Эрон бўйлаб саёҳат(44)
Ушбу дастурда биз Шерознинг иккита машҳур боғини, яъни Эрам боғини ва Афифобод боғини зиёрат қиламиз
Ассалому алайкум Эрон бўйлаб саёҳат туркуми тингловчилари ва мухлислари, шуни ёдда тутингки, аввалги кўрсатувларимизда биз Форс вилоятининг маркази Шероз шаҳрига ташриф буюриб, ушбу шаҳарнинг тарихий диққатга сазовор жойлари билан яқиндан танишган эдик. Шероз шаҳри Эрам боғи, Афифобод боғи (Гулшан), Наренжестан Қавом боғи, Жаҳон Нама боғи, Дилгушо боғи ва бошқалар каби муҳим боғлари туфайли Эрон боғдорчилигида алоҳида обрў ва мавқега эга. Шунинг учун ҳам Шероз Эронда боғлар шаҳри сифатида танилган. Шероз боғлари бу шаҳарнинг энг гўзал сайёҳлик жойларидан бири эканлигини ҳисобга олиб, биз Шерознинг энг машҳур боғларини зиёрат қилишни мақсадга мувофиқ деб билдик.
Форс боғлари ҳар доим форс адабиёти ва шеъриятида ер юзидаги жаннат сифатида тилга олинган. Сув Эрон боғларининг энг ажралмас элементларидан бири бўлиб, Шероз боғларига ташриф буюриш Эрон жаннатини ҳис қилиш учун яхши имкониятдир. Шерознинг энг гўзал сайёҳлик жойларидан бири бўлган "Эрам тарихи боғи" ни зиёрат қилиш учун биз Шерознинг шимоли-ғарбидаги Эрам кўчасига борамиз.
Эрам боғи Эрондаги барча боғдорчилик элементларининг кўзни қамаштирувчи кўргазмасидир ва инсоният учун садр дарахтлари кўтарилган жаннат манзарасини уйғотади. Боғга киришимиз билан сарв дарахтлари ва саройга сув оқими ортидан келадиган йўлакка дуч келамиз, бу боғнинг ўзига хос улуғворлиги кўрсатади. Эрам боғида бир қанча тарихий обидалар мавжуд бўлиб, улардан энг муҳими боғ марказидаги уч қаватли қасрдир. Бу қаср ойна асари, бадиий сувоқ, ранг-баранг кошинлар ва Ҳофиз шеърлари каби безаклари билан Қожар даври дурдоналаридан биридир.
Эрам боғининг қурилган санаси Салжуқийлар даврига тўғри келади ва унинг тугатилиши ва реконструкцияси Қожарлар даврида содир бўлган. Эрам боғи дарахтларга тўла боғ бўлиб, ўсимликларнинг хилма-хиллиги туфайли у турли хил гуллар ва ўсимликлар кўргазмасига айланди. Шероздаги энг баланд сарв дарахти Эрам боғида жойлашган бўлиб, бундан ташқари боғда азалеа, апелсин, хурмо, ёнғоқ, ўрик, бодом, олма, олха, нок каби мевали дарахтлар кўп. Боғ ичидаги қасрнинг ранг-баранг сувоқ ва кошин билан қоплангани кўп хилма-хил ўсимлик ва дарахтлар мазкур мажмуага ёқимли муҳит, хуш кўриниш бахш этди.
Сўнгги ўн йилликларда Эрам боғига Шираз университети кўчирилди ва ҳозир ботаника боғига айланди. Шероздаги Эрам боғи бошқа саккизта Эрон боғлари қатори ЮНЕСКОнинг Жаҳон мероси рўйхатига киритилган.
Шерознинг яна бир диққатга сазовор жойи - “Афифобод боғи” Шерознинг тарихий обидаларидан бири.
Бу боғ Шероздаги энг катта боғлардан бири бўлиб, қадимда Шероздаги Гулшан боғи номи билан машҳур бўлган. Афифобод боғи Сафавийлар даврида подшоҳларнинг энг муҳим боғларидан бири бўлган. Бу даврда бу боғдан Сафавийлар подшоҳлари фойдаланган. Қожарлар даврида Мирзо Алихон Қавом ал-Мулк бу боғни сотиб олиб, боғ ва дарахтларни парваришлаб, унда гўзал ва безакли қаср қурдирди. Сўнгги Қожар даврида бу боғ, боғ асосчисининг жияни Афифахонимга мерос бўлиб қолган. У бу боғда кенг кўламли ўзгаришлар ва ободонлаштиришларни амалга оширди. Ўшандан бери бу боғнинг номи Афифобод боғи деб номланади. Ушбу боғнинг майдони 12 гектардан ошади ва Эрон гул санъатининг ажойиб намунасидир. Афифобод боғи жуда кўзни қамаштирувчи ва доно меъморчиликка эга. Бу боғнинг меъморчилиги Аҳамонийлар, Сосонийлар ва Қожарлар меъморчилиги аралашмасидир. Боғга кириш мунтазам, ҳайратланарли ва ажойиб. Боғнинг кириш қисмида тўртта оддий гипс устунлари бор ва улар пойтахтларни қуриш учун Персеполис устунларидан илҳомланган. Эшикдан ўтиб, биз ёғочдан ясалган вестибюлдан ўтамиз. Вестибюл тепасида сосонийлар подшоларининг тасвирлари бор. Қисқа йўлакдан ўтиб, биз боғнинг асосий майдонига этиб борамиз, у ерда асосий бино жойлашган.
Сарой биноси икки қаватли бўлиб, унда 30 га яқин зал мавжуд. Бу қасрнинг рўпарасида улкан ҳовуз бўлиб, коридорлар билан ажратилган ҳовузнинг икки томонига қари қарағай ва чинор дарахтлари экилган. Бу катта боғда боғлар алоҳида тартибда таснифланади ва уларда турли хил дарахтлар экилади.
Бугунги кунда бу Эрон боғи музей боғига айланган ва гўзал ва яшил майдондан ташқари, жуда кўп турли-туман қуролларга эга бўлган дарслар музейи, Армия музейи ва Ҳарбий қуроллар музейи ташкил этилган бўлиб, бу Яқин Шарқда ноёбдир. Ҳарбий музейда хилма-хиллиги бўйича Яқин Шарқда ягона бўлган ўқотар қуроллар, автомат ва ярим автоматлар, қиличлар, зирҳлар, найзалар, дубулғалар, қалқонлар, автоматлар, чақмоқташлар, милтиқлар, тўппончалар ва пулемётлар коллекцияси сақланади. Ушбу музейдаги қимматбаҳо қуроллар қаторида Фатҳ Али Шоҳ, Носир ал-Диншоҳ, Музаффариддин Шоҳнинг шахсий милтиқлари, шунингдек, Жангали ҳаракати жангчиларининг қуроллари бор.
Анъанавий қаҳвахона ва эски ҳаммом Афифобод боғининг бошқа ажойиб қисмларидир. Анъанавий қаҳвахона чиройли ҳовли ва апелсин дарахтлари билан чиқиш эшигининг ўнг томонида жойлашган. Бу қаҳвахонада олтита хона мавжуд бўлиб, уларнинг ҳар бири форс афсоналари роли билан безатилган. Бу жой кошинларида Зал ва Симург қиссаси, Ростам ва Соҳраб жанги каби “Шоҳнома” қиссаларининг расмлари кўзга ташланади.
Боғнинг ғарбий томони анъанавий ҳаммом бўлиб, у Шерознинг эски ҳаммомларига мисолдир. Бу ҳаммом деворларида Эрон ривоятлари, масалан, Х.лар билан учрашганларнинг тасвирлари ҳам бор. Бу коллекция Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатида 913 ва 1351-рақам билан рўйхатга олинганлигини билиш ўринлидир.
Азиз дўстлар, Шероздаги Эрам ва Афифобод боғларини зиёрат қилиш ҳар бир ташриф буюрувчида ёқимли ва тасалли берувчи хотира қолдиради. Умид қиламанки, сизда ҳам ушбу гўзал боғларни зиёрат қилиш имконияти мавжуд бўлади.
