تحولات تاجیکستان
افزایش بدهی های خارجی تاجیکستان، تهدیدات تروریستی علیه این کشور، اتهام همکاری با طالبان به تاجیکستان، توافق صادرات آب تاجیکستان به چین و تقویت پایگاه نظامی روسیه در این کشور از مهمترین رویدادهای سال 1397 تاجیکستان هستند
میزان بدهی خارجی تاجیکستان درسال 2017 به بیش از دومیلیارد و800 میلیون دلار رسیده بود که چین با یک میلیارد و200 میلیون دلار طلبکاری از تاجیکستان، بزرگترین منبع دریافت وام دولت دوشنبه بوده است.
همچنین تاجیکستان به بانک جهانی 300 میلیون دلار، بانک رشد آسیا 235 میلیون دلار و بانک رشد اسلامی و صندوق بین المللی پول هم 235 میلیون دلار بدهکار است.
در این رابطه فیض الدین قهارزاده وزیرمالیه تاجیکستان گفته است که براساس نتایج سال 2018 بدهی خارجی تاجیکستان به دو میلیارد و900 میلیون سامانی برابربا 38 و9 دهم درصد از تولید ناخالص ملی رسیده است.
قهارزاده تاکید کرد که برای بازپرداخت بدهای خارجی تاجیکستان امسال 224 میلیون دلارهزینه خواهد شد .
به گفته وزیر مالی تاجیکستان: دولت قصد دارد در سه سال آینده 850 میلیون دلار وام خارجی برای اقتصاد این کشور جذب کند.
بانک جهانی اعلام کرده که دولت تاجیکستان در سالهای 2016 و2017 با افزایش سقف بدهی خارجی خود از 33 درصد تولید ناخالص ملی به 42 درصد آن، زمینه را برای دریافت وامهای خارجی بیشتر فراهم کرده است.
دلایل افزایش بدهی خارجی تاجیکستان در این 2 سال جذب وام های جدید از چین و انتشار اوراق بهادار به منظورحمایت از بانک های بحران زده تاجیکستان عنوان شده است.
افزایش بدهی خارجی میتواند تاثیری منفی و چندجانبه برروی تاجیکستان داشته باشد. از یک سو افزایش بدهی خارجی در بلند مدت تاجیکستان را در برابر بی ثباتی‌های ارزی قرار میدهد و رتبه ریسک پذیری اقتصادی این کشور را به شدت بالا خواهد برد.
امری که تاثیر منفی برروی توانایی جذب سرمایه گذاری خارجی اقتصاد تاجیکستان خواهد داشت.
از سوی دیگر افزایش بدهی‌های خارجی، استقلال سیاسی و اجتماعی تاجیکستان در برابر کشور وام دهنده را تحت تاثیر قرار داده و موجب میشود که کشور یا نهاد وام دهنده بتواند در تصمیم گیری‌ها و سیاست گذاری‌های تاجیکستان اعمال نفوذ کند.
همچنین گفتنی است که توسعه مبتنی بر اقتراض در بلند مدت به رکود، بی ثباتی اقتصادی و همچنین خروج سرسام گسیخته ارز و درآمد کشور می انجاد.
نگرانی تاجیکستان از بازگشت اعضای تاجیکی داعش
در سالی که گذشت تروریسم یکی از اصلی ترین دلمشغولی‌های تاجیکستان بود. تاجیکستان از یک سو نگران ستیزه جویان و گروههای تروریستی حاضر در افغانستان است و از سوی دیگر نگران بازگشت اعضای تاجیکی گروه تروریستی تکفیری داعش به موطن خود. گمانه زنی های بین المللی مبتنی بر این است که حدود 1 هزار تا 1500 شهروند تاجیک به گروه تروریستی تکفیری داعش پیوسته اند.
نگرانی‌های دولتمردان تاجیکستان بی جهت نیز نبوده است. در سال گذشته 4 گردشگر خارجی در این کشور توسط اعضای این گروه تکفیری به قتل رسیدند.
«رمضان رحیم زاده » وزیر کشور تاجیکستان در نشستی خبری درباره نحوه کشته شدن چهار توریست خارجی در مناطق جنوبی این کشور گفت، این توریست‌ها ابتدا با ماشین زیر گرفته شده و سپس با اسلحه و چاقو به آنها حمله شده است.
وزیر کشور تاجیکستان با بیان اینکه دو نفر از توریستهای به قتل رسیده آمریکایی ودو نفر دیگر از شهروندان سوئیس و هلند بوده‌اند افزود، مظنونین این جنایت که در شهر «دانگارا» روی داده است تحت تعقیب هستند.
گروه تروریستی داعش مسئولیت حمله تروریستی روز یکشنبه در تاجیکستان را به عهده گرفت.
به نظر میرسد دعوت این گروه تکفیری از اعضای خود برای عملیات در موطن خود به هر طریق ممکن، الهام بخش این حمله بوده است. حمله‌ای که نشان دهنده برنامه ریزی دقیق اعضای این گروه تکفیری و شناسایی گردشگران خارجی توسط آنها میابشد.
شایان ذکر است که باوجود اینکه این اولین حمله از این نوع در تاجیکستان بود اما اعضای تاجیکی گروهکهای تکفیری سابقه حمله در کشورهای خارجی از جمله روسیه را به نام خود ثبت کرده اند.
در سالهای اخیر تعدادی از اتباع تاجیکستان برای پیوستن به تروریست‌های داعش به عراق و سوریه سفر کرده بودند که پس از شکست این گروه به کشورشان بازگشتند و هم اکنون تهدیدی جدی برای مردم این کشور به شمار می روند.
به گفته وزیر کشور تاجیکستان، مقام‌های اطلاعاتی این کشور سال گذشته میلادی موفق به خنثی کردن 36 مورد اقدام تروریستی شدند.
با این حال این نکته قابل تاکید است که عوامل بسیاری در آسیای مرکزی میتواند به شکل گیری تروریسم در تاجیکستان کمک کند.
از یک سو بافت فرهنگی و اجتماعی دره فرغانه به دلیل عصبیت موجود در آن و همچنین مشکلات ساختاری اقتصادی این امکان را فراهم میکند که تاجیکستان به عنوان کشوری که در معرض مستقیم تروریسم است با خطر اشاعه افراط گرایی و اندیشه‌های تکفیری رو به رو باشد.
یکی از عواملی که میتواند به عنوان عامل تعیین کننده در این خصوص عمل کند رویکرد ضد تروریسم دولت تاجیکستان است.
احتمال بالایی وجود دارد که روش‌های اعمال خشونت کور و بستن فضای سیاسی به جذابیت گروههی تروریستی برای مخالفین دولت تاجیکستان بیانجامد.
اتهام کمک تسلیحاتی و پزشکی تاجیکستان به طالبان
در خبری مرتبط اما متفاوت تاجیکستان متهم شد که از طریق مرز خود اجازه ارسال سلاح به طالبان را صادر کرده و کمک‌های امدادی برای این گروه فراهم کرده است.
در این باره یکی از اعضای مجلس بزرگان موسوم به «لویه جرگه» در گفت و گو با یک شبکه تلویزیونی مدعی شده بود که اعضای مجروح شده گروه طالبان در تاجیکستان درمان می شوند.
سخنگوی نیروی مرزبانی تاجیکستان در گزارشی اتهام یکی از اعضای مجلس بزرگان موسوم به «لویه جرگه» مبنی بر درمان اعضای طالبان در این کشور را تکذیب کرد.
«محمد اولوک خوجایوف» گفت: ادعای درمان اعضای مجروح شده طالبان در تاجیکستان دروغ است و به قصد تخریب مطرح می شود.
وی افزود: تاجیکستان هیچ ارتباطی با طالبان ندارد ولی در رسانه ها هراز چند گاه با هدف ایجاد تنش چنین گزارش‌هایی منتشر می شود.
همچنین فرمانده نیروهای آمریکایی نیز تاجیکستان را به ارسال سلاح و تجهیزات نظامی برای طالبان محکوم کرده بوده.
در واکنش به این اتهام وزارت امور خارجه تاجیکستان در بیانیه ای ادعای فرمانده نیروهای آمریکایی در افغانستان مبنی بر ارسال تجهیزات نظامی برای طالبان از مرز تاجیکستان را رد کرد.
وزارت خارجه تاجیکستان دراین بیانیه تاکید کرد، اظهارات اخیر «جان نیکلسون» John Nicholson فرمانده نیروهای آمریکایی درافغانستان مبنی بر انتقال تجهیزات نظامی از طریق مرزهای تاجیکستان به طالبان بی اساس است و صحت ندارد.
فرمانده نیروهای آمریکایی در افغانستان اخیرا ادعا کرد، روسیه در تمرینات نظامی مشترک با تاجیکستان در نزدیکی مرزهای افغانستان، بخشی از تجهیزات نظامی را به طالبان تحویل داده است.
در همین حال به نظر میرسد که این ادعا در تناقض با نگرانی های امنیتی مقامات تاجیکستان باشد.
چرا که در همین حال فرمانده نیروهای مرزبانی تاجیکستان از تجمع 7 هزار شبه نظامی طالبان در مناطق شمالی افغانستان و هم مرز با این کشور خبر داد و افزود تا به حال 29 اردوگاه آموزش نظامی این سازمان به مناطق هم مرز با تاجیکستان منتقل شده که این موضوع سبب نگرانی کشورهای منطقه آسیای مرکزی از جمله دولت «دوشنبه» شده است.
باید افزود که شرایط نشان میدهد آمریکا و فرماندهان آمریکایی به دنبال این امر هستند تا با مقصر جلوه دادن سایرین شکست خود در افغانستان را به حاشیه برانند. چرا که این نیروها با وجود 17 سال حضور در خاک افغانستان نتوانسته‌اند طالبان را شکست دهند بلکه این گروه امروز توانسته است قدرتی بیش تر از سالهای پیش کسب کند.
از این جهت مقامات آمریکایی ناچار هستند برای پوشش این شکست با بهانه تراشی کشورهای همسایه افغانستان را متهم به حمایت از طالبان کنند.
این ادعا بی توجه به این امر صورت میگیرد که در ماههای اخیر گزارشهای مختلفی منتشر شده است مبنی بر اینکه آمریکا بخشی از نیروهای داعش را از عراق و سوریه به افغانستان منتقل کرده است.
برهمگان واضح است که کشورهای آسیای مرکزی و همسایه افغانستان نه تنها منافعی در قدرت گیری طالبان ندارند بلکه ثبات منطقه‌ای و صلح میتواند به آنها در پیگیری طرحهای اقتصادی و توسعه ای خود کمک کند.
توافق تاجیکستان و چین در مورد صادرات آب دریاچه «سریز»
در سالی که گذشت مقامات اقتصادی تاجیکستان و چین در مورد صادرات آب دریاچه «سریز» Sarez در بدخشان آن کشور به توافق رسیدند.
این توافق ، بین «آریان بانک» تاجیکستان و شرکت چینی «Heaven Springs Dynasty Harvest Group» صورت گرفته است.
بر اساس این گزارش ،طبق توافق تاجیکستان و چین برای صادرات آب، طرفین در محل این دریاچه اقدام به ساخت یک کارخانه بسته بندی آب با هدف صادرات آن به کشورهای آسیای مرکزی و خارج از آن خواهند کرد.
توافق تاجیکستان و چین برای صادرات آب در حالی است که کارشناسان بر این باورند، با وقوع یک زمین لرزه قوی احتمال فرو ریختن این سد طبیعی و هدایت موج عظیمی از آب با ارتفاع 50 تا 200 متر به درون شهرها و روستاهای تاجیکستان، افغانستان، ازبکستان و ترکمنستان، جان حدود 6 میلیون نفر به خطر می افتد.
گفتنی است، تاکنون چندین کنفرانس بین المللی مربوط به بررسی خطرات احتمالی ناشی از شکستگی این سد و پیدا کردن راه حل های مناسب برگزار شده است.
تاجیکستان با داشتن بیش از 60 درصد از مجموع منابع آبی منطقه، از بیشترین ذخایر آب در آسیای مرکزی برخوردار است.
و رویداد آخر اینکه روسیه از تقویت بزرگترین پایگاه نظامی خارجی خود در تاجیکستان خبر داد.
بر اساس این تصمیم، روسیه پهبادهای «اورلان -10»، «لیئر-3»، «ایلیرون»، «گرانات» و «تاخیان» خود را در پایگاه نظامی 201 روسیه در تاجیکستان مستقر خواهند شد.
این تجهیزات زمینه اجرای عملیات شناسایی، هدف گیری دقیق مواضع دشمن فرضی و تصحیح آتش توپخانه و شلیک تانکها را در عملیات ضد تروریستی فراهم خواهد کرد.
همچنین برای تقویت این گردان تعدادی از پهپادهای دوربرد موسوم به فارپاست نیز در پایگاه نظامی 201 ارتش روسیه در تاجیکستان مستقر خواهند شد.
پایگاه نظامی 201 ارتش روسیه در تاجیکستان بزرگ ترین مرکز نیروی زمینی روسیه در خارج از این کشور به حساب می آید که بیش از هفت هزار نیرو دارد.
تقویت این پایگاه نظامی بیش از هرچیز بیان کننده اهمیت آسیای میانه و به خصوص کشور افغانستان برای روسیه است. به نظر میرسد با توجه به افزایش قدرت طالبان و همچنین خطر تروریسم، روسیه به دنبال این است تا توانایی عملیات سریع و همچنین اشراف خود برمنطقه را تقویت کند.
