۱۳ حقیقت جالب درباره سیستم ایمنی

همزمان با شیوع ویروس کرونا در جهان، دانشمندان کارکرد سیستم ایمنی بدن و حقایقی جالب در مورد آن را تشریح کردند.

به گزارش خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، با گسترش ویروس کرونا در جهان، افکار عمومی نسبت به چگونگی کارکرد بدن در مبارزه با ویروس‌ها و عوامل بیماری زا کنجکاوتر شده اند. سیستم ایمنی بدن مسئولیت اصلی مبارزه با عوامل خارجی و بیماری زا را برعهده دارد. این دستگاه ایمنی با سلول‌ها و مولکول‌های خود میکروب‌ها و ویروس‌ها را شناسایی کرده و آن‌ها از بین می‌برد. در این گزارش دانشمندان ۱۳ حقیقت جالب درباره سیستم ایمنی بدن را تشریح می‌کنند.

۱- ایمنی ذاتی خط مقدم مبارزه با عوامل بیماری زا

دستگاه ایمنی ذاتی یا غیر تخصصی نخستین سطح محافظتی بدن در برابر عوامل بیماری زا است. شاید بتوان ساده‌ترین و البته کارآمدترین اقدام ایمنی ذاتی بدن را در پوست و مخاط مشاهده کرد. پوست مانع از ورود هر عامل بیماری زا اعم از ویروس و باکتری به داخل بدن می‌شود. برای مثال، در ایام شیوع ویروس کرونا دانشمندان تاکید دارند مردم به طور مستمر دست‌های خود را با آب و صابون بشویند، زیرا ویروس توانایی عبور از پوست برای ورود به بدن را ندارد، اما در صورتی که دست‌های آلوده به کووید ۱۹ با دهان و چشم‌ها (جایی که فاقد پوست است) تماس پیدا کند، این امر منجر به انتقال ویروس به داخل بدن می‌شود.

یکی دیگر از بخش‌های اصلی دستگاه ایمنی ذاتی به مخاط مربوط می‌شود. برای مثال هنگام ورود عوامل بیماری زا به سیستم تنفسی ترشح مخاط باعث گیرافتادن این عوامل و جلوگیری از ورود آن‌ها به داخل بدن می‌شود. آبریزش بینی در زمان بیماری یکی از مصادیق اقدامات سیستم ایمنی بدن در مقابله با عوامل بیماری زاست.

۲- سیستم ایمنی تطبیقی، عوامل بیماری زا را به یاد خواهد داشت

دستگاه ایمنی تطبیقی (تخصصی) بخش مهمی از سیستم ایمنی مهره داران را تشکیل می‌دهد. این دستگاه بسیار تخصصی‌تر از دستگاه ایمنی ذاتی عمل می‌کند و وظیفه اصلی آن شناسایی سلول‌ها و مولکول‌های خودی از عوامل بیگانه و نابودی آنهاست.

هنگام عبور ویروس یا باکتری از اولین لایه دفاعی بدن (سیستم ایمنی ذاتی)، دیواره دوم دفاعی بدن شامل دستگاه ایمنی تطبیقی اقدام به مبارزه با عوامل بیماری زا می‌کند. این دستگاه به طور تخصصی به عامل بیماری زا یا آنتی ژن پاسخ می‌دهد. اگر چه این پاسخ با تاخیر صورت می‌گیرد، اما قدرت و شدت آن زیاد است.

یکی از ویژگی‌های دستگاه ایمنی تطبیقی این است که در حافظه خود عوامل بیماری زا را به یاد خواهد سپرد و در آینده می‌تواند پس از شناسایی این عوامل، به صورت تخصصی به آن پاسخ دهد.

ساخت واکسن براساس همین ویژگی سیستم ایمنی تطبیقی صورت می‌گیرد. دانشمندان با تزریق میکروب یا ویروس کشته شده و یا ضعیف شده به بدن افراد باعث ایجاد پاسخ ایمنی تخصصی بدن به آن عامل بیماری زا می‌شوند. به دلیل ایجاد پاسخ ایمنی، سلول‌های ایمنی بدن این عوامل را به یاد می‌سپارد و در آینده می‌تواند به سهولت با آن مبارزه کند.

۳- نوزاد به صورت موقت از سیستم ایمنی بدن مادر استفاده می‌کند

در سه ماه آخر دوره بارداری مادر از طریق پلاکت خون خود اقدام به انتقال برخی از آنتی بادی‌های (پادتن) بدنش به جنین می‌کند. همین امر باعث می‌شود نوزاد در بدو تولد به طور موقت در برابر برخی عوامل بیماری زا مصونیت پیدا کند. با این حال، تحقیقات نشان داده است این ایمنی در نوزاد کوتاه مدت است و تنها چند هفته پس از تولد نوزاد از بین می‌رود. با این حال، همین ایمنی موقت به بدن نوزاد اجازه می‌دهد برای مدتی بتواند با عوامل بیماری زا مبارزه کند.

متاسفانه نوزادانی که زودتر از ۹ ماهگی متولد می‌شوند فاقد چنین مصونیتی در مقابل عوامل بیماری زا هستند، زیرا چند ماه زودتر متولد شده اند و در انتقال آنتی بادی مادر به جنین اختلال صورت گرفته است. با این حال، این بدان معنا نخواهد بود که سیستم ایمنی این کودکان در مقابل عوامل بیماری زا کارآمدی لازم را نخواهد داشت.

۴- شیر مادر حاوی آنتی بادی است

متاسفانه با صنعتی شدن جوامع، درصد مادرانی که به بچه‌های خود شیر می‌دهند کاهش یافته است. تحقیقات نشان داده است شیر مادر حاوی آنتی بادی است و می‌تواند به سیستم ایمنی نوزاد برای مقابله با عوامل بیماری زا کمک کند. اسهال و ذات الریه دو بیماری کشنده در میان نوزادان در سراسر جهان است. مطالعات دانشمندان نشان داده است شیر مادر حاوی آنتی بادی‌های لازم برای مبارزه با این دو بیماری است.

شیر مادر همچنین حاوی هورمون‌ها و فاکتور‌های رشد است که می‌تواند باعث ارتقای سیستم ایمنی بدن شود.

۵- با افزایش سن کارایی دستگاه ایمنی بدن کاهش می‌یابد

تحقیقات متعدد نشان داده است با افزایش سن سیستم ایمنی بدن نمی‌تواند مانند گذشته با عوامل بیماری زا مبارزه کند و کارایی آن در مقابل ویروس‌ها و میکروب‌ها کاهش می‌یابد. یکی از دلایل مرگبار بودن ویروس کرونا برای افراد کهنسال ریشه در همین مسئله دارد. متخصصان می‌گویند جوانان و کودکان کمترین آسیب پذیری را در مقابل کووید ۱۹ دارند. این در حالی است که با افزایش سن احتمال جان باختن فرد پس از ابتلا به کرونا افزایش می‌یابد.

مطالعات دانشمندان همچنین نشان داده است با افزایش سن سیستم ایمنی بدن نمی‌تواند با سلول‌های سرطانی مبارزه کند، به همین دلیل هم  نرخ ابتلا به سرطان در کهنسالان بیشتر است.

۶- سیستم ایمنی بدن براساس الگو‌های محیطی شکل می‌گیرد

ژن‌ها نقش مهمی در تعیین اثرگذاری سیستم ایمنی بدن دارند. با این حال، تحقیقات نشان داده است عوامل محیطی می‌تواند به سیستم ایمنی شکل دهد. به همین دلیل هم دوقلو‌های همسان علی رغم داشتن ژنوم یکسان، سیستم ایمنی بدنشان با یکدیگر متفاوت است. نوزادان دوقلو با افزایش سن در محیط‌های متفاوت کاری و تحصیلی قرار می‌گیرند و همین موضوع شکل متفاوتی به سیستم ایمنی آن‌ها می‌دهد.

۷- استرس سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند

ساده‌ترین تاثیر استرس بر بدن بی خوابی است. استرس شدید می‌تواند به راحتی به سیستم ایمنی بدن آسیب وارد کند و باعث افزایش سطح هورمون کورتیزول شود. این هورمون که از غدد فوق کلیه ترشح می‌شود، باعث شکسته شدن پروتئین و افزایش انرژی در دسترس بدن خواهد شد. همین هورمون می‌تواند به راحتی سلول‌های ایمنی بدن را هدف قرار دهد همچنین تحقیقات متخصصان نشان داده است افزایش استرس بدن می‌تواند احتمال ابتلا به سرماخوردگی را افزایش دهد.

۸- حجم بالای گلبول‌های سفید در خون نشانه وجود یک مشکل در بدن است

متخصصان می‌گویند اگر میزان گلبول‌های سفید خون از ۱۱ هزار عدد در هر میلی لیتر فراتر رود این بدان معناست که بدن با یک مشکل جدی مواجه شده است. با این حال، برخی دارو‌ها می‌تواند منجر به افزایش گلبول‌های سفید خون شود، از این رو پیش از آزمایش خون حتماً اقدام به آگاه سازی پزشک درباره دارو‌های مصرفی خود کنید. عفونت و برخی انواع سرطان می‌تواند منجر به افزایش گلبول‌های سفید خون شوند.

۹- سیستم ایمنی بدن و تب در ارتباط هستند

در بسیاری از موارد تب پاسخ سیستم ایمنی بدن به میکروب و ویروس است. به همین دلیل دانشمندان تب را یکی از اصلی‌ترین علائم ابتلا به ویروس کرونا می‌دانند. تب به تنهایی یک مکانیسم دفاعی نیست، اما نشان می‌دهد سیستم ایمنی بدن برای مقابله با عوامل بیماری زا فعال شده است.

۱۰- خندان بودن برای سیستم ایمنی بدن بهتر است

تحقیقات متعدد نشان داده است خندان و شاد بودن تاثیر مثبتی بر سیستم ایمنی بدن دارد. زمانی که افراد می‌خندند میزان تولید آنتی بادی در بینی و مجاری تنفسی افزایش می‌یابد. با این حال، اگر چه خندان بودن شما را در مقابل تمامی عوامل بیماری زا مقاوم نمی‌کند، اما مقاومت بدن انسان را در مقابل برخی سرطان‌ها و بیماری‌ها افزایش می‌دهد.

۱۱- سیستم ایمنی بدن در ارتباط مستقیم با اندام‌های مختلف است

دانشمندان می‌گویند سیستم ایمنی بدن در ارتباط مستقیم و وابسته به اندام‌های متعدد است. غده تیموس و مغز استخوان مسئول تولید لنفوسیت‌های بدن  هستند. سلول‌های سیستم ایمنی بدن برای تکامل بین گره‌های لنفاوی، طحال و آدنوئید‌ها گردش می‌کنند.

۱۲- اشتباهات مرگبار سیستم ایمنی بدن

سیستم ایمنی بدن همیشه در حال مبارزه با عوامل بیماری زا نیست. دستگاه ایمنی گاهی به اشتباه به سلول‌ها و اندام‌های خود بدن حمله و در این حالت بیماری‌های خودایمنی در فرد بروز می‌کند. بیماری‌های خودایمنی می‌توانند اندام‌ها و بافت‌هایی از جمله گلبول‌های قرمز خون، عروق خونی، غده تیروئید، لوزالمعده، عضلات، مفاصل و پوست را درگیر کنند. ام اس و روماتیسم از شایع‌ترین بیماری‌هایی هستند که در نتیجه حمله مرگبار دستگاه ایمنی به سلول‌های بدن رخ می‌دهد.

۱۴- کمی نور آفتاب برای تقویت سیستم ایمنی بدن مفید است

تحقیقات متعدد نشان داده است مقدار کم نور آفتاب برای تقویت سیستم ایمنی بدن بسیار مفید است. آفتاب معتدل می‌تواند توانایی بدن در مقابله با عوامل بیماری زا را افزایش داده و مکانیسم دفاعی پوست را ارتقا دهد. با این حال، قرار گرفتن زیاد در مقابل تشعشع نور آفتاب می‌تواند منجر به سرطان پوست شود.