Эрон бўйлаб саёҳат (46)
Чиройли Шероз вилоятига саёҳатимиз якунида бу заминнинг энг қадимий ва йирик тарихий обидалари билан танишамиз
Ассалому алайкум Эрон бўйлаб саёҳат туркумининг барча тингловчилари ва мухлислари, азиз дўстлар. Широзга саёҳатингизни давом эттириб, ушбу гўзал шаҳарнинг туристик диққатга сазовор жойларини зиёрат қилган ҳолда, биз Аҳамонийлар империясининг қадимий мероси бўлган Шерознинг энг машҳур сайёҳлик жойларидан бири ва Эрон ва дунёдаги энг муҳим тарихий ёдгорликлардан бирига ташриф буюришга қарор қилдик. Келинг, Персеполис номига мурожаат қилайлик. Сизни ЮНЕСКОнинг Жаҳон мероси рўйхатига киритилган Эроннинг ушбу асарини зиёрат қилишда бизга қўшилишга таклиф қиламиз.
Персеполис Эроннинг қадимий шаҳарларидан бирининг номи бўлиб, у Парсе, Персеполис, Персеусполис, Ҳезаристоне, Садистон ёки Чеҳелманар каби бошқа номлар билан ҳам аталади ва Аҳамонийлар империяси даврида узоқ йиллар давомида улуғвор пойтахт бўлиб келган. Милоддан аввалги 518 йилда Аҳамонийларнинг янги пойтахти сифатида Персеполис қурилиши бошланди ва унинг асосчиси Буюк Доро эди. Бу муҳташам шаҳарнинг биноларидан бири Буюк Доро, Ксеркс ва Ардашир И даврида қурилган ва 200 йилгача фойдаланилган Персеполис саройидир. Бу бино қадимги Эроннинг сиёсий ва меъморий ютуқлари чўққисини ифодалайди.
Бу иморатдаги ёзувлар ва металл бийиклар, унинг девор ва плиталарида кўриниб турган ўймакорлик ёзувлари мутахассисларнинг ушбу тарихий даврни билиши учун муҳим манбалардан биридир. Тарихий далиллар шуни кўрсатадики, юнон саркардаси Александр Македонский милоддан аввалги 330-йилда Форсга бостириб кириши чоғида Персеполисга ўт қўйиб, бу ноёб мажмуани йўқ қилиб, кўплаб китоблар, маданият ва санъат йўқ қилинган. Аҳамонийлар ҳалок бўлган. Бу шаҳарнинг қолдиқлари ҳали ҳам Шерознинг шимоли-шарқида кўринади ва кўпчиликни ўзига тортади.
Агар биз Персеполисдан олти километр узоқликда бўлсак, бизнинг кўзимиз милоддан аввалги 1200 йилдан милодий 625 йилгача бўлган "Нақши Рустам" деб номланган яна бир қадимий жойга тушади. Бу ҳудудда Буюк Доро, Ксеркс, Ардашир И ва Доро ИИ қабрларини ҳам кўриш мумкин. Ушбу қадимий жойда ушбу қабрлардан ташқари эламийлар, аҳамонийлар ва сосонийлар ёдгорликлари ҳам намойиш этилган. Бу ёдгорлик 1941-йил 15-сентябрдан бошлаб 21-рақам билан Эрон миллий ёдгорликлари рўйхатига киритилган.
Сайёҳларнинг севимли жойларидан бири Персеполис музейидир. Персеполис музейи ҳовлига қарайди, унинг шарқида уч дарвоза саройи, ғарбида эса Ғазна жойлашган. Унинг шимолида, ўтмишда, ғиштдан қурилган бинолар, эҳтимол, шахсий саройлар, хизматкорларининг қароргоҳи бўлган. Музей биносини тарихий ҳужжатлар асосида реконструкция қилишга ҳаракат қилинди. Таъмирланган бино ҳозирда қоровуллар жойлашган айвоннинг икки томонидаги иккита кичик хонанинг шимолий томонида саккиз устунли айвонли ўн икки устунли залдан иборат бўлиб, ҳозирда музей идораси ва сувенирлар дўконига айлантирилган. Бинонинг деворлари хом лойдан қилинган, лекин эшик ва дераза ромлари тошдан қилинган. Тош дарвозалар бутунлигича сақланиб қолган, унинг хизматкорлари тасвирланган релефлар эса шоҳнинг ғазабланган шер ва йиртқич ҳайвон билан жанги саҳнасидир. Музей нафақат ундаги буюмлар, балки реконструкция қилинган бино туфайли ҳам ташриф буюришга арзийди, бу эса Аҳамонийлар даври биноларидан бирини тасаввур қилиш имконини беради. Музейнинг асосий залида Персеполис ва унинг атрофида топилган асарлар омма учун очиқ.
Лойдан ясалган лавҳалар, тош устунларнинг бош ва пойдеворлари, Ксеркснинг тош ёзуви, товоқлар ва мармар идишлар, баъзи тилла тақинчоқлар, инсон юзининг тош ҳайкали ва бошқалар шу бўлимдаги буюмлардандир. Катта залнинг ўнг томонидаги хонада миххат ёзувлари, бронза ҳайкаллар ва асбоблар, металл асбоблар, арава ғилдираклари, бронза карнайлар, найза ўқлари, от жабдуқлари, эшик тутқичлари ва зарб асбоблари, паҳлавий ёзув нусхаси сақланган.
Залнинг чап томони, сирланган кошинлар, қилич тутқичлари, тош ҳайкаллар ва жозибали тошлар, сопол идишлар, металл ва лойдан ясалган вазалар, канализация тизимида ишлатиладиган пиширилган қувурлар, куйган мато қолдиқлари жойлашган. Улар оммага очиқ бўлган нарсалар қаторига киради. Дўстлар, шуни билиш маъқулки, Шероз атрофида Персеполисдан ташқари бошқа қимматли тарихий обидалар ҳам бор.
Аҳамонийларнинг биринчи пойтахти ва Аҳамонийлар давридаги Эрон санъати, меъморчилиги ва сивилизациясининг ёрқин намунаси бўлган Посоргод Шерознинг яна бир диққатга сазовор жойидир. Посоргоднинг энг муҳим қисми Буюк Кирнинг мақбарасидир.
Кир қабрини зиёрат қилиш учун Шероздан 120 км узоқликда Саодатобод ҳудудига боришимиз керак.
Эркинлик ва инсон ҳуқуқларини тарғиб қилган биринчи шоҳ сифатида Буюк Кир қабри Посоргод текислигининг ўртасида жойлашган жавоҳирга ўхшайди. Тўплам милоддан аввалги 550 йилга тўғри келади. Мақбаранинг қурилиши айни пайтда жуда чиройли ва таъсирли бўлиб, Кирнинг амри билан унинг ҳаётлигида қурилган. Бинони қуришда аниқ техника ва муҳандислик шундан иборатки, 25 асрдан кейин ҳам у барқарор. Мақбаранинг майдони 156 квадрат метр, баландлиги эса 11 метрга яқин. Бино қурилишида оқ мармар ишлатилган бўлиб, у Посоргоддан 30 км жануби-ғарбда жойлашган Сиванд тоғидан қазиб олинган ва шу ерга кўчирилган. Посоргод Эроннинг УНЕСCО Жаҳон мероси рўйхатига киритилган еттинчи тарихий ёдгорлигидир.
Азиз дўстлар, бугунги дастуримиз сиз учун қизиқарли бўлди деган умиддамиз. Сизни кейинги дастурда биз билан саёҳат қилишга ва Эроннинг бошқа вилоятига ташриф буюришга таклиф қиламиз.
