Америка - глобал хавфсизликка энг катта таҳдид

Ричард Хаас, таниқли америкалик ёзувчи ва таҳлилчи, баҳсли баёнотида айтди:Қўшма Штатлар дунёдаги беқарорликнинг энг чуқур манбасига айланди ва бу мамлакат глобал хавфсизликка энг жиддий таҳдиддир. Хаас бу муҳим хулосага йигирма йил давомида Американинг халқаро муносабатлар соҳасидаги энг машҳур хусусий ташкилоти, яъни Ташқи алоқалар бўйича кенгашда бўлганидан сўнг келди.

Ташқи алоқалар кенгаши раҳбари сифатидаги охирги иш кунида у интервюда шундай деди:Бизнинг ички сиёсий аҳволимиз шундай оолдаки бошқалар нафақат биздан тақлид қилишни хоҳламайдилар, балки, менимча, бу ҳақиқатан ҳам зарарли бўлган олдиндан айтиб бўлмайдиган даражада ва ишончлилик йўқлигини кўрсатди. Бу бизнинг дўстларимиз Американинг дунёда муваффақиятли фаолият кўрсатиш қобилияти нуқтаи назаридан бизга боғлиқ бўлишини жуда қийинлаштиради.

Ҳаас бундан олдин, 2021-йил 6-январда АҚШ Конгрессига қилинган ҳужумдан сўнг, АҚШнинг ички тенденциялари туфайли жаҳон аренасида таназзулга учраши ҳақида огоҳлантирган эди. Ҳааснинг сўзларига кўра, Қўшма Штатлар “муаммоли дунёда энг ишончли лангар” бўлиш ўрнига “беқарорликнинг энг чуқур манбаи ва демократиянинг ишончсиз намунаси”га айланди. Америкалик Ричард Хаас фикрича, агар постамерикалик давр бошланган бўлса, бу, албатта, Трамп тарафдорлари Конгрессга бостириб кирган кун бўлади. Ҳаас Конгрессдаги воқеа Американинг халқаро имиджига таъсиридан хавотирини қуйидагича баён қилди:Энди дунёда ҳам бизни худди шундай (аввал) кўриши, ҳурмат қилиши, қўрқиши ёки боғланиши даргумон. Агар Америкадан кейинги давр бошланган бўлса, у албатта бугун. Американинг энг муҳим ташқи сиёсат таҳлил маркази раҳбарининг Америкадан кейинги давр бошланишини тан олиши аслида мамлакатнинг турли соҳаларда қулашнинг тобора кучайиб бораётганини тан олишдир.

Шу билан бирга, Совуқ урушдан кейинги даврда АҚШнинг фаолиятига назар ташласак, Вашингтон дунёда беқарорлик ва хавфсизликни юзага келтиришда энг катта рол ўйнаганини кўрсатади. 11-сентабр воқеасидан сўнг АҚШ президенти Жорж Буш агрессив йўл тутди ва терроризмга қарши глобал кураш баҳонасида Афғонистон ва Ироққа ҳужум қилди. Ушбу глобал терроризмга қарши урушда Ироқ, Афғонистон, Сурия, Ливия ва Яманда бир миллиондан ортиқ одам ҳалок бўлди. Ироқнинг босиб олиниши ва унинг оқибатлари охир-оқибатда Ироқ ва Сурияда кўплаб жиноятларни юзага келтирган ИШИД каби террористик гуруҳларнинг шаклланишига олиб келди. Бироқ, Қўшма Штатлар бу ҳарбий амалиётлардан ҳеч қандай натижа олмади ва 2021 йилда Афғонистонни тўлиқ муваффақиятсизлик билан тарк этди, гарчи у ҳали ҳам Ироқ ва Суриядаги ҳарбий иштирокини сақлаб қолмоқда. Бу урушлар минглаб америкалик аскарларни ўлдириш ва яралашдан ташқари, мамлакат бюджетига катта харажатларни келтириб чиқарди. АҚШнинг собиқ президенти Доналд Трампнинг сўзларига кўра, бу 7 триллион долларни ташкил қилади. Шу билан бирга, 11-сентабрдан кейинги АҚШ ҳарбий ҳаракатларининг асосий ғолиблари мамлакатнинг қурол-яроғ ишлаб чиқарувчи компаниялари бўлди.

Айни пайтда Американинг амалдаги ҳукумати, яьни Байден ҳукумати ҳам Вашингтоннинг рақиби бўлган икки халқаро кучга, яьни Хитой ва Россияга нисбатан кескин ёндашди ва шу муносабат билан Осиё-Тинч океани минтақасида Хитойга қарши кескинликни кучайтирар экан, Хитойга, Украинага қурол-аслаҳа ва ҳарбий ёрдам оқими Россия ва Украина ўртасидаги урушнинг давом этишига асос бўлди. Россиянинг юқори мартабали амалдорлари Украинадаги уруш учун зарур шарт-шароитларни яратишда АҚШ бошчилигидаги Ғарбнинг бузғунчи роли ҳақида бир неча бор гапирган. Аслида Украинадаги урушни Ғарбнинг, хусусан, АҚШнинг Россияга нисбатан ёмон ниятлари ва агрессив хатти-ҳаракатлари натижаси сифатида кўриш мумкин. АҚШнинг душманона ҳаракатларига жавобан Россия ва Хитой икки муҳим халқаро куч сифатида сўнгги йилларда ҳамкорликни кенгайтириш ва АҚШнинг бир томонлама сиёсати ва ҳаракатларига қарши ягона позицияни эгаллаш бўйича муҳим қадамлар қўйди. Улар кўп томонлама ёндашувни янги халқаро тартибнинг асоси сифатида қабул қилмоқчи. Москва ва Пекин халқаро ўзгаришлар ва жаҳон тизимидаги воқеликларни кўп қутбли тизим учун қулай деб ҳисоблайди. Америка эса глобал етакчи ролини ўйнашга уриниб, бир томонламалик орқали ўз мақсад ва талабларини амалга оширмоқда.

АҚШ президенти: биз Толибондан ёрдам сўраймиз