Эрон бўйлаб саёҳат (25)
Ажойиб ва тарихий Язд шаҳрига саёҳатимиз давомида сизни ушбу шаҳарнинг яна бир қанча ажойиб ва тарихий жойлари билан таништирамиз.
Салом Эрон дастури ҳамкорлари, тарихий Язд шаҳрига ташриф буюришни давом эттириш учун биз билан қолинг.
Язднинг бинолари ва тарихий таъсирлари шу даражадаки, хорижлик сайёҳлар уни ажойиб манзил сифатида тилга олишган ва Эрон сафарида Яздга саёҳат қилмаслик мумкин эмас. Язд шаҳри эронликлар орасида азалдан "бодгирлар шаҳри" номи билан машҳур бўлиб, у аслида шаҳарнинг нафас олиш тизими бўлиб, асосан турар-жой ва эски жойларда жойлашган. Дўлатобод боғига ҳам ташриф буюришни маъқул кўрдик. чунки у ЮНЕСКОнинг Жаҳон мероси рўйхатига киритилган тўққизта Эрон боғидан биридир.
Язд вилоятида чўл бўлишига ва сув танқислиги муаммосига қарамай, Язд меъморларининг диди ва ижодидан дарак берувчи боғлар мавжуд бўлиб, улар орасида Дўлатобод боғи, Хон боғи, Мошир боғи, Ғолкар боғи, Маҳмудий боғи, Паҳлавонпур боғи, Меҳриз, Тито Бафг боғи, Тазаржон мемориал боғи, Голшан Табас боғини тилга олиш мумкин.
Сардор саройи, айвон ва шамолга қарши бино, икки қаватли сув омбори, Беҳешт Айн саройи ва Ойна саройи, Теҳрон саройи ва боғидан иборат бўлган Дўлатобод боғи саройи, иккита қишки ва ёзги бинолари Зандия ва Афшорий даврларига тўғри келади. Ҳижрий 1160 йил, уни Буюк Хон сифатида танилган Муҳаммад Тақихон Бафғий қура бошлади. Бу боғнинг яшил майдонида қарағай, сарв ва Муҳаммад атиргуллари, мевали дарахтлар, айниқса, узум ва анорлар ҳам бор.
Язддаги Дўлатобод боғининг шамол тўсиқлари 270 йиллик тарихга эга бўлган Зандия ва Қажар даврининг энг гўзал бодгирларидан бири бўлиб, дунёдаги энг баланд бодгир деб ҳисобланади. Яздий меъморларнинг муҳандислик дурдоналаридан бири ҳисобланган ушбу шамол тўсиғининг баландлиги 33 метр ва 80 сантиметр бўлиб, шамолни осон ва тез пастки қисмига йўналтириш имконини берувчи саккизбурчак шакли унинг кўзга кўринган хусусиятларидан биридир. Ҳовуз юзасида шамол тўсиқлари остида салқин ҳаво шаклланади. Айтиш жоизки, Эроннинг чўл ҳудудларида шамол тўсиқларининг мавжудлиги бинолар ичидаги ҳавони юмшатиш ва совутишда қимматли вазифани бажаради.
Дўлатобод боғининг аҳамияти ҳақида шуни айтиш мумкинки, Зандия ҳукмронлиги даврида Каримхон Занд унда яшаган. Кириш эшиги майда рангли ойналар билан безатилган бу боғнинг асосий хоналари ҳаммаси ҳовлига қараган бўлиб, қуёш чиққач, ҳовли ичидаги сув ҳавзаси ва рангли шишадан қуёш нурларининг акс этиши гўзал манзара яратади. ҳар бирнинг кўзлари томошабинни эркалайди.

Яздда Эрон зардуштийларининг катта гуруҳи яшайди. Шу сабабли, шаҳарнинг диққатга сазовор жойларининг бир қисми зардуштийларга тегишли иншоотлардир. Язднинг тарихий оловли ибодатхонаси бу заминда зардуштийлик дини тарафдорларининг мавжудлигининг тимсолларидан бири ҳисобланади.Шаҳар ташқарисида зардуштийлар қабри (зардуштийлар ўликлари дафн этилган жой) мавжуд бўлиб, бугунги кунда сайёҳлар учун диққатга сазовор жойга айланган.
Язд олов ибодатхонасининг ҳозирги биноси ҳижрий 1313 йилда (1934) Язд зардуштийлари ва Ҳиндистон форсларининг саъй-ҳаракатлари ва молиявий кўмаги билан қурилган.
Оловли ибодатхонанинг аҳамияти унинг ичидаги олов каби қадимги бўлиб, у тахминан 1520 йил олдин ёқилган ва ҳимояланган. Бу муқаддас олов дастлаб Ноҳид Парс олов ибодатхонасидан Оқда яқинидаги Ҳафтадар қишлоғига олиб келинди ва у ердан Ардакандаги Торкободга кўчирилди ва ажойиб Яздон ғорида ўттиз йил сақланганидан сўнг, ҳижрий 1325 йилда Яздга келтирилди. Ёнғин узоқ вақт Язднинг Мобдан маҳалласида сақланган ва кейин ҳозирги янги бинога ўтказилган.
Зардуштийларнинг Пир Ҳаришт, Парс Бану (аёллар учун) ва Пир Наракий ва Язд вилоятидаги Пир Чек Чеко зиёратгоҳи каби бир қанча зиёратгоҳлари бор, улардан энг муҳими Пир Чакчак ёки Чекчко (Пир Мурод) зиёратгоҳидир. Зардуштийлар Пир Сабз деб ҳам атайдиган бу зиёратгоҳ Язд шаҳридан 48 км узоқликда жойлашган.Бу зиёратгоҳда ҳар йили Меҳреган байрами бўлиб ўтади ва бу ерга кўплаб зардуштийлар тўпланади.Томаётган тошдан сув томчилари олиниб, эндиликда бу зиёратгоҳга йўналтирилади. сақлаш манбаи. Пир Сабз зиёратгоҳида электр, ичимлик суви каби қулайликлар ва дам олиш учун қурилган бир қанча хоналар мавжуд бўлиб, улар “хейла” деб аталади. Хоналардан бирининг ичида чуқурлиги 50 метрдан ошиқ қудуқ бор.
Язд кўчаларида юрар эканмиз, бу шаҳарда “Ширин шаҳар” номи чиндан ҳам гўзал эканлигини тушунамиз. Ҳар бир кўча ва маҳаллада кўплаб қандолатчиликка дуч келамиз, дўкондан ширинлик ҳиди анқиб туради. Қандолатхонага кирсак, кўз ўнгимизда ёзди торт, Ҳожи Бадами, Қатаб, пахлава, пашмак каби ранг-баранг ва сирланган ширинликлар турибди. Эрон бўйлаб кўплаб мухлисларга эга бўлган ва Язднинг эсдалик совғаси ҳисобланган ширинликлар.
Яздий қўлда ясалган матолар унинг ширинликларидан кам эмас. Бу шаҳар қадимдан анъанавий тўқимачилик ва тўқимачилик соҳасида машҳур бўлиб, унинг рассомлари турли хил маҳсулотларни ишлаб чиқаради. “Кашмир” бу шаҳар халқи санъатининг ўзгармас намунаси бўлиб, бозорнинг турли жойларида унинг хилма-хиллари бор.
Бундан ташқари, яхши ёдгорлик вариантлари бўлиши мумкин бўлган зиғирчалар, килимлар ва сифатли гиламлар каби турли хил маҳсулотлар ҳам мавжуд. Умид қиламизки, сизда ушбу гўзал тарихий шаҳарни зиёрат қилиш ва унинг турли сувенирларини харид қилиш имконияти бўлади.
