Афғонистон қўшниларининг Хитойда бўлиб ўтган саммитига назар

Хитойнинг Тун Ши шаҳрида Афғонистонга қўшни давлатлар ташқи ишлар вазирларининг учинчи икки кунлик йиғилишида билдирилган фикрлар Афғонистондаги сўнгги инқирозда АҚШнинг айбдорлигини таъкидлайди. Бундан ташқари, Афғонистон муаммоларини ҳал этишда кўмаклашиш бўйича минтақавий ҳамкорлик ушбу фикрларнинг муҳим йўналиши бўлди.

Аммо ҳозирда минтақавий ва халқаро доиралар Афғонистон муаммоларини ҳал қилишда ёрдам беришни кўриб чиқаётган нарса Афғонистонни бошқариш бўйича халқаро талабларни, жумладан, афғон халқининг фуқаролик ҳуқуқларини халқаро эътироф платформаси сифатида қабул қилиш учун Афғонистондаги Толибон ҳукумати билан ҳамкорлик қилишдир. Афғонистондаги ички доиралар ҳам, гарчи энг муҳим омили Толибон бўлган бу мамлакатда фуқаролар уруши Афғонистон ҳукмронлиги билан анча камайган, деб ҳисоблайди, аммо мамлакатда тинчлик ва миллий ҳамжиҳатлик ҳали ўрнатилмаган ва Афғонистон Толибон мухолифати ва гуруҳ ўртасидаги ҳар қандай янги муаммолар, урушлар ва ички низоларга дуч келиш хавфи сақланиб қолмоқда.

Афғонистон бўйича эксперт Соруш Амирий шундай дейди: Афғонистондаги ички можаро ҳозирда тўхтаган бўлса-да, Толибон мухолифати Толибонга ташқи босим инклюзив ҳукуматни шакллантириш учун иш олиб борадими ёки йўқлигини кўришни кутмоқда. Акс ҳолда, баҳор келиши билан Афғонистонда можаронинг бошланиши эҳтимоли катта ташвиш бўлиб қолмоқда.

Хитойда бўлиб ўтган Афғонистон саммитида Эрон Ислом Жумҳурияти мамлакат муаммоларининг илдизи Афғонистоннинг босқинчилар томонидан узоқ вақт босиб олиниши ва Америка Қўшма Штатларининг нотўғри сиёсати эканлигини таъкидлади, шу билан бирга Афғонистонни мавжуд вазиятдан олиб чиқиш йўлларини ҳам эълон қилди. Бу ечимлардан бири мамлакат бошқарув муҳитини яхшироқ тушуниш учун афғон жамиятида сиёсий мунозара муҳитини яратишдир. Шубҳасиз, Афғонистон халқи қирқ йиллик уруш ва қон тўкилишини бошдан кечиргандан сўнг тинчлик, хавфсизлик ўрнатилиши ва ишларни бошқариш бўйича миллий жараённинг ўрнатилишини олқишлайди ҳамда инклюзив ҳукуматни шакллантириш Толибон ва сиёсий ва диний афғоннинг ички масаласи томонлар келишиб олишлари керак.

Афғонистон бўйича эксперт Аболфазл Зоҳреҳванд шундай дейди: Афғонистон ҳокимият монополиясидан қаттиқ зарба олди, Толибон эса муваффақияциз тажриба даврини бошдан кечирди.

Ҳар ҳолда, Афғонистон бўйича Хитой саммитида билдирилган барча фикрлар диққат марказида фақат Толибонга тегишли бўлган миллий иштирок ва фуқаролик ҳуқуқларини ҳурмат қиладиган инклюзив ҳукуматни шакллантиришга қаратилган. Шу сабабли, Афғонистонни қайта тиклашга кўмаклашиш бўйича минтақавий механизмни ўрнатиш билан бир қаторда, инклюзив ва миллий ҳукуматни шакллантиришга Толибон жиддий эътибор қаратиши керак, чунки давом этаётган халқаро ёрдамга Толибоннинг ёндашуви таъсир қилган кўринади.

Хитойда Амир Абдуллоҳиён ва Сардор Умурзоқовнинг учрашуви бўлиб ўтди + видео