منار جام یکی از قدیمی ترین بناهای تاریخی افغانستان در معرض فروریختن قرار دارد
پژوهشگر افغان و کارشناس میراث فرهنگی گفت: سیلاب هایی که معمولا هر سال متوجه منار جام است، یک تهدید و یک خطر بزرگ برای این بنای تارخی محسوب می شود واگر امسال با همان شدت دو سال قبل سیلاب جاری شود، امید نمی رود که این بنا سالم و ثابت باقی بماند.
خلیل الله افضلی محقق و پژوهشگر افغان و کارشناس آثار میراث فرهنگی در گفت و گو با خبرنگار رادیو دری در مورد پیشینه منار جام در ولایت غور گفت: منارجام یک بنای خشتی است است که حدود 65 متر ارتفاع دارد و در واقع قدیمی ترین و بلندترین بنای خشتی دنیا محسوب می شود. این بنا در سال 571 هجری قمری در زمان غیاث الدین غوری ساخته شد که نام وی نیز در کتیبه های مختلف منار به خط کوفی ثبت شده است.
وی تصریح کرد: منار جام از نطر موقعیت جغرافیایی در بین راه چشت و شهر فیروزه کوه که قبلا به نام چغچران یاد می شد واقع شده است؛ این بنا در میان دره‌ای در نقطه تلاقی رودخانه هریرود و رود جام در فاصلۀ ۲۱۵ کیلومتریِ شرق هرات واقع شده است و خیلی برای ما روشن نیست که چرا این بنای تاریخی در چنین موقعیتی قرار گرفته است ولی آنچه که در حال حاضر مهم است این که به خاطر قرار گرفتن در کنار رودخانه خطر فروپاشی آن بسیار جدی است.
افضلی خاطر نشان ساخت: در طول 20 سال گذشته پروژه های مختلفی در آن منطقه انجام شد و اطراف این بنا سنگ کاری شد که تا حدودی برای این بنا مصونیت ایجاد کرد، ولی بخش های از سنگ کاری این بنا در قسمت رود جام، دو سال قبل بر اثر سیلاب از بین رفت واگر امسال با همان شدت سیلاب جاری شود، امید نمی رود که این بنا سالم و ثابت باقی بماند.
این کارشناس میراث فرهنگی اظهار داشت: سیلاب هایی است که معمولا در بهار هر سال متوجه این بنای تاریخی است، یک تهدید و یک خطر بزرگ برای این منار محسوب می شود و غیر از خطر سیلاب خطرات دیگری هم این بنا را تهدید می کند.
وی تصریح کرد: این بنا یک ستون مرکزی دارد که این ستون توسط تعدادی چوب به راهروها و زینه هایی که به سمت بالای منار راه داشت وصل می شد و متاسفانه در سال های اخیر و به ویژه در دوسال اخیر که آن منطقه خیلی ناامن بوده، اکثر این چوب ها یا از بین رفته و یا توسط افراد غیر مسئول سرقت و یا تخریب شده است که از این جهت هم مایه نگرانی است و اگر یک زلزله نسبتا شدید صورت بگیرد بنا آسیب جدی خواهد دید.
لازم به ذکر است که ریاست اطلاعات و فرهنگ طالبان در ولایت غور می‌گوید که منار جام در این ولایت با تهدید فرو ریختن روبرو است.
به گفته مسوولان این ریاست، در ماه‌های اخیر بیشتر کاشی‌های منار جام فرو ریخته است، و پله‌های درونی آن نیز ویران شده اند.
عبدالحی، رییس اطلاعات و فرهنگ غور گفت: «اگر سازمان یونیسکو برا ی ترمیم منار جام رسیده‌گی نکنند، ما شاهد این هستیم که این منار جام فرو می‌پاشد و این یک بدنامی بسیار بزرگی است.
منار جام سازه‌ای با ارتفاع ۶۵ متر است که ساخت آن به قرن دوازدهم برمی‌گردد. این برج پوشش آجری داشته و قسمت بالایی آن کتیبه‌ای قرار دارد که بر روی کاشی‌ای آبی‌رنگ درج شده است.
از ویژگی‌های قابل‌توجه منار جام می‌توان به کیفیت معماری و زینت آن اشاره کرد که اوجِ معماریِ سنتی و هنریِ منطقه را به نمایش می‌گذارد. این برج در کنار رودی عمیق و در مجاورت چندین کوه در ولایت غورِ افغانستان قرار دارد.
منار جام ۱۹۰۰ متر بالاتر از سطح دریا بوده و به دور از هر شهری در میان دره‌ای قرار دارد که در نزدیکی تقاطع رودخانه هریرود و رود جام در فاصلۀ ۲۱۵ کیلومتریِ شرق هرات واقع شده است. این برج ۶۵ متر ارتفاع داشته و پایه‌ای هشت‌ضلعی با ۹ متر قطر دارد که بدنۀ استوانه‌ای آن از آجرهای نسوز ساخته شده است.
منار جام در سال ۱۱۹۴ میلادی توسط سلطان غیاث‌الدین غوری (۱۱۵۳-۱۲۰۳) ساخته شد. استقرار این برج احتمالاً نقطۀ آغاز ساخت شهر باستانی فیروزکوه در این منطقه بوده که گفته می‌شود پایتخت تابستانی دودمان غوریان بوده است.
منار جام یکی از معدود آثار تاریخیِ این منطقه است که به‌خوبی حفظ شده و خلاقیتِ هنریِ بی‌نظیر و خبرگی طراحیِ سازه در دوران قدیم را به نمایش می‌گذارد. معماری و تزئین این برج از منظر تاریخِ هنر فوق‌العاده است و عناصری از توسعه‌های اولیه در این منطقه را به نمایش می‌گذارد که اثر قابل‌توجهی بر معماریِ این ناحیه در سال‌های بعد داشته است. این سازۀ زیبا و سربلند نمونه‌ای خارق‌العاده از معماری و آرایش دوران اسلامی در آسیای مرکزی بوده و نقش مهمی در اشاعۀ این سبک از معماری به مناطق دیگر نظیر هند داشته است.
منار جام غور که یکی از کهن‌ترین منارهای خشتی جهان است، در سال ۲۰۰۲ میلادی ثبت فهرست میراث فرهنگی جهان در سازمان یونسکو شده است. با اینکه این منار همچون میراث جهانی شناخته می‌شود، اما کارهای لازم برای جلوگیری از فروریختن این بازمانده با ارزش نشده است.
