Саудия Арабистони сионистик режим билан муносабатларни мустаҳкамлаш йўлида
-
Саудия Арабистони сионистик режим билан муносабатларни мустаҳкамлаш йўлида
Ишғол қилинган ҳудудларда нашр этиладиган Иброний тилидаги “Глобес” газетаси, Баҳрайн ва БАА воситачилигида сионистик режим ва Саудия Арабистони ўртасидаги бир қанча савдо келишувлари ҳақида хабар берди.
Исроил билан араб давлатлари муносабатларининг нормаллашуви 2020 йилда, Доналд Трамп АҚШда президентлик даврида бошланган эди. Тўрт давлат, Баҳрайн, БАА, Марокаш ва Судан ўтган йили Исроил билан муносабатларни нормаллаштирган. Трамп президентлигининг сўнгги ойларида Саудия-Исроил муносабатларини нормаллаштириш ҳақида кўп гапирилган, бироқ у амалга ошмаган.
Саудия қироли Салмон бин Абдулазиз сионистик режим билан муносабатларни нормаллаштиришга қарши эди, чунки бу Саудия Арабистонининг ислом оламидаги мавқеига салбий таъсир қилади, деган фикр ҳукмрон эди. Бошқа томондан, Саудия Арабистонининг Эрон Ислом Жумҳурияти билан муносабатларни тиклаш бўйича музокаралари ҳам Ар-Риёднинг сионистик режим билан муносабатларни нормаллаштириш ниятида эмаслиги ҳақидаги фикрни кучайтирди. Бироқ, камида охирги ҳафтадаги воқеалар Саудия Арабистони нафақат сионистик режим билан муносабатларни нормаллаштиришдан воз кечмаганини, балки бу йўналишда янги қадамлар қўйганини кўрсатди.
Ар-Риёддан Тел-Авивга биринчи парвоз ўтган душанба куни амалга оширилди ва сешанба куни биринчи Исроил самолёти Ар-Риёд аеропортига қўнди. Ишғол остидаги ҳудудларда нашр этиладиган Глобес иқтисодий газетаси Саудия бозорининг Исроил товарларига очилиши ҳақида хабар бериб, Саудия бозорининг Исроил товарларига очилиши яҳудий ширкатлари ва экспортчилари учун катта аҳамиятга эга эканлигини билдирди. Саудия яҳудийларининг маркази сифатида барча яҳудий маросимлари ва маросимлари ўтказиладиган Ар-Риёдда биринчи яҳудий синагогасининг очилишига ҳам тайёргарлик кўрилмоқда.
Савол туғилади, Саудия Арабистонининг сионистик режим билан муносабатларини нормаллаштириш жараёнининг қайта тикланишига қандай сабаблар бор?
Бу борада АҚШнинг роли асосий омил бўлиб кўринади, чунки Вашингтон Трамп президентлиги даврида тўрт араб давлати ва сионистик режим ўртасидаги муносабатларни нормаллаштиришда муҳим рол ўйнаган. Яқинда яҳудий тилидаги Wалла сайти АҚШ миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Жейк Салливан 27-сентябр куни Саудия Арабистони валиаҳд шаҳзодаси Муҳаммад бин Салмон билан Ар-Риёд ва Тел-Авив ўртасидаги муносабатларни нормаллаштириш масаласини муҳокама қилиш учун учрашгани ҳақида хабар берди. Саудия Арабистони Ташқи ишлар вазири Файсал бин Фархон яқинда "Исроил минтақадаги барқарорлик ва тинчликка ҳисса қўшди" деди.
Яна бир омил - БАА ва Баҳрайн роли. БАА ва Баҳрайн ўтган йили Исроил билан муносабатларни нормаллаштиришга биринчилардан бўлган. Ҳар икки давлат Саудия Арабистонининг яшил чироғи билан буни амалга оширди. Гарчи Ар-Риёд ва Тел-Авив ўртасида яширин алоқалар доимо мавжуд бўлган бўлса-да, Манама ва Абу-Даби Саудия Арабистони ва Исроил режими ўртасидаги муносабатларни нормаллаштириш жараёнини тезлаштиришга ёрдам беришга интилишди. Саудия Арабистонининг сионистик режим билан муносабатларининг нормаллашуви ислом оламидаги жамоатчилик фикрининг БАА ва Баҳрайнга босимини пасайтиради, Ар-Риёд эса жамоатчилик танқидининг нишонига айланади.
Учинчи омил - Муҳаммад ибн Салмоннинг амбициялари. Байден АҚШда президентликка келганидан бери Саудия Арабистони валиаҳд шаҳзодаси билан ҳеч қандай музокара ўтказмаган, ҳатто АҚШ президенти Муҳаммад бин Салмоннинг тахт учун рақибларини қўллаб-қувватлаши ҳақида тахминлар ҳам пайдо бўлган. Шу тариқа, бин Салмон Байденни қаноатлантириш мақсадида яна бир бор яҳудий лоббисидан фойдаланиб, АҚШ президентининг қўллаб-қувватлашини қўлга киритиш мақсадида сионистик режим билан муносабатларни нормаллаштириш йўлига ўтган кўринади.
