Pars Today

Иккинчи жаҳон уруши тугаганидан кейин бутун дунёда минтақавий ва халқаро мақсадларда кўплаб ташкилотлар ташкил этилди ва фаоллашди.

Минтақавий ва халқаро ташкилотларнинг ҳар бири аниқ мақсадларга эришиш учун тузилган. Европа Иттифоқи, Иқтисодий ҳамкорлик ташкилоти (ЭКО) ва Жануби-Шарқий Осиё давлатлари ассоциацияси. Булар орасида минтақавий ва халқаро иттифоқлар ҳам борки, улар аъзо ҳукуматлар ва давлатларнинг мақсад ва интилишларининг бир қисми ёки барчасига эриша олган. Турли мамлакатлар сиёсатчиларининг кенг қамровли ва тўлиқ минтақавий ва халқаро ташкилот яратиш йўлидаги барча саъй-ҳаракатларига қарамай, ҳеч бир ташкилот минтақа ҳукуматлари ва халқлари учун тўлиқ мақсадларни тақдим эта олмаганини инкор этиб бўлмайди. Айни пайтда, 20 асрнинг сўнгги ўн йиллигида ташкил этилган Шанхай Ҳамкорлик Ташкилоти аъзо давлатлар ва ҳукуматларнинг кўплаб талабларини бажара олди.

Шанхай ҳамкорлик ташкилоти 1996 йилда янги хавфсизлик таҳдидларини бартараф этиш мақсадида Шанхай гуруҳи сифатида ташкил этилган. Беш йил ўтгач, 2001 йилда у ўзининг махсус мақсадини расман эълон қилди. Дарҳақиқат, Шанхай Ҳамкорлик Ташкилоти Хитойнинг Шанхай шаҳрида ташкил этилган 2001-йилдан буён ташкилотда кўп юксалишлар ва пасайишлар бўлган. Эрон эса 2006 ва 2015 йилларда доимий аъзолик учун ариза топширган. Эроннинг ушбу халқаро ҳукуматлараро ташкилотга аъзо бўлиши билан аъзо давлатлар ва миллатлар ўртасида Шанхай ташкилотининг жаҳонда тенгсиз ҳарбий ва мудофаа қудратига эга бўлишига умид кучайди. Шу муносабат билан махсус маросимда Эрон ва Шанхай ҳамкорлик ташкилотига аъзо давлатлар ўртасидаги маслаҳатлашувлар йиғилиши баённомаси имзоланди.

Ҳужжатларни имзолаш маросимида Ўзбекистон ташқи ишлар вазири ўринбосари Владимир Наров, ШҲТ расмийлари ва ҳукуматлараро ташкилотлар раҳбарлари иштирок этди. Бу ҳужжат Эроннинг Шанхай ҳамкорлик ташкилотига аъзо бўлишга тайёрлигини ҳамда Эрон томонидан ушбу ҳукуматлараро ташкилот низомининг мақсад ва тамойилларига риоя қилишини кўрсатади. Эрон эса Душанбеда бўлиб ўтган Шанхай Ҳамкорлик Ташкилоти саммитида ШҲТга аъзо бўлди. Шу билан бирга, кўплаб мустақил сиёсий доиралар, сиёсий ва хавфсизлик бўйича экспертлар Эронни ШҲТнинг етишмаётган бўғини деб билишган. Бу борада Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирининг ўринбосари, ҳукуматлараро ташкилотлар бўйича етакчи эксперт Владимир Наров шундай деб ҳисоблайди:

"Эрон каби давлат келиши билан ШҲТнинг географик масъулияти кенгайиб, минтақавий ҳамкорликни кенгайтириш учун янги истиқболлар очилди”.

Балки шунинг учундирки, мустақил сиёсий доиралар Эроннинг Шанхай Ҳамкорлик Ташкилотига аъзо бўлишини Эрон ва ташкилотнинг бошқа аъзолари учун фойдали деб ҳисоблашади. Эрон ўзининг улкан геосиёсий ва геоиқтисодий салоҳиятига эга бўлган ушбу аъзоликдан оладиган фойдадан ташқари, ушбу ташкилотнинг кучайишида ҳам самарали рол ўйнаши мумкин. Ғарбнинг Эроннинг ШХТ га аъзо бўлишига қарши чиқишининг сабабларидан бири ҳам шу фактдадир. Кенг Осиё қитъаси ва айниқса Ғарбий Осиё минтақаси географиясининг умумий кўриниши Эроннинг ушбу улкан қитъада геосиёсий ўрни ўзига хослигини кўрсатади. Дарҳақиқат, Эрон Осиёнинг аксарият сиёсий ва географик бўлинишларида тилга олинади. Эрон Ғарбий Осиё гуруҳига киради. Форс кўрфази соҳилларида жойлашган мамлакатлар таркибига киради. У Каспий денгизи давлатларидан бири бўлиб, Марказий Осиё, Кавказ ва ҳатто Россия билан қуруқлик ёки сув алоқаларига эга. Шу билан бирга, Эрон Жануби-Ғарбий Осиёнинг бир қисми ҳисобланади ва Иқтисодий Ҳамкорлик Ташкилотининг (ЭКО) асосчиси ва фаол аъзоси ҳисобланади.

Кўриниб турибдики, бундай ўзига хос ҳолат Эронни бир томондан дунёнинг ғарбий ва шарқи ўртасидаги транспорт чорраҳасига, иккинчи томондан шимол ва жануб ўртасидаги алоқа оғирлик марказига айлантирди. Шу билан бирга, Эрон нефт ва газ заҳиралари бўйича дунёнинг асосий давлатларидан бири бўлиб, 80 миллиондан ортиқ аҳолига эга, минтақанинг энг йирик давлатларидан биридир. Бу борада Эрон ўзининг ноёб геосиёсий мавқеи билан бир қаторда улкан иқтисодий салоҳияти бўлган геоиқтисодий мавқега ҳам эга.

Эрон ТИВ раҳбари: Россия билан ҳамкорликларни кенгайтириш Эрон учун аҳамиятлидир