Эрон бўйлаб саёҳат (118)
Ассалому алайкум Эрон бўйлаб саёҳат кўрсатувлар туркуми тингловчилари ва мухлислари. Ҳурматли ҳамроҳлар, Қазвин шаҳрига ташрифимиз давомида биз билан қолинг.
Аввалги дастурда айтиб ўтганимиздек, Қазвин Эроннинг ривожланган ва тарихий шаҳарларидан биридир. Қазвин 57 йил давомида Эрон пойтахти бўлган ва кўп тарихни кўрган. Бу шаҳар асл ва қадимий маданият ва тарихга эга ва кўплаб сайёҳлик жойларига эга.
Ўзининг жуда гўзал ва қадимий улуғвор меъморчилигига эга Қазвин бозор мажмуаси ҳар бир томошабинни ҳайратга соладиган Қазвиннинг диққатга сазовор жойларидан биридир. Бу бозорга ташриф буюриш мақсадга мувофиқдир.
Ушбу шаҳарнинг маданий-тарихий ўқи сифатида Қазвин бозори ўн тўрт гектар майдонда қурилган Эроннинг энг гўзал ва мос бозорларидан биридир. Тадқиқотчиларнинг фикрича, бу бозорнинг тарихи ҳижрий 7 асрга бориб тақалади, бу соҳадаги илк савдолар маҳаллий аҳоли томонидан амалга оширилган. Кейин Эронда Сафавийлар ва Қожарлар ҳукмронлиги даврида бу жой ободонлаштирилди. Сафавийлар даврида Қазвин бозорлари кенгайиб, ҳар бир бозор саноатга бағишланган бўлиб, бир-бири билан йўллар ва ўтиш жойлари билан боғланган. Қазвин катта бозорида турли бўлимлар мавжуд бўлиб, бу бўлимлар орасида Саад ал-Султон уйи, Вазир уйи, Ҳож Ризо уйи, бугунги кунда Разавий уйи деб номланувчи Шоҳ уйи, очиқ ва ёпиқ тимчалар, шунингдек, Кайсерия қаторига мурожаат қилишимиз мумкин.
Бозорнинг турли жойларида масжидлар, ҳаммомлар, зиёратгоҳлар ва тимчалар, савдо маркази, кайсерия эса ҳунармандларнинг иш жойи бўлган. Бинобарин, Қазвин бозоридаги меʼморий элементлар бир-бири билан мураккаб мужассамлашган ва халқнинг иқтисодий, ижтимоий ва маданий эҳтиёжларидан келиб чиққан ҳолда диний-тижорат мажмуаси шаклланган. Қазвин бозори бинолари сирланган ғиштлар, рангли кошинлар ва бадиий шлаклар билан безатилгани биноларга ўзгача кўрк бағишлайди. Бу бозорда арклар ва гумбазлар бор, гумбазлар тепасига светофорлар ўрнатилиши бозорга кўрк қўшишдан ташқари, ҳаво алмашинуви ва ҳаво ҳаракатига ҳам сезиларли таъсир кўрсатади. Бозорнинг турли жойлари жуда чиройли ва ажойиб, лекин Саад ал-Султон карвонсаройи, айниқса, таъсирчан меъморчилиги билан машҳур.
Носируддиншоҳ давридан бери эслаб келинаётган Саад ал-Султон карвонсаройи 26 000 квадрат метр майдонга эга бўлиб, бутун Эрондаги энг йирик шаҳар ичидаги карвонсарой ҳисобланади. Бу бинода олтита ҳовли бўлиб, ба’зилари та’мирланган. Бинонинг ажойиб ме’морчилиги ва гўзаллигидан ташқари, кўплаб бинолар ичида сиз қизиқарли ҳунармандчилик дўконлари ва кафеларни учратасиз. Ушбу бинонинг Чаҳарсуки гумбази ва кошинлари билан машҳур бўлиб, сизни ушбу тарихий обида кўпроқ жалб қилиши аниқ.
Бу шаҳарнинг энг яхши сувенирларини Қазвин бозорида харид қилишингиз мумкин. Қазвин пахлаваси, нўхат ширинликлари, қандли нон, падрази, Қатаб, гуруч нони, чой нони ва бошқалар каби мазали қазвин ширинликларининг энг яхши сифатини ан’анавий Қазвин бозорида топишингиз мумкин. Бу бозорда барча турдаги мева ва қуритилган мевалар ҳам таклиф этилади. Одатда, ҳар бир шаҳар бозори маълум бир маҳсулот сифати билан машҳур. Бу бозор ўзининг ҳунармандчилиги билан ҳам машҳур. Қазвин бозоридан ҳунармандчилик буюмларини харид қилиб, сайёҳлар ушбу шаҳардан доимий эсдалик совғаларини олиб кетишади. Қазвиннинг машҳур ҳунармандчилик буюмлари орасида гилам, жажим, шиша орқасига расм чизиш, мис идишлар ва ҳоказо.
Қадрли дўстлар, Қазвин шаҳри Эроннинг энг кўп музейларга бой шаҳарларидан бири ҳисобланади, унда хаттотлик, антропология, тош, қишлоқ хўжалиги, барқарор санъат музейи, ашураийлар, маданият ва таълим, муниципалитет ва Шуҳадо каби музейлар мавжуд. Улар мамлакат иқтисодиёти ва музей маданияти юксалишига салмоқли ҳисса қўшмоқда. Халқ маданияти ҳақида кўпроқ ма’лумотга эга бўлиш учун ушбу музейларнинг айримларига ташриф буюриш мақсадга мувофиқдир.
Қазвин шаҳар музейи Қазвин вилоятининг энг муҳим музейи саналади, у тарихий жойда, яьни Қазвин шаҳридаги Сафавийлар ҳукумати мажмуасида, шаҳар бозори яқинида жойлашган.
Қазвин музейида (шаҳар музейи) турли тарихий даврларга оид асарларни кўриш мумкин. Ушбу музей объектлари бир неча гуруҳларга бўлинган. Бу буюмларнинг бир қисми, асосан, сопол ва бронза буюмлар милоддан аввалги 3-1 минг йилликларга тегишли. Ушбу музейнинг бошқа объектлари ислом даврининг илк асрлардан то ҳозирги давргача бўлган даврига тегишли. Қазвин музейининг яна бир қисмида эски эшиклар оммага очилган. Бу ёғоч эшиклар ўтмишдан қолган қимматли ёдгорликлар бўлиб, уларни ўрганиб, ўша давр ҳунармандларининг сан’атини англаш мумкин. Шаҳар музейидаги бошқа асарлар қаторида Парфия давридан то Қожар давригача бўлган тангалар, нафис муҳрлар, безак ва ҳарбий буюмларни қайд этишимиз мумкин.
Қазвин музейига ташриф буюрганингиздан сўнг, бир оз масофани босиб ўтганингиздан сўнг Сафавийлар ҳукумати уйининг жавоҳирини кўришингиз мумкин. Шоҳ Таҳмосаб 1 сарой мажмуасидан қолган ягона ёдгорлик бўлган “Қирқ устун” номи билан машҳур “Кўлаҳ фаренги саройи” чинорлар ўсган жуда гўзал боғ ўртасида жойлашган. Бу икки қаватли бино Сафавийлар даврининг саккиз бурчакли шаклда қурилган қимматли ва гўзал асарларидан бири саналади. Бу қасрнинг деворларида шодлик ва ов мавзулари, Сафавийлар ва Қожарлар даврига оид ўсимлик ва ҳайвонот нақшлари акс эттирилган гўзал расмлар намойиш этилган бўлиб, унда жуда чиройли ўйилган эшиклари ва кошинлари бор. Моқранлар ва шифтдаги сувоқлар, жуда чиройли расмлар билан бирга, саройни ажойиб қилди. Бинонинг иккинчи қаватида ёруғликнинг етти рангли шиша эшик ва деразалар орқали ўтиши натижасидир.
Хаттотлик ва рангтасвирни кўпайтирган. Бу сарой ҳижрий 1337 йилда (1958) тарихий ва қадимий ашёлар хазинаси сифатида фойдаланилган бўлса, ҳижрий 1382 йилдан бошлаб Қазвин мактабининг хаттотлик ва рангтасвир асарларининг махсус кўргазмасига айлантирилган ва қимматли тарихий мавқеидан ташқари, у “Хаттотлик кутубхонаси музейи” деб номланди ва қизиқувчиларни кутиб олади. Қадрли дўстлар, шуни билиш жоизки, Қазвин замонавий тарих давомида энг муҳим шаҳарлардан бири ва хаттотлик бешиги сифатида машҳур бўлиб, айни пайтда Эронда хаттотлик сан’атининг асосий марказларидан бири ҳисобланади. Ушбу музейда хаттотлик дурдоналари оммага тақдим этилган энг муҳим сан’аткорлар қаторида Мир Имод Ҳасан Қазвиний, Дарвиш Абдул Мажид Толегоний ва Мирзо Ғуломризо Эмадал Китоб каби буюк сан’аткорларни алоҳида та’кидлаб ўтишимиз керак.
Ҳар бир ҳудуддаги антропологик музейлар сайёҳларнинг ўтмишдаги ўлка халқининг маданий тарихи ва турмуш тарзи ҳақида қимматли ма’лумотларга эга бўлишига ёрдам беради. Бугунги кунда Қазвин антропология музейи Қазвиннинг энг яхши диққатга сазовор жойларидан бири бўлиб, у Қазвин шаҳридаги “Қожар ҳаммоми” номи билан машҳур бўлган энг катта ва энг қадимги жамоат иссиқ булоғида жойлашган.
Илгари Эрон уйларида шахсий ҳаммом бўлмагани ва одамлар чўмилиш учун жамоат ҳаммомларига боришга мажбур бўлганлиги сабабли, ҳозирда барча деталлари ва турли қисмларига эга бўлган жакузи ва жамоат ҳаммоми бунинг кўрсаткичларидан биридир. Бу тарихий ҳаммом, барча Эрон термал ҳаммомлари каби, кийиниш хонаси, иссиқхона, ибодатхона ва ўчоқхонага эга. Қожар Қазвин ҳаммоми 1057-йилда Шоҳ Аббос 2 Сафавийнинг хизматкорларидан бири бўлган Амирғунехон исмли шахс томонидан қурилган бўлиб, бугунги кунда фойдаланиш ўзгариши билан у антропология музейига айланган бўлиб, унда этник гуруҳлар, касблар ва урф-одатларнинг учта бўлими мавжуд. Ушбу музейда одамларнинг кундалик ҳаёти ҳайкаллар орқали оммага намойиш этилади. Қожар ҳаммоми Эрон миллий ёдгорликларидан бири сифатида 2014-йил 11-августда 12601 рақами билан рўйхатга олинган.
Ҳурматли дўстлар, дастур тугаши билан Қазвиннинг тарихий ва табиий диққатга сазовор жойлари билан танишишни кейинги дастурга қолдирамиз. Унгача саломат бўлинг.
