Эрон бўйлаб саёҳат (139)
Бу дастурда Теҳрон вилоятидаги яна бир шаҳар, яъни "Пакдашт Сити"нинг диққатга сазовор жойлари билан танишамиз.
Ассалому алайкум азиз тингловчилар Эрон бўйлаб саёҳат туркумидаги навбатдаги дастур билан хизматингиздамиз. Бу дастурда биз Теҳрон вилоятининг яна бир тумани Пакдашт туманига келдик. Ушбу гўзал тумуннинг диққатга сазовор жойлари ҳақида сўзлаб бериш учун бизга қўшилинг.
Теҳрон вилоятининг жануби-шарқидаги гўзал ва тарихий Пакдашт шаҳрига етиб келдик. Пакдашт географик жиҳатдан шимолдан Алборз ва Дамаванд тоғлари, ғарбдан Теҳрон ва Рай, жанубдан Варамин шаҳрининг марказий қисми, шарқдан Семнон вилояти билан чегараланган.
Қадимда Пакдашт Рей текислигидаги кичик қишлоқ бўлган бўлиб, уни “Мамазанд” деб аташган. Бу ҳудудда турли этник гуруҳлар яшаб, кўплаб урушлар содир бўлган. Археологлар Пакдаштда топилган тарихдан олдинги асарларни ўрганиб чиқдилар ва натижалар Пакдашт ҳудуди сивилизацияси жуда қадимий ва Рей сивилизацияси билан солиштириш мумкин эканлигини кўрсатди. Рей шаҳри дунёдаги энг қадимий шаҳарлардан бири бўлиб, унинг тарихи орийларнинг Эронга келишидан бошланади.
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, бу минтақадаги Филестан ва Маҳмудобод тепаликлари сивилизацияси етти минг йилдан кўпроқ вақт олдин пайдо бўлган. Шунингдек, ҳудудни дастлабки ўрганишлар шуни кўрсатадики, милоддан аввалги биринчи минг йилликда (яъни милоддан аввалги 1250 ва 1300 йиллар атрофида) бу ҳудудда сафол деб аталган цивилизация сезиларли ўсиш ва гуллаб-яшнаган. Пакдаштдаги харобалар қолдиқларидан фируза, кўк, тилла ва бошқа кўплаб рангдаги сопол идишлар бўлаклари топилган бўлиб, улар тарихдан сўзсиз тилда ҳикоя қилади, Пакдашт халқининг аввалги авлодлари санъати ва цивилизациясини эслатувчидир. Пакдаштнинг қадимийлигининг яна бир белгиси унинг қишлоқлари номлари бўлиб, улар орасида Мамазанд, Ябар ва бошқалар номларини келтириш мумкин. Тадқиқотчилар бу номларни Эронда меҳрга сиғиниш даврига боғлашади.
Пакдашт Теҳрон вилоятининг гўзал шаҳарларидан бири бўлиб, у ерда ҳамма жойда гул ҳидини ҳис қилиш мумкин. Агар сиз гуллар ва ўсимликларга қизиқсангиз, Пакдаштга саёҳат қилиш имкониятини ҳеч қачон қўлдан бой берманг. Пакдашт вилоятининг мўл-кўл Жажруд дарёси, қулай иқлими, унумдор тупроқлари каби Аллоҳ таоло берган неъматларга бой бўлиб, бу ҳудуд аҳолисининг кўпчилигини гул ва ўсимликлар етиштиришга ундаган. Дарҳақиқат, гўзал гулларнинг таровати чўлнинг сирли экотизимига қўшилиб, Пакдаштни гўзал гуллари бу шаҳар сайёҳлари ва саёҳатчилари учун ширин хотиралар яратадиган шаҳарга айлантирди.
Пакдашт шаҳри 17 минг гектардан ортиқ экин майдонларига эга ва Теҳрон вилоятининг муҳим қишлоқ хўжалиги марказларидан бири ҳисобланади. Шу экин майдонларининг 1,5 минг гектарига гулзор етиштирилади ва ҳар йили ушбу гулзорларда 1 миллион 200 минг донадан ортиқ узилган гул етиштирилиб, дунёнинг кўплаб мамлакатларига экспорт қилинади.
Пакдаштда гул ва кўчат етиштириш, экиш ишлари жадаллашган қишлоқлардан бири “Ғулзор” қишлоғи деб аталади. Икки юз йиллик тарихга эга бу қишлоқ Пакдашт шаҳридан 4 км, Теҳрондан 20 км узоқликда жойлашган.
Гулзор қишлоғи ўтмишда қаср шаклида бўлган ва қишлоқ аҳолиси унда яшаган, бу қишлоқ қалъага ўхшаш шаклда бўлгани учун маҳаллий халқ уни “Ҳесар Кўлат” деб атаган. Вақт ўтиши ва гулчиликнинг кенгайиши билан бу қишлоқнинг номи “Гулзар” деб ўзгартирилди. Ғулзор қишлоғида ер ости сувлари кўп бўлиб, бу ерда қишлоқ хўжалиги салоҳияти жуда юқори бўлиб, унда гул ва ўсимликлар етиштириш ривожланган. Бу омилларнинг барчаси Голзар қишлоғини гўзал ва сайёҳлик ҳудудига айлантириш учун бирлашди.
Қизиғи шундаки, Теҳрон вилоятидаги гул ва ўсимлик маҳсулотларининг 50 фоиздан ортиғи ушбу қишлоқда ишлаб чиқарилади ва тарқатилади. Шунинг учун Гулзар қишлоғини Эрондаги гул ва ўсимликчиликнинг асосий марказларидан бири деб ҳисоблаш мумкин. Ғулзор қишлоғининг гул бозори жуда обод. Чунки унинг гуллари хилма-хиллиги ва мақбул нархидан ташқари, улар жуда узоқ муддатли ва бардошлидир. Ғолзор қишлоғида етиштирилган гуллар кесилган шохчалар шаклида 40-45 кун, гулдонларда эса камида 3 ой сақлаш муддатига эга.
Бу қишлоқда асосан ёронгул, атиргул, пушти, трансваал ромашка, сüмбüл, хризантема, дантел барги ва оркиде ўсадиган гуллар.
Биз сизга Пакдаштнинг Эрондаги гул ва ўсимликлар етиштириш марказларидан бири сифатидаги гўзаллиги ҳақида гапирган эдик. Қуйида биз ушбу шаҳардаги тарихий обидалар ҳақида кўпроқ маълумот беришни истаймиз.
Насерия биноси, Ябер музхонаси, Житоу кўприги, Ферунобод тарихий контексти ва Хатунобод карвонсаройи Пакдашт туманининг энг муҳим тарихий ёдгорликларидандир.Пакдашт шаҳрининг муҳим биноларидан бири бу Ебир Дағлон музлиги бўлиб, у Пакдашт яқинидаги шу номдаги қишлоқда жойлашган. Сизга Ебир Дағлан музхонаси ҳақида гапиришдан олдин, Эрондаги музликлар деб аталадиган тузилмалар ҳақида бир оз кўпроқ маълумотга эга бўлган маъқул.
Тахминан 2000 йил олдин, эронликлар чўл ўртасида муз тайёрлаш учун ақлли ва амалий ечим топа олдилар ва бу ечим музлатгичлардан бошқа нарса эмас! Музни сақлаш учун мос манба бўлган музлатгичлар конус шаклидаги тузилишга эга. Ушбу тузилма нафақат гўзаллиги, балки амалийлиги учун ҳамдир, энг юқорида Конуснинг қисми шамол оқимини музлатгичга йўналтирадиган баcага ўхшайди. Конус Сароож деб номланган изоляцион материал туридан қилинган. Сарож таркибига шағал, қум, гил, тухум қобиғи, оҳак, эчки жуни ва кул киради. Музлатгичнинг чиқиндисидан келаётган шамол музга кетаётганда совийди ва ёз фаслида музлатгичнинг ички қисмини салқин ва ёқимли сақлайди. Қуёш тўғридан-тўғри музлатгичга тушганда ҳам, изоляция қатламлари тўғри ишлайди ва муз ўзгаришсиз қолади. Муз ёзда эмас, қишда ҳосил бўлишини билиш қизиқ. Қишда музлатгичнинг муҳити муз ҳосил бўлиши учун мос келади. Муз ҳосил бўлиш жараёни Қанат деб номланувчи эр ости каналларида сув оқимидан бошланади ва сув ўтказгичдан оқиб чиққандан сўнг, энди сув дам олишга вақт топади. қиш мавсумида музга айланади. Баъзан бу сув тоғларда қор эриши билан таъминланади."Йбар Дағлан музлигининг қадамлари
Ушбу эски музликнинг баландлиги тахминан этти метр бўлган конуссимон гумбазга эга. Ушбу музлатгичнинг периметри 54 метр, деворлари қалинлиги эса тахминан 2 метрни ташкил қилади. Бу деворнинг катта диаметри музлатгични ёзда салқин қилади ва музнинг эришини олдини олади. Музхонанинг кириш қисми гумбазнинг ғарбий томонида жойлашган бўлиб, чеврон шаклидаги аркга эга бўлиб, ғишт ва спирал зинапоялар билан ер ости ва музлик тубига олиб боради.
Музлаган ҳовуз қишда тўлдирилган, унинг музлари бўлакларга бўлинган ва музликнинг бир қисмига қуйилган, охирида қудуқ бўлган ва янги ўт билан тўлдирилган. Шу тариқа эриган сув ёз бошигача қолиб, муз рўпарасидаги бино орқали аҳолига етказилар эди. Қажарлар даврида қадимгиЕбир Дағлон музлиги қурилган ва бу музликни "Глин" исмли бир аёл қишлоқ аҳолиси фойдаланиши учун қурдирганлиги айтилади.
Ҳурматли дўстлар дастурнинг ушбу қисмини якунига етдик.Кейинги дастурда Теҳронга борамиз ва Эрон пойтахти билан танишамиз. Бошқа дастургача ҳаммангизни Аллоҳ ўз паноҳида асрасин!
