Geçen hafta Avrupa heyetlerinin iktisadi hedefler doğrultusunda Tahran’ı ziyaret etmeleri, İran ve bölge ülkeleri arasında bazı yeni anlaşmaların imzalanması, Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in üst düzey iktisadi bir heyet başkanlığında Ermenistan’ı ziyaret etmesi ve Tahran’da düzenlenen otomobil fuarı, İran’ın önemli iktisadi gelişmeleriydi.

Geçen hafta Tahran yine AB’den bir heyeti ağırladı. Geçen hafta Avrupa parlamentosunun İran İslam Cumhuriyeti ile ilişki grubu Başkanı Janusz Lewandowski Avrupa parlamentosunun uzmanları ve milletvekillerinden oluşan 10 kişilik bir heyet başkanlığında Tahran’a üç günlük bir ziyaret gerçekleştirdi. Söz konusu heyet Tahran’da İslami Şura Meclisi Başkanı Ali Laricani, Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif ve İran ve Avrupa parlamentosu ilişki grubunun İranlı eşbaşkanı Kazım Celali ile görüştü.

İran ve AB arasındaki ikili ticaret hacmi Ocak – Eylül 2017 tarihleri arasında 14 milyar avroya ulaştı. Bu rakam iki taraf arasında iktisadi ve ticari ilişkilerin geliştiğini gösteriyor. Ancak AB’nin Amerika’nın özellikle İran’ın füze gücü ve bölgesel politikalarına yönelik müdahaleleri ve bu müdahaleleri Bercam nükleer anlaşmasındaki yükümlülüklerine kadar yaymasından etkilenmesi, İran ve AB arasındaki iktisadi ilişkilerin gelişmesi hakkında bazı kaygıları beraberinde getirdi. Örneğin Fransa’nın Total firması Başkanı Patrick Pouyanne geçenlerde Amerika İran aleyhinde yeni yaptırım kararları alacak olursa Güney Pars doğalgaz sahası ile ilgili anlaşmalarını gözden geçirmek zorunda kalacaklarını açıkladı. Total firması geçen Temmuz ayında İran petrol milli firması ile Güney Pars doğalgaz sahasının 11. Ünitesini geliştirmeyi öngören 4.8 milyar dolar değerinde bir anlaşma imzalamıştı.

Aslında Avrupa ülkeleri Bercam nükleer anlaşmasından çekilmek istemiyor. Bundan başka Rusya ve Çin de Bercam nükleer anlaşmasının her türlü ihlal edilmesine karşı çıkıyor. Ancak başta Fransa yönetimi olmak üzere Avrupalı yetkililerden gelen bazı açıklamaları bu zümrenin de hem Bercam nükleer anlaşmasının devam etmesini ve hem İran’a yönelik yaptırım baskılarının korunmasını ve böylece Amerika’nın da isteklerini yerine getirmelerini istediklerini gösteriyor.

Geçen hafta Tahran bir kaç iktisadi oturuma da ev sahipliği yaptı. Sanayi, maden ve ticaret Bakanı Muhammed Şeriatmedari geçen Pazar günü Türkiye ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi ile birlikte katıldığı oturumda İran ve Türkiye karma ekonomik komisyonunun 26. Oturumunu olumlu değerlendirdi. Bakan Şeriatmedari bu oturum İran ve Türkiye arasında ortak teknik ve mühendislik hizmetleri alanında işbirliğinin gelişmesine vesile olmasını diledi.

İran ve Türkiye karma ekonomik komisyonu oturumunun sonunda iki ülke iktisadi işbirliği protokolü imzaladı.

İran ve Türkiye karma ekonomik komisyonunun 26. Oturumu İranlı ve Türk Eşbaşkanları Muhammed Şeriatmedari ve Nihat Zeybekçi’nin katılımı ile Tahran’da düzenlendi.

Oturumun sonunda Bakan Şeriatmedari ve Bakan Zeybekçi teknik ve mühendislik hizmetleri alanında bir işbirliği protokolü imzaladı.

İmzalanan protokolde teknik ve mühendislik hizmetleri alanında 10 milyar dolarlık karşılıklı işbirliği hedef olarak belirlendi.

Oturumda ayrıca ulaştırma ve transit meselelerini kolaylaştırmak, ele alınan konuların arasındaydı. Bu doğrultuda da Tahran’da Türkiye ve Katar ekonomi bakanları ve İran sanayi, maden ve ticaret Bakanı ulaştırma ve transit kolaylığı başlığı altında bir protokolü imzaladı. Bu protokolün, Arabistan’ın ticari alanda hasmane uygulamaları ile karşılaşan Katar ile İran ve Türkiye arasındaki iktisadi ilişkileri geliştirmenin yanı sıra İran ve Türkiye’den Katar’a çeşitli ürünlerin sevkiyatını kolaylaştırması bekleniyor.

Geçen hafta yine Tahran’da sanayi, maden ve ticaret Bakanı Muhammed Şeriatmedari ve Kazakistan tarım Bakanı ve Başbakan yardımcısı Asger Mirza Ahmedov’un katılımı ile bir oturum düzenlendi. Bu oturum iki tarafın sanayi, maden ve ticaret alanlarında işbirliğini geliştirmek amacıyla ortak çalışma grubunun kurulması üzerinde anlaşmaya varılması ve teknik ve mühendislik hizmetleri üzerine işbirliği protokolünün imzalanması ile sonuçlandı.

İran'ın tarım ürünleri üretme alanında değerli deneyimleri bulunuyor ve İran ve Kazakistan bu alanda deneyimlerini paylaşabilecek iki ülkedir.

İran tarım cihadı Bakanı Mahmut Hücceti, Kazakistan tarım Bakanı ve Başbakan yardımcısı Asger Mirza Ahmedov’la görüşmesinde bu konuya temas ederek, iki ülke tarım ve balıkçılık sektörlerinde birbirini tamamlayabilecek ülkeler olduğunu belirtti. Bakan Hücceti, İran ve Kazakistan kapasitelerini tarım ürünleri, et, küçükbaş hayvan, süt ürünleri ve balıkçılık alanlarında kullanabileceklerini vurguladı.

Bölgesel ilişkilerin gelişmesi için bölgede ikili ve çok yönlü iktisadi işbirliği şarttır. İran, Türkiye, kazakistan ve orta Asya ve kafkasya bölgesinin Azerbaycan gibi cumhuriyetleri ve ayrıca Rusya ikili ve çok yönlü ilişkilerini geliştirmek için uygun kapasiteleri bulunuyor, ancak bu yönde sonuca ulaşmak için tüm fırsatların en iyi şekilde değerlendirilmeleri gerekiyor.

Bu çerçevede geçen Salı günü Dışişleri Bakanı üst düzey siyasi ve iktisadi bir heyet başkanlığında Ermenistan’ı ziyaret etti.

İran ve Ermenistan son aylarda iktisadi ilişkilerini geliştirmeyi büyük bir ciddiyetle takip ediyor. Bu doğrultuda geçtiğimiz aylarda Ermenistan Başbakanı Karen Karapetyan üst düzey bir heyet başkanlığında Tahran’ı ziyaret etti. Ermenistan iki ülke arasında çeşitli alanlarda ilişkilerin gelişmesini ve İranlı girişimcilerin ve firmaların Ermenistan’ın serbest ticaret bölgelerinde daha aktif faaliyet yürütmelerini istiyor.

Aslında bu istek karşılıklıdır. Nitekim Cumhurbaşkanı Ruhani de Tahran’da Ermenistan Başbakanı Karapetyan’la görüşmesinde Tahran ve Erivan arasında iktisadi ve ticari ilişkilerin ve işbirliğinin azami ölçüde geliştirilmesi için kapasitelerden mümkün mertebe yararlanılmasını vurguladı.

Hali hazırda İran ve Ermenistan arasında çeşitli ticari alanlarda ve serbest ticaret bölgelerinde yatırım ve başta su ve elektrik olmak üzere enerji alanında işbirliği için çok iyi kapasiteler bulunuyor.

Ermenistan Fars körfezi ile Karadeniz arasında irtibat sağlayabilecek transit güzergahının da önemli bir halkasıdır ve yine İran’ın kuzeybatısında yer alan Aras serbest ticaret bölgesi de iki ülkenin özel sektörlerinin katılımı için iyi bir fırsat sayılır.

Şimdi ise Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in Ermenistan Dışişleri Bakanı Edvard Nalbandyan’ın daveti üzerine Ermenistan’ı ziyaret ettiği bir sırada İranlı ve Ermeni girişimciler ikili ilişkileri görüşmek için iyi bir fırsat yakalamış bulunuyor. Bu arada Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan ve Başbakanı Karen Karapetyan ile müzakereleri ve iki ülkenin girişimcileri ile Erivan’da bir araya gelmesi iki ülkenin ilişkilerinin başladığı günün 25. Yıldönümünde yeni anlaşmalara vesile olabilir.

Geçen hafta Tahran’da uluslararası otomobil fuarı 48 İranlı ve yabancı firmanın katılımı ile açılış yaptı. Fuara dünyanın 16 ülkesinden firmalar ürünleriyle katıldı. Almanya, Fransa, Çin, Hindistan, Avusturya, Güney Kore, Japonya, Türkiye, İngiltere, İspanya, İtalya ve Tayvan’dan bazı firmalar İranlı otomobil firmalarının yanında yeni ürünlerini tanıttı. Fuar 1 Aralık 2017’ye kadar sürecek.

İran meydası otomobil fuarıyla ilgili haberi verirken, İran’da otomotiv sektörüne de şöyle bir göz attılar. İran otomotiv sektörünü eleştiren bazı uzmanlar, son günlerde piyasalara yabancı firmalarla ortak ürünlerin sürüldüğü bir sırada otomobillerin yedek parçalarının yerli imkanlarla üretilmesi önemsenmediğini belirtiyor. Gerçi otomotiv sektörünün üst düzey yetkilileri ve hükümette de bu alandan sorumlu yetkililer İranlı ve yabancı firmaların ortak çalışmalarında üretilen ürünlerin yavaş yavaş yerli ürün haline getirilmesine vurgu yapıyor, fakat pratikte sanayi bakanlığı bu süreci pek ciddi olarak gözetlemiyor.

İran’da en son Citroen firması İran’ın Saipa firması ile yeni bir ortak ürünü piyasaya sürmek istiyor. C3 adı ile bilinen bu otomobilin İranlı ve Fransız firmanın ortak çalışması ile gelecek yılın ilk yarısında piyasaya sürülmesi bekleniyor. Saipa Citroen firması C3’ün tanıtım töreninde bu otomobilin %20’si İranlı firma tarafından üretileceğini açıklamıştı. Oysa sanayi bakanlığının aldığı karara göre yabancı firmalarla üretilecek her türlü ortak ürünün en başta %40’ı İran’da üretilmesi gerekiyor.

Bundan önce Pegeut 2008 adlı otomobilin üretiminde bu orana uyulmadığı için ciddi eleştiriler gündeme gelmişti. O sırada üretici firmalar sanayi bakanlığının belirlediği %40’lık oranına uymayarak bu ürünün %30 yerli parça ile üretileceğini açıkladı.

Bu arada İranlı yedek parça üreticileri derneği Başkanı Maziyar Beyglu, Pegeut Citroen firması genel müdürü ile görüşmelerinden yeni ürünlerin %40’tan daha az yerli yedek parça ile üretilmesi durumunda buna karşı çıkacaklarını ve konuyu sanayi Bakanı ve diğer ilgili kurumların üzerinden takip edeceklerini söylediklerini açıkladı.