Geçen hafta Tacikistan parlamentosu bu ülke ile dünya bankası arasında Tacikistan’da altyapıları doğal afetlere karşı dirençli hale getirmek üzere mali bir anlaşma imzalandı.

Konu ile ilgili bir açıklama yapan Tacikistan maliye Bakanı yardımcısı şöyle dedi: bu anlaşmanın uygulanması çerçevesinde gelecek beş yılda Bedehşan eyaletinde 18 köprü inşa edilecek, Hatlan eyaletinde de ırmakların 31 km kıyıları yeniden restore edilecek.

Tacik yetkilinin belirttiğine göre dünya bankası bu projelerin uygulanması için Tacikistan yönetimine 50 milyon dolar veriyor. Bu paranın 25 milyon doları ise mali yardım şeklinde ödeniyor.

Geçen hafta Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Tacik güvenlik güçlerinin bağımsızlık döneminde kazanımlarını takdir etti, fakat bu güçlerin uyuşturucu madde kaçakçılığı ile mücadelelerini ve yine sınır muhafaza birliklerinde düşük disiplinlerini eleştirdi.

Tacik lider Rahman, güvenlik güçlerinin bağımsızlık yıllarında kazanımlarını takdir ederken, bu güçlerin uyuşturucu madde kaçakçılığı ile mücadeleleri ve yine sınır muhafaza birlikleri içinde düşük disiplini ve ülke sınırlarını korurken yasaları ihlal etmelerini eleştirerek bu zafiyetlerin giderilmesini istedi.

Tacikistan 1 Ocak 2018’de bağımsız devletler topluluğunun başkanlığını üstlendi. Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman bu topluluğun 26 Aralık tarihinde Rusya’da düzenledikleri gayri resmi oturumunda başkanlığı süresinde bu ittifakın askeri ve teknik işbirliğini takviye etme üzerinde odaklanacağını kaydetti.

Geçen hafta Türkmenistan Cumhurbaşkanı Kurban Kulu Berdi Muhammedov, yeni özel kalem müdürünü ve bu ülkenin bazı yeni yetkililerini atadı. Bundan başka Türkmen lider Berdi Muhammedov cumhurbaşkanının kültürel işler ve medyadan sorumlu yardımcısını ilgili kurumları iyi gözetleyemediği için son kez ikaz etti ve işindeki kusurları en kısa sürede gidermediği takdirde bu görevden alınacağını belirtti.

Türkmenistan Cumhurbaşkanı Berdi Muhammedov ayrıca bazı yeni Bakan yardımcılarını ve bazı kurumların yeni başkanlarını ve Türkmengaz doğalgaz milli firmasının yeni Başkan yardımcısını açıkladı.

Geçen hafta Türkmenistan’ın güneyinde yer alan Marı eyaletinin Minare bölgesinde yeni bir doğalgaz sahası bulundu. Minare bölgesinde yeni bir sahada açılan 4750 metre derinliğindeki bir kuyu büyük doğalgaz kaynağına ulaştı. Bu bölgede açılan bir tek kuyunun günde bir milyon metreküp doğalgaz üretebileceği ifade edildi.

Şimdi ise Türkmenistan doğalgaz ve petrol sektörü uzmanları ve mühendisleri yeni keşfedilen doğalgaz sahasının kesin rezerv hacmini ve kimyasal bileşenlerini ve diğer özelliklerini tespit etmeye çalışıyor.

Geçen hafta Afganistan medyası Türkmenistan bu ülkeye ihraç ettiği elektrik enerjisini yeni yılın ilk saatlerinde ikili anlaşmanın son bulduğunu ve yeni fiyat üzerine anlaşılmadığını bahane ederek kestiğini duyurdu.

Böylece 2018 yılına girildiği sıralarda Türkmenistan’dan gelen elektrik enerjisini kullanan Hirat kentinin yarısı elektriksiz kaldı. Afganistan yetkilileri elektrik sorununu en geç bir aya kadar çözümleyeceklerini açıkladı. Hirat kentinde elektrik kurumu Başkanı ise Türkmenistan yönetimi yeni anlaşmada elektrik fiyatının ikiye katlanmasını istediğini, fakat Afganistan elektrik kurumu başkanlığı bu talebi reddettiğini belirtti.

Türkmenistan’ın Afganistan’a elektrik ihracatı iki gün aradan sonra yeniden başladı.

Geçen hafta Kırgızistan’da Respublika partisi Başkanı ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin adayı Ömer Beyk Babanov bir bildiri yayımlayarak bu ülkenin siyaset arenasından çekildiğini açıkladı. Bildiride, Kırgızistan cumhurbaşkanlığı seçimleri demokratik bir şekilde düzenlendiği ve bu tarihi hadise ancak eski Cumhurbaşkanı Elmas Beyk Atambayev’in çabaları ile gerçekleştiği belirtildi.

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Atambayev ülkesinde düzenlenen bu seçimlerin şeffaf düzenlenmesinin yanı sıra barış ve huzur içinde yapılması için büyük çaba sarfetti.

Geçen yılın ekim ayında düzenlenen bu seçimlerde Babanov oyların %34 kadarını kazanarak seçimleri ikinci sırada bitirdi. Seçimlerden sonra Babanov hakkında etnik grupları kışkırtma suçundan dosyası yeniden açıldı. Babanov hali hazırda Kırgızistan dışında yaşıyor.

Geçen hafta Kazakistan yönetimi Suriye, Tacikistan ve Kırgızistan’a 2 milyon dolar karşılıksız yardımda bulunacağı açıklandı. Konu ile ilgili kararın 20 Aralık 2017’de Kazakistan yönetimi tarafından imza edildiği belirtildi. İmzalanan yeni belgede Kazakistan yönetiminin geçen yılın 25 Mayıs tarihinde hükümetin acil fonundan yapılması öngörülen Tacikistan’a mali yardım hakkında bazı değişiklikler yapıldığı kaydedildi. Buna göre Kazakistan yönetimi bu fondan Tacikistan’a 276 milyon 790 bin tenge, Kırgızistan’a 200 milyon 281 bin tenge ve Suriye’ye de 185 milyon 617 bin tenge karşılıksız yardım yapacak.

Geçen hafta Kazakistan Dışişleri Bakanlığı bir rapor yayımlayarak bu ülkenin ilk kez 1 Ocak – 31 Aralık 2018 tarihleri arasında BM güvenlik konseyine başkanlık edeceğini duyurdu.

Yine Kazakistan’ın önerisi üzerine ilk kez BM güvenlik konseyinde Fildişi Sahili, Kuveyt, Hollanda, Peru, Polonya ve Ekvador Gine ülkelerinin bayrakları, BM güvenlik konseyinin gelecek iki yıl için daimi olmayan üyeleri seçildikleri için resmi bir törenle göndere çekilecek.

Öte yandan 18 ocak tarihinde de BM güvenlik konseyi üyeleri kitle imha silahlarının yayılmasının önlenmesini ve bu yönde güven arttırıcı uygulamaların ele alınacağı bir oturum Kazakistan Cumhurbaşkanı Nur Sultan Nazarbayev başkanlığında düzenleniyor.

Yine 19 Ocak’ta da BM güvenlik konseyi üyelerinin bakanları Afganistan ve orta Asya bölgesinde karşılıklı bağımlılık modeli olarak bölgesel işbirliği oluşturma başlıklı bir konuyu ele almaları bekleniyor. Bu oturumun orta Asya cumhuriyetleri ve Afganistan Dışişleri Bakanları ve ayrıca BM güvenlik konseyi üyelerinin katılımı ile düzenlenmesi bekleniyor.

Geçen hafta Afganistan medyası Türkmenistan bu ülkeye ihraç ettiği elektrik enerjisini yeni yılın ilk saatlerinde ikili anlaşmanın son bulduğunu ve yeni fiyat üzerine anlaşılmadığını bahane ederek kestiğini duyurdu.

Böylece 2018 yılına girildiği sıralarda Türkmenistan’dan gelen elektrik enerjisini kullanan Hirat kentinin yarısı elektriksiz kaldı. Afganistan yetkilileri elektrik sorununu en geç bir aya kadar çözümleyeceklerini açıkladı.

Hirat kentinde elektrik kurumu Başkanı Vahid Ahmet Kamrani, Türkmenistan yönetimi yeni anlaşmada elektrik fiyatının ikiye katlanmasını istediğini, fakat Afganistan elektrik kurumu başkanlığı bu talebi reddettiğini belirtti.

Buna karşın Hirat valisi sözcüsü Ceylani Firhad, Türkmenistan’la elektrik sorunu giderilinceye dek, kentin mevcut elektrik enerjisi sırayla evlere verileceğini kaydetti.

Öte yandan Hirat elektrik kurumu yetkilileri Türkmenistan ve Afganistan yetkilileri arasında bu sorunu gidermek için müzakerelerin başladığını, fakat bu sorun giderilmeden ve yeni elektrik anlaşması imzalanmadan Hirat’ta elektrik kesintileri devam edeceğini açıkladı.

Bu arada Afganistan elektrik milli kurumu Bereşna yetkilileri de bir açıklama yaparak Türkmenistan yönetimi anlaşmanın son bulması ve elektrik enerjisinin fiyatının yüzde yüz artması üzerinde anlaşmaya varılmaması yüzünden Hirat, Serpol, Cozcan ve Faryab eyaletlerine elektrik ihracatını kestiğini açıkladı. Bereşna yetkilileri, anlaşmaya varılmadığı için Türkmenistan elektrik ihracatını durduracağı yönünde Kabil’e yazı gönerdiğini ve bu yüzden bu eyaletlere verdiği elektriği kestiğini vurguladı.

Afganistan’da halkın elektrik bedelini ödemeye gücü yetmediği ve bu yüzden Bereşna yetkilileri Aşkabat’a elektrik fiyatlarını arttırmaması için baskı yapıyor. Bu arada Türkmenistan’ın Afganistan’a elektrik ihracatı iki gün aradan sonra yeniden başladığı açıklandı.

Bereşna firması bir açıklama yaparak, iki ülke heyetleri bu sorunun giderilmesi yönünde müzakere ettiklerini ve iki tarafın anlaşmaya varmasından sonra Türkmenistan Afganistan’a elektrik ihracatı yeniden başladığını belirtti. Bu arada Afganistan’dan üst düzey bir heyetin elektrik fiyatını görüşmek üzere Türkmenistan’ı ziyaret edeceği de açıklandı.

Gerçekte Türkmenistan Afganistan’a ihraç ettiği elektriğin fiyatını kilovat başına iki sentten dört sente çıkarmayı talep ediyor. Aşkabat yönetimi komşuluk hatırı ve insani yardım çerçevesinde bu fiyatı on yıldır arttırmadı. Öte yandan Afganistan’ın Bereşna firması sözcüsü Vahidullah Tevhidi bundan önce yaptığı açıklamada İran, Tacikistan, Özbekistan ve Türkmenistan’dan elektrik satın aldıklarını belirterek ülkesi için ithal edilen elektriğin 9 sente mal olduğunu belirtmişti.

Türkmenistan’ın Afganistan’a ihraç ettiği elektrik ihracatının durdurulması olayında sebep ne olursa olsun bir noktayı unutmamak gerekir ki Afganistan gibi ülkelerin orta Asya bölgesinde enerji kaynakları bulunan cumhuriyetlerle bölgesel işbirliği enerji sevkiyatının güvenliği ve sermayenin geri dönmesinin güvence altına alınması gibi çeşitli etkenlere bağlıdır. Bu durum şimdi Türkmenistan’ın Afganistan’a elektrik ihracatı konusunda geçerlidir ve bu tür sorunların benzer durumlara ve hatta iki ülkeden başka ülkelerin de ilgilendiği enerji intikal hatlarına da sıçraması muhtemeldir. Bu bağlamda Türkmenistan doğalgazını Afganistan’a ve ardından Pakistan ve Hindistan’a taşıyacak TAPI projesine işaret edilebilir. Bu proje halen de icra giderleri gibi sorunlarla karşı karşıyadır ve sermayenin güvenliği ve doğalgaz boru hattının güvenliği bu projenin karşı karşıya bulunacağı yeni sorunlar olabilir.

Tacikistan parlamentosu bu ülke ile dünya bankası arasında Tacikistan’da altyapıları doğal afetlere karşı dirençli hale getirmek üzere mali bir anlaşma imzalandı.

Konu ile ilgili bir açıklama yapan Tacikistan maliye Bakanı yardımcısı Mihrul Nisa Can Memmedova şöyle dedi: bu anlaşmanın uygulanması çerçevesinde gelecek beş yılda Bedehşan eyaletinde 18 köprü inşa edilecek, Hatlan eyaletinde de ırmakların 31 km kıyıları yeniden restore edilecek.

Tacik yetkilinin belirttiğine göre dünya bankası bu projelerin uygulanması için Tacikistan yönetimine 50 milyon dolar veriyor. Bu paranın 25 milyon doları ise mali yardım şeklinde ödeniyor.

Tacikistan ulaştırma Bakanı Hudayar Hudayarzade de bu belgenin bu ülkenin dünya bankası ile doğal afetlerin önlenmesi alanında ilk anlaşması olduğunu belirtti. Bakan Hudayarzade son beş yılda Tacikistan’da yaşanan doğal afetler bu ülkenin karayolları altyapılarına 63 milyon samani ya da 7 milyon dolar zarar verdiğini kaydetti.

Tacikistan toprakları ve su kaynaklarını iyileştirme ajansı Başkanı Halmurad Rahmanzade de Tacikistan parlamentosunda yaptığı konuşmada bu ülkenin ırmak sayısını 947 ve uzunluğunu da toplam 30 bin km olarak açıkladı. Tacikistan’da ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde su seviyesinin ırmaklarda yükselmesi bu ülkenin ekonomisine ciddi zararlar veriyor.

Tacikistan ve dünya bankası arasında bu son anlaşma, endekslere göre bu ülkenin dünya bankasına borçları 2017 yılında artış kaydettiği bir sırada imzalandı. Tacikistan devletinin başta Çin olmak üzere hükümet projeleri için aldığı krediler, enerjiye destek için iç borçların artması, eylül ayında 500 milyon dolar hisse senedi basılması, Tacikistan’ın borçlarını arttırma sebeplerinden bazılarıdır. Kuşkusuz bölge ekonomisinin ortalama uygulamaları, ham madde fiyatlarının düşmesi ile birlikte Tacikistan’da içeride para intikali ve ihracattan elde ettiği gelirleri olumsuz yönde etkiliyor. Özellikle mali imkanların kısıtlı olması ve borçların artması ve iç ve dış kaynakların azalması Tacikistan ekonomisini iktisadi şoklara karşı daha da kırılgan hale getiren etkenlerdir.

Tacikistan’da özel sektörün yatırımları 2017 yılının ilk 9 ayında yaklaşık %17 geriledi, oysa kamu yatırımlarının hacmi iç kaynakları kullanarak %33 artış kaydetti. Yine 2017 yılının ilk yarısında Tacikistan ekonomisine doğrudan dış yatırımların önemli oranda gerilediği ve bu ülkenin gayri safi milli hasılasının %1.9 kadarına denk geldiği ifade ediliyor. Oysa geçen yılın aynı döneminde bu endeks %6.3 olarak tahmin edilmişti.

Tacikistan ekonomisine 2016 yılının sonlarına doğru yapılan yatırımların bu ülkenin gayri safi milli hasılasının %6.1 kadarına denk gelen önemli bir oranda artış kaydetmesine karşın bu ülkede 2017 yılının ortalarında iki banka iflas etti. Dünya bankası raporunda ayrıca Tacikistan devletinin borçları eylül ayının sonlarına doğru artış kaydettiğini açıkladı. Tacikistan devletinin başta Çin olmak üzere hükümet projeleri için aldığı krediler, enerjiye destek için iç borçların artması, eylül ayında 500 milyon dolar hisse senedi basılması, borçlarının artmasının esas nedenleri olarak ifade ediliyor.