ایران و سازمان همکاری شانگهای

تحولات چند دهه اخیر در فضای ژئوپلیتیک اوراسیا و مناطق پیرامونی آن؛ تقویت و توسعه همکاری ها در درون سازمان های منطقه ای را به یک ضرورت تبدیل کرده است.

در پاسخ به این ضرورت؛ سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۰۱ با مشارکت چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان با رویکرد به همکاری‌های چندجانبه سیاسی، اقتصادی و امنیتی بنیان گذاشته شد. این سازمان اکنون ۱۲ عضو دارد. جمهوری اسلامی ایران، افغانستان، مغولستان و بلاروس اعضای ناظر این سازمان هستند. حضور ایران  بعنوان عضو ناظر در سازمان همکاری شانگهای، فرصت‌های تازه ای را برای همکاری های متقابل در زمینه‌های اقتصادی، تجاری، سیاسی و امنیتی با توجه ظرفیتهای ایران، ایجاد  کرده است.

کوزه گر کالجی، کارشناس آسیای میانه و قفقاز در ارزیابی  اهمیت نقش  ایران دراین سازمان می گوید: 

"در این سازمان طیف متنوعی از همکاری های مختلف در زمینه های سیاسی، اقتصادی،  فرهنگی  و اجتماعی انجام می شود. به عنوان مثال در موضوع مسائل امنیتی می توان به بحث مبارزه با تروریسم، جدایی طلبی، افراطی گرایی و قاچاق مواد مخدر اشاره کرد. در حوزه اقتصادی نیز مسائلی از جمله انرژی، گمرک و ترانزیت  حائز اهمیت است که تاکنون مورد همکاری قرار گرفته ودر زمینه ها  حضور ایران حتی در وضعیت ناظر نیز طیف متنوعی از همکاری ها را شامل شده است که در صورت تغییر وضعیت به عنوان عضو اصلی این همکاری ها بیشتر می شود."

آنچه بر اهمیت اهداف و برنامه‌های این سازمان در سال های اخیر افزوده، تحولاتی است که در جغرافیای  اوراسیا و مناطق پیرامونی آن روی داده است. چالش هایی همچون یکجانبه گرایی امریکا؛ تحریم ها و اخلال در روند  انتقال و امنیت انرژی از مسایلی است که موجب توجه  بیشتر به اهمیت نقش سازمان همکاری های شانگهای در جهت مقابله با تهدیدهای منطقه ای شده است.

«حسین اسوبعلی اف» کارشناس مسایل سیاسی با اشاره به اهداف آمریکا در بر هم زدن نظم منطقه می گوید: ایران با اقداماتی که برای تامین امنیت منطقه‌ای صورت می‌دهد، به عامل ثبات در آسیای مرکزی و حوزه خزر تبدیل شده است.

در عرصه اقتصادی و تجاری نیز ایران فرصت های  تازه ای برای همکاری ایجاد  کرده است. ایران اکنون با ایجاد مناطق  آزاد تجاری و پیوستن به اتحادیه اقتصادی اوراسیا همکاری خود را با این اتحادیه گسترش داده است. تجارت ۱۵ میلیارد دلاری ایران با اعضای سازمان همکاری شانگهای در هفت ماه گذشته نیز حاکی از وجود ظرفیت های روبه رشد برای توسعه همکاری های تجاری است. ایران همچنین به عنوان یکی از شاهراه‌های مواصلاتی در غرب آسیا، قادر به تامین نیازهای زیربنایی بسیاری از کشورهای منطقه و اعضای سازمان شانگهای است. با اتصال مسیر ریلی رشت – بندرانزلی در حاشیه دریای خزروتکمیل مسیر ریلی کریدور شمال جنوب این دسترسی ها بیشتر و سریعترمی شود.

با توجه به مجموعه این ظرفیت ها؛ در بیستمین اجلاس سران کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای که روز سه شنبه به صورت مجازی و با میزبانی «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه برگزارشد، «حسن روحانی» رئیس جمهوری اسلامی ایران بر تقویت همکاری های ایران با سازمان همکاری شانگهای درزمینه های اقتصادی، تجاری و امنیتی و همچنین مقابله موثر با تروریسم، افراط‌گرایی و قاچاق مواد مخدر تاکید کرد.