Эрон бўйлаб саёҳат (39)
Бушеҳр вилоятига ташрифимиздан сўнг биз ушбу вилоятнинг пойтахти, яъни Бушеҳр шаҳрига бордик. биз билан бўлинг
Дўстлар, Ҳормозгон вилоятига ташрифдан сўнг биз Эрон жанубидаги қирғоқ йўли бўйлаб саёҳатимизни давом эттириб, Бушеҳр вилоятига етиб келдик. Вилоят Форс кўрфази билан олти юз километрдан ортиқ денгиз чегарасига эга ва катта стратегик ва иқтисодий аҳамиятга эга.
Бу вилоятнинг пойтахти Бушеҳр Форс кўрфазининг жозибали қирғоқлари бўйлаб жойлашган йирик порт шаҳарларидан биридир. Бу шаҳар узоқ тарихга эга ва унинг ҳаёти Сосонийлар даврига боғлиқ. Чиройли пляжлар, ажойиб тарихий обидалар, кенг боғлар, мазали таомлари ва меҳмондўст одамлари бу минтақани Эрон жанубидаги энг ажойиб шаҳарлардан бирига айлантирган. Бу шаҳар аҳолисининг аксарияти форс тилида ва маҳаллий лаҳжада гаплашади.
Бушеҳр биноси сосонийлар Ардешир даврига тегишли бўлиб, унинг асл номи "Рам Ардешир" номи билан машҳур. Орийлар ва Аҳамонийлар келиши даврида бу ҳудудда тарихий сивилизация тарихидан далолат берувчи қабрлар, сосонийлар иншоотлари каби асарлар мавжуд. Илгари Ришаҳр, Бандар Таҳери ва Сираф номи билан машҳур бўлган Бушеҳр, тахминан 250 йил муқаддам, Нодиршоҳ Эроннинг очиқ сувлари ва жанубий ҳудудларига кириб бориш ниятида бўлгани ва бир мунча вақт ўтиб гуллаб-яшнаганлиги сабабли ташкил этилган. Шундан сўнг, шаҳар тобора Эрон жанубидаги асосий портлардан бирига айланган. Каримхон Занд ҳукмронлиги даврида Бушеҳр шу қадар аҳамият касб этдики, Басра порти учун кучли рақобатчига айланди. Бу порт ўзининг энг юқори чўққисида Форс кўрфазининг йирик савдо марказларидан бири ҳисобланган ва Бушер савдогарлари Форс кўрфази ва Ҳинд океанидаги савдонинг катта қисми учун масъул бўлган.
Бушеҳр ҳар доим стратегик аҳамиятига кўра кўриб чиқилган ва Қожарлар даврида инглизлар томонидан ҳужумга учраган, аммо сардор Али Делвори каби ватанпарвар инсонлар ва минтақанинг меҳнаткаш халқининг саъй-ҳаракатлари ва қаршиликлари билан мустамлакачиликка қарши ғалаба қозонган.
Ҳозирги даврда нефтни қидириш ва турли нефтни қайта ишлаш заводлари қурилиши туфайли унинг аҳамияти ортди. Бушер порти балиқчилик, атом электр стансиялари, нефт, газ ва нефт-кимё каби турли саноат тармоқлари, кемасозлик ва экспорт каби омиллар туфайли жадал ривожланмоқда ва денгиз иқтисодиёти ва конверсия саноати ривожланган ва модернизация қилинган шаҳардир.
Ҳурматли дўстлар, қадимий жойлар одатда шаҳарларда энг кўп ташриф буюриладиган сайёҳлик масканлари ҳисобланганлиги сабабли, биз ҳам Бушеҳрнинг диққатга сазовор жойларини зиёрат қилишни "қадимий Ришаҳр шаҳри" га ташриф буюришдан бошлаймиз.
Бушеҳрдан 8 км жанубда Ришаҳр деб аталадиган соҳилга яқин қадимий ҳудуд жойлашган. 1914-йилда франсуз археологи Пезар раҳбарлигида олиб борилган археологик қазишмалар бу қадимий шаҳарда топилган ашёлар милоддан аввалги ИИИ минг йилликдан 1-минг йилликка оид эканлигини кўрсатди. Археологик қазишмалар ва “Шотрук Нахнотеҳ” даврига оид миххат ёзувлари натижалари ҳамда бронзадан ясалган бинолар ва буюмлар ҳамда ўйиб ишланган кулолчилик буюмлари Ришаҳрнинг милоддан аввалги ИИ минг йилликдан бошлаб Эламлар империясининг муҳим шаҳарларидан бири бўлганлигини кўрсатади. Ришаҳр ислом динидан кейин бир неча асрлар давомида гуллаб-яшнади. 16—17-асрлардаги Португалия ҳужжатларига кўра, Ришаҳр уларнинг хариталарида йирик савдо марказларидан бири ҳисобланган. 16-асрда шаҳарда 2000 га яқин турар-жой бўлганлиги айтилади. Бу ҳудудда топилган хусусиятлар ва ашёлар Ришаҳрнинг 1310-йилда Эрон миллий ёдгорликларидан бири сифатида рўйхатга олинишига сабаб бўлган.
Ришаҳр пляжи Бушеҳрдаги энг машҳур пляж эканлигини билиш жуда яхши ва сузиш ва пляжда дам олиш ҳақида гап кетганда, Ришаҳр пляжи биринчи вариантдир.
Чиройли ва ажойиб кўринишга эга бўлишидан ташқари, бу пляж Форс кўрфази бўйлаб қумли пляж майдони туфайли ташриф буюрувчиларга сузиш имконини беради. Ушбу ажойиб пляжнинг хусусиятларидан бири шундаки, денгиз сатҳидан баланд бўлганлиги сабабли сиз зинапоядан тушиб, сувга киришингиз керак.
Бушернинг архитектураси жуда ўзига хос бўлиб, ажойиб ва жозибали қасрларга эга. Бушеҳрнинг ўзига хос меъморчилиги билан танишиш учун Бушеҳрнинг қоқ марказида жойлашган шаҳарнинг тарихий биносига ташриф буюрамиз. Ушбу текстуранинг майдони тахминан 38 гектарни ташкил этади ва Эрондаги энг ноёб турар-жой тузилмаларидан биридир. Бушернинг тарихий биноси Нодиршоҳ Афшор ҳукмронлиги даврига тўғри келади. Бушернинг тарихий контекстида турли мамлакатларнинг қасрлари, консулликлари, масжидлар, черковлар, эски бозорлар ва гўзал хиёбонлар каби гўзал бинолар мавжуд бўлиб, унинг меъморчилиги ҳар бир томошабинни ўзига жалб қилади.
Биз ушбу ҳудуднинг "Казеруни саройи" деб номланган ажойиб диққатга сазовор жойларидан бирига ташриф буюришни маъқул кўрдик. Бу қаср Қажорлар даврига тегишли бўлиб, унинг эгаси Бушеҳрнинг машҳур тадбиркорларидан бири Сейид Муҳаммад Ризо Казеруний бўлган ва унинг меросхўрлари ушбу мулкни Маданий мерос ташкилотига ҳадя қилган. Бу қасрнинг асосий хусусиятларидан бири унинг баланд баландлигидир. Ушбу ёдгорликнинг архитектураси Карачи ва Мумбайнинг иккита порти бинолари каби кўп қаватли. Шунингдек, у табиий ҳаво совутиш тизимига эга. Қадимда кўп қаватли иморатлар қуриш одатий ҳол ҳисобланган ва бу шаҳар аҳолиси Бушеҳрнинг қаттиқ жазирамасидан қутулмоқчи бўлган Бушеҳрда бинонинг юқори қаватларига чиқишган. Шундай қилиб, биноларда бир нечта эшик ва деразалар мавжудлиги шамолнинг кириб келишига ва унинг ҳароратини пасайишига олиб келади. Бушеҳрда уйларни бир-биридан жуда қисқа масофада қуриш одатий ҳолдир, баъзан эса бир метрдан камроқ масофада, ҳар бир уй ёнма-ён қурилган. Айтиш жоизки, ушбу бино 2001 йилда миллий обидалардан бири сифатида қурилган Сон қисми қайд этилган.
Дўстлар, ушбу дастур сиз учун қизиқарли бўлди деган умиддамиз. Кейинги дастурда Бушеҳрнинг бошқа диққатга сазовор жойлари билан танишишингизни таклиф қиламиз.
