Pars Today

Саломатлик журнали дастурида сиз азиз ҳамкасбларни турли касалликлар ва уларнинг олдини олиш ва даволаш усуллари, шунингдек, овқатланиш, жисмоний машқлар, соғлом турмуш тарзи ва ҳоказолар орқали соғликка эришиш йўллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Шуни таъкидлаш керакки, ушбу дастурда тақдим этилган маълумотлар сизнинг яқинларингизнинг хабардорлигини яратиш ва оширишдир ва ҳеч қандай ҳолатда мутахассис шифокорнинг ташхиси ва даволанишини ўрнини босолмайди.

Мия ва нервлар инсон танасининг энг сезгир қисмларидир. Тананинг бу икки жуда муҳим органи тананинг бошқа органларига ҳам таъсир қиладиган баъзи касалликлардан азият чекади. Нейрология мутахассисларининг фикрича, кўплаб ички мия касалликлари ҳам одамларнинг психологик ҳолатига таъсир қилади. Дастурнинг турли қисмларида ушбу касалликларнинг кўплиги ва хилма-хиллиги туфайли биз сизни энг муҳим касалликлар ва уларнинг сабаблари ва асоратлари ва уларни даволаш усуллари билан таништиришга ҳаракат қиламиз. Саломатлик журнали дастурининг ушбу қисмида биз мия ва асаб касалликларидан келиб чиқадиган баъзи касалликларни кўриб чиқамиз. Шишиш ўсмалар бу касалликлардан биридир. Ушбу дастурда биз мия шиши турларини кўриб чиқамиз.

Мия ўсмаси - миядаги ғайритабиий ҳужайралар массаси ёки ўсиши. Мия ўсмалари бирламчи ёки иккиламчи бўлади. Бирламчи мия ўсмаси мияда ривожланади. Кўпчилик бирламчи мия ўсмалари радикал бўлмаган зарарсиз ўсмалардир. Метастаз деб номланувчи иккиламчи мия ўсмалари саратон ҳужайралари ўпка ёки кўкрак каби бошқа органдан мияга этиб келганида пайдо бўлади. Мия ўсмаси белгилари ўсимтанинг жойлашиши ва ҳажмига боғлиқ. Баъзи ўсмалар мия тўқималарига зарар етказиш орқали бевосита зарар етказади ва баъзи ўсмалар мия атрофидаги тўқималарга босим ўтказади.

Айтганимиздек, мия ўсмалари бирламчи ва иккиламчи мия шишларига бўлинади. Акустик нейрома, астроситома, мия метастази, хороид мушаклари карсиномаси, краниофарингиома, эмбрион ўсмалар, эпендимома, глиобластома, глиома, медуллобластома, менингиома, олигодендроглиома, болалар мия ўсмалари, каллус бластома, гипофиз безининг бирламчи ўсмалари ва иккинчи даражали мия шиши.

Иккиламчи мия шиши мия саратонининг кўп қисмини ташкил қилади. Улар тананинг бир қисмида тарқала бошлайди ва мияга метастаз беради. Мияга метастаз бериши мумкин бўлган саратонларга ўпка саратони, кўкрак саратони, буйрак саратони ва тери саратони киради. Иккиламчи мия шиши ҳар доим малигндир. Радикал бўлмаганўсмалар тананинг бир қисмидан бошқасига тарқалмайди.

Мия шиши белгилари ўсимтанинг жойлашиши ва ҳажмига боғлиқ. Баъзи ўсмалар мия тўқималарига зарар етказиш орқали бевосита зарар етказади ва баъзи ўсмалар мия атрофидаги тўқималарга босим ўтказади. Ўсаётган ўсимта мия тўқималарига босилганда, сизда сезиларли мия ўсмаси белгилари пайдо бўлади. Бош оғриғи мия шишининг умумий аломати бўлиб, у уйғонганингизда кучаяди, ухлаётганингизда пайдо бўлади ёки йўталиш, аксириш ёки жисмоний машқлар натижасида кучаяди.

Мия ўсимтаси белгилари, шунингдек, қусиш, лойқа ёки икки томонлама кўриш, чалкашлик, тутилишлар (айниқса катталарда), оёқ-қўлларнинг ёки юзнинг бир қисмининг заифлиги ва ақлий функцияларнинг ўзгаришини ўз ичига олиши мумкин. Шунингдек, хотирани йўқотиш, ёзиш ёки ўқиш билан боғлиқ муаммолар, эшитиш, таъм ёки ҳид билиш қобилиятидаги ўзгаришлар, уйқучанлик ва онгни йўқотиш, ютиш билан боғлиқ муаммолар, бош айланиши, кўз муаммолари, шу жумладан доимий милтиллаш ёки кўз қовоқлари, назорациз ҳаракатлар, қўллар титроқ, мувозанатни йўқотиш, сийдик пуфаги ёки ичакни назорат қилишни йўқотиш, тананинг бир томонида уйқусизлик, гапириш ёки бошқалар нима деётганини тушунмаслик, кайфият, шахсият, ҳис-туйғулар ва хатти-ҳаракатларнинг ўзгариши, юриш қийинлиги ва юз, қўл, мия мушакларининг кучсизлиги шишининг бошқа белгилари ҳисобланади.

Агар гипофиз безида мия ўсмалари пайдо бўлса, кўкрак қафасининг оқиши ёки галакторея, аёлларда ҳайз даврининг бузилиши, эркакларда кўкрак тўқималарининг ривожланиши, қўллар ва оёқларнинг катталашиши, иссиқлик ёки совуққа сезгирлик, танадаги тукларнинг кўпайиши ёки ҳирсутизм, қон босими, семизлик ва кўришдаги ўзгаришлар, масалан, лойқа кўриш кўринади.

Бирламчи мия ўсмалари миянинг ўзида ёки яқин атрофдаги тўқималарда ривожланади, масалан, мияни қоплайдиган мембраналар (менинглар), краниал нервлар, гипофиз ёки эпифиз. Бирламчи мия шиши нормал ҳужайралар ДНКсида мутациялар содир бўлганда ривожлана бошлайди. Ушбу мутациялар ҳужайралар ўлимисиз ўсиши ва бўлиниши ва ҳужайралар сонини кўпайтириш имконини беради. Натижа; Бу мия ўсмасини ҳосил қилувчи ғайритабиий ҳужайралар массаси. Катта ёшлиларда бирламчи мия ўсмалари иккиламчи мия ўсмаларига қараганда анча кам учрайди.

Иккиламчи ўсмалар ёки метастазлар тананинг бошқа жойларида саратон касаллигидан мияга тарқаладиган ўсмалардир. Иккиламчи мия ўсмалари кўпинча саратон касаллигига чалинган одамларда учрайди; Аммо камдан-кам ҳолларда метастатик мия ўсмалари танангизнинг бошқа жойларида бошланган саратоннинг биринчи белгиси бўлиши мумкин. Катта ёшлиларда бирламчи мия ўсмаси иккиламчи мия ўсмаларига қараганда анча кам учрайди. Ҳар қандай саратон тури мияга тарқалиши мумкин, аммо кўкрак саратони, йўғон ичак саратони, буйрак саратони, ўпка саратони ва меланома энг кенг тарқалган турлари.

Оила тарихи, ўсиб бораётган ёш, кимёвий таъсир ва радиация таъсири мия ўсмалари ривожланиш хавфини оширади. Агар сиз мия ўсмаси белгиларидан шубҳалансангиз, шифокорингиз сизнинг ҳолатингизни яхшироқ ташхислаш учун бир қатор тестлар ва процедураларни тавсия қилиши мумкин. Неврологик текширув ушбу усуллардан биридир. Неврологик текширув кўриш, эшитиш, мувозанат, мувофиқлаштириш, куч ва рефлексларни текшириши мумкин. Бир ёки бир нечта соҳаларда қийинчилик миянгизнинг қайси қисми мия шиши билан таъсирланганлиги ҳақида маълумот бериши мумкин.

Магнит-резонанс томография (МРИ) каби кўриш тестлари одатда мия ўсмаларини ташхислашда қўлланилади. Тананинг бошқа қисмларида саратонни аниқлаш учун тестлар бошқа диагностика усули ҳисобланади. Агар сизнинг мия ўсмаси бошқа ҳудуддаги саратон эканлигига шубҳа қилинган бўлса, шифокорингиз саратон ўрнини аниқлаш учун тестлар ва процедураларни амалга оширади. Бошқа жойларда саратон белгиларини излаш учун компютер томографияси ёки ПЕТ текшируви ушбу процедураларга мисол бўлиши мумкин.

Мия ўсмасини даволаш ўсимтанинг турига, ҳажмига ва жойлашишига, шунингдек, инсоннинг умумий соғлиғига боғлиқ. Агар мия ўсмаси унга кириш мумкин бўлган жойда жойлашган бўлса, жарроҳингиз мия ўсмасинини олиб ташлаш учун жарроҳлик амалиётидан фойдаланади. Баъзи ҳолларда ўсмалар кичик ва кириш мумкин, мия тўқималаридан ажратилган. Бошқа ҳолларда, ўсмаларни атрофдаги тўқималардан ажратиб бўлмайди ёки миянгизнинг нозик ҳудудида жойлашган ва жарроҳлик хавфлидир. Бундай вазиятда шифокор ўсимтани олиб ташлаш учун бошқа ечимни таклиф қилади. Ҳатто мия ўсмасининг бир қисмини олиб ташлаш ҳам мия шиши белгилари ва аломатларини камайтиришга ёрдам беради. Мия ўсмаларини олиб ташлаш учун жарроҳлик инфекция ва қон кетиш каби хавфларга эга. Бошқа хавфлар миянгизнинг ўсимта жойлашган қисмига боғлиқ бўлиши мумкин. Мисол учун, кўзга туташган нервлар яқинидаги ўсимта учун операция кўриш қобилиятини йўқотиш хавфини туғдиради.

Радиация терапияси мия ўсмасини ҳужайраларини йўқ қилиш учун рентген нурлари ёки протонлар каби юқори энергияли нурлардан фойдаланадиган даволашнинг яна бир усули ҳисобланади. Кимётерапия ҳам ўсимта ҳужайраларини йўқ қилиш учун ишлатиладиган усулдир.

Кемотерапия препаратлари таблеткалар шаклида ёки томир ичига юбориш орқали оғиз орқали қабул қилиниши мумкин. Аммо мақсадли дори терапияси саратон ҳужайраларидаги ўзига хос анормалликларга қаратилган. Ушбу анормалликларни тўсиб қўйиш орқали мақсадли дори-дармонларни даволаш саратон ҳужайраларининг ўлимига олиб келиши мумкин. Мақсадли дорилар мия ўсмаларининг муайян турлари учун мавжуд бўлиб, уларнинг кўплари клиник синовларда ўрганилмоқда. Мақсадли терапиянинг кўплаб турлари ишлаб чиқилмоқда.

Мия ўсмалари миянинг ҳаракат, нутқ, кўриш ва фикрлаш қобилиятларини бошқарадиган қисмларида ўсиши мумкинлиги сабабли, реабилитация зарур бўлиши мумкин.

Ҳамроҳлигингиз учун ташаккур. Саломатлик журналининг навбатдаги дастуригача сизни буюк Аллоҳ таолога ҳавола қиламиз.