöyle diyor: evet.

Baba şöyle diyor: ona dikkat etmelisin.

Dercik şöyle diyor: evet, ne demek istediğini anladım.

Baba şöyle diyor: Aferin iyi çocuk. Seninle gurur duyuyorum.

Deny’nin anması burada sona eriyor ve bu kez babasının sözlerini anlamamış Deny’den yakın bir görüntü veriliyor ve bu görüntü de Deny’nin şimdiki zamanda durumunu leptopunun ardından aptallıkları için göz yaşı dökerken yansıtan yakın bir görüntü ile noktalanıyor.

Evet, Amerika’nın meçhul tarihi adlı eserin bu sahnesinde şimdiki zaman renkli ve Deny’nin flash back olarak hatırladığı geçmişi siyah beyaz olarak gösteriliyor. Aslında bunun sebebi, geçmişte Deny ve ağabeyi ve tüm aile fertleri dünyayı siyah beyaz gördükleri içindir. Fakat şimdi Deny dünyayı renkli ve olduğu gibi gerçek bir şekilde görmektedir ve bir bakıma tüm renkleri, ırkları ve etnik grupları benimsemektedir. Bu temsili dil renklerin temelinde şekillenerek muhataplarına aktarılmaktadır.

Eğer Amerika’nın meçhul tarihi adlı filmi seyrettiyseniz, mutlaka  oyuncuların mizanseni ve oturdukları mekanın konumunun bir anne ve bir babanın arasında ve babaya yakın yerde olduğunu hatırlarsınız. Yine kameranın aldığı görüntüler de bu konuya vurgu yapıyor. Bu teknik, Derick’in düşünce ve karakteri, anne ve babası ve özellikle babasının düşünceleri ve davranışının etkisi altında olduğunu gösteriyor. Nitekim Derick ve babasının yer aldığı görüntülerde yapılan kesintiler de Derik ve annesini kapsayan görüntülere kıyasla çok çok fazladır. Bu teknik de Derick’in annesine kıyasla babasından daha fazla etkilendiğini göstermek içindir. Ancak bu baba oğulları, yani Derick ve Deny’nin kafasına kin ve nefret tohumlarını yerleştiriyor. Gerçekte filmin anlatılan bu sahnesi, ırkçılığın kökleri, geçmiş kuşakların ve eskilerin düşüncelerine dayandığını ortaya koyuyor. Geçmiş kuşaklar yeni kuşakların düşünce ve davranışlarını şekillendiriyor ve onları Amerikan toplumunda yaşayan başka ırklara karşı kinci kuşak şeklinde yetiştiriyor.