تحولات عراق
برگزاری انتخابات پارلمانی، ناآرامی ها در مناطق مختلف به خصوص در بصره و انتخابات پارلمانی در کردستان عراق از مهمترین رویدادهای سیاسی و امنیتی در عراق طی یک سال گذشته بود.
برگزاری چهارمین انتخابات پارلمانی یکی از تحولات مهم عراق در سال گذشته بود. نخستین انتخابات پارلمانی عراق در سال 2005، دومین انتخابات در سال 2010 و سومین انتخابات نیز در سال 2014 برگزار شده بود. چهارمین انتخابات پارلمانی عراق اهمیت زیادی داشت و این انتخابات نخستین انتخابات پارلمانی عراق پسا داعش بود. تروریستهای داعش سال 2014 و پس از برگزاری انتخابات پارلمانی با بهره گیری از اختلاف های سیاسی وارد عراق شده بودند.
انتخابات پارلمانی سال 2018 نخستین انتخابات عراق پس از برگزاری همه پرسی جدایی کردستان از این کشور نیز بود. لذا این انتخابات در فضای جدیدی از روابط میان کردها و دولت مرکزی عراق برگزار شد. اداره محلی کردستان 25 سپتامبر 2017 با برگزاری همه پرسی جدایی کردستان از عراق تلاش کرد که تشکیل کشور مستقل کردی را اعلام کند، اما این همه پرسی با سیاست های دولت عراق به شکست انجامید. چگونگی حضور کردها در چهارمین انتخابات پارلمانی عراق موضوع مهمی بود.
دیگر شاخصه مهم چهارمین انتخابات پارلمانی عراق این بود که تقریباً میان هیچ یک از بازیگران سه گانه شیعی، اهل سنت و کردها همگرایی وجود نداشته و واگرایی مهمترین شاخصه درون گروهی در این انتخابات بود.
با اعلام نتایج انتخابات، مشخص شد که جریان صدر، ائتلاف الفتح و ائتلاف النصر، سه گروه شیعی به ترتیب بیشترین صندلی های پارلمانی را کسب کردند. در این انتخابات، از 329 کرسی پارلمان، ائتلاف سائرون به ریاست مقتدی صدر 54 کرسی، ائتلاف الفتح به ریاست هادی العامری 47 کرسی و ائتلاف النصر به ریاست حیدر العبادی نیز 42 کرسی را کسب کرده و جایگاه های اول تا سوم را به دست آوردند.
یکی از شاخصه این انتخابات، میزان مشارکت پائین مردم بود. مطابق اعلام مسئولان کمیساریای انتخابات، میزان مشارکت در انتخابات پارلمانی عراق ۴۴/۵۲ درصد بود و ۱۰ میلیون و ۸۴۸ هزار نفر در انتخابات مشارکت کردند، این در حالی است که واجدان شرایط رأی دادن در عراق، ۲۴ میلیون نفر اعلام شده بود.
بن بست تشکیل کابینه
یکی از اتفاق های مهم عراق در سال گذشته این بود که پس از برگزاری انتخابات پارلمانی، این کشور وارد دوره ای از بن بست سیاسی برای تشکیل کابینه جدید شد. اختلاف های سیاسی درون گروهی، سهم خواهی وزارتی گروههای سیاسی و همچنین کارشکنی بازیگران خارجی به خصوص آمریکا و عربستان سعودی علل اصلی تاخیر در تشکیل کابینه جدید عراق بود.
فرآیند تکمیل سه گانه قدرت در عراق شامل ریاست مجلس، رئیس جمهوری و نخست وزیر حدود 5 ماه به طول انجامید. در نهایت در سپتامبر 2018 «محمد الحلبوسی» به عنوان رئیس پارلمان جدید و در اکتبر 2018 ابتدا برهم صالح به عنوان رئیس جمهوری جدید و سپس عادل عبدالمهدی به عنوان نخست وزیر جدید عراق برگزیده شدند. دولت جدید عراق نیز در فرصت زمانی یک ماهه پس از معرفی نخست وزیر در آبان ماه 97 تشکیل شد، اما نمایندگان پارلمان تنها به 14 وزیر از 22 وزیر پیشنهادی رای اعتماد دادند و تکلیف 8 وزارتخانه دیگر از جمله وزارت کشور همچنان مبهم ماند.
در کابینه جدید، «عادل عبدالمهدی» پست معاونت نخست وزیری را حذف کرد. ترکیب کابینه گویای این است که عادل عبدالمهدی در چینش اعضای دولت خود محدودیت های ساختاری و محدودیت های ناشی از سهم خواهی رهبران سیاسی را در نظر داشته است که در این خصوص می توان به معرفی «فواد حسین» برای وزارت دارایی اشاره کرد. فواد حسین پیش از این رئیس دفتر مسعود بارزانی در زمان تصدی ریاست منطقه کردستان بود که در انتخاب رئیس جمهوری جدید عراق نیز با برهم صالح رقابت کرد، اما این برهم صالح بود که در نهایت رئیس جمهور عراق شد.
«هاشم الهاشمی»، تحلیلگر عراقی در خصوص کابینه جدید این کشور عنوان کرد: "عادل عبدالمهدی در انتخاب وزرای کابینه خود توصیه های خارجی و نظرهای رهبران سیاسی را مد نظر قرار داده است و این ضعف مهمی برای کابینه است."
اگرچه نظر رهبران گروهها در عراق در جریان تشکیل کابینه مد نظر قرار گرفت، اما به طور کلی فرقه گرایی در تشکیل کابینه عبدالمهدی روند نزولی داشته است.
در همین خصوص، «کرم الخزرجی»، استاد جامعه شناسی در دانشگاه های لندن در ترسیم چهره عراق سال ۲۰۱۸ گفت: "عراق در سال ۲۰۱۸ در حوزه سیاسی شاهد برگزاری انتخابات پارلمانی بود که از دل آن یک دولت ائتلافی کاملاً متفاوت با مدل های پیشین بیرون آمد، چرا که گرایش های فرقه ای بسیار کمرنگ تر شد و احزاب شیعه و سنی و حتی کُرد وارد ائتلاف هایی شدند که فرقه گرایی را به صورت را به صورت رضایت بخشی کاهش داد."
ناآرامی ها در مناطق مختلف به خصوص در بصره
عراق در سال گذشته به واسطه شکست داعش، توقف عملیات تروریستی و کاهش هزینه های نظامی روند رو به رشد اقتصادی را آغاز کرده است. در همین راستا، خبرگزاری رسمی عراق به نقل از شرکت بازرگانی نفت عراق اعلام کرد که در سال 2018، عراق یک میلیارد و 277 میلیون بشکه نفت صادر کرده است که درآمد 83.7 میلیارد دلاری را برای این کشور در پی داشته است. این در حالی است که در سال 2017 میزان صادرات نفت عراق یک میلیارد و 207 میلیون بشکه بوده است. بنابر این اطلاعات، در سال گذشته میلادی این کشور به طور متوسط روزانه 3.5 میلیون بشکه نفت صادر کرده است.
با این حال، ناآرامی های ناشی از اعتراض های مردمی بخش مهمی از تحولات سال گذشته عراق بود، ناآرامی هایی که در اعتراض به وضعیت بد خدمات اجتماعی به خصوص در بصره شکل گرفت. ناآرامی ها در بصره از 4 سپتامبر 2018 تشدید شد. ساکنان این استان به مشکلات معیشتی از جمله مسایل مربوط به آب رسانی و برق رسانی و همچنین نرخ بالای بیکاری معترض بودند. کمیساریای حقوق بشر با استناد به آمار موجود در بیمارستانها اعلام کرده است که در اثر آلودگی آب 20 هزار شهروند بصره، مسموم شده اند. معترضان بصره بر این باور بودند که وضعیت کنونی در شأن این استان نیست که ثروتمندترین استان عراق محسوب می شود.
در جریان این ناآرامی ها، کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در بصره و همچنین مقرهای حشد الشعبی به آتش کشیده شد. این دو حادثه نشان داد که عوامل خارجی در ناآرامی های بصره دست دارند، زیرا از یک سو اکثریت جمعیت بصره را شیعیان تشکیل می دهند و از سوی دیگر بنیان نیروهای حشد الشعبی توسط مردم جنوب عراق شکل گرفته و بالاترین درصد پایگاه اجتماعی الحشد الشعبی و همچنین بیشترین شهدای آن نیز از استان بصره هستند.
بنابراین، مردم عادی نمی توانستند کنسولگری جمهوری اسلامی ایران و مقرهای حشد الشعبی را در بصره آتش بزنند. رهبران معترضان در بصره نیز اعلام کردند که آتش زدن مراکز سیاسی و دفاتر گروههای مقاومت کار نفوذی ها بوده و ارتباطی با تظاهرات کنندگان ندارد.
«کرم الخزرجی»، استاد جامعه شناسی در دانشگاه های لندن نیز با اشاره به تنش ها و اعتراض های بصره، گفت: "این شهر تاثیر فراونی در وضعیت سیاسی عراق دارد چرا که شریان اقتصادی کشور است. با این حال، خطر دامن زدن به فتنه های مذهبی و تنش های سیاسی در بصره وجود دارد."
انتخابات پارلمانی در کردستان عراق
یکی دیگر از رخدادهای مهم عراق در سال گذشته، برگزاری انتخابات پارلمان محلی کردستان این کشور بود. یک سال پس از برگزاری همه پرسی جدایی کردستان از عراق، انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان عراق 30 سپتامبر برگزار شد.
پارلمان اقلیم کردستان عراق دارای ۱۱۱ کرسی است که ۱۱ کرسی آن متعلق به اقلیت های قومی است. نتایج این انتخابات به دلیل دریافت بیش از یکهزار مورد شکایت در مورد تخلف های انتخاباتی با سه هفته تاخیر اعلام شد. میزان مشارکت در انتخابات محلی کردستان عراق بیش از 57 درصد اعلام شد.
با اعلام نتایج نهایی مشخص شد که بار دیگر دو حزب دموکرات و اتحادیه میهنی حایز بیشترین کرسی ها شده اند. در این انتخابات، حزب دموکرات کردستان 45 کرسی، حزب اتحادیه میهنی کردستان 21 کرسی، جنبش تغییر 12 کرسی، جنبش نسل جدید 8 کرسی، جماعت اسلامی 7 کرسی، لیست اصلاح 5 کرسی، ائتلاف معاصر یک کرسی و لیست آزادی نیز یک کرسی به دست آورده اند. 11 کرسی دیگر نیز به اقلیت های قومی منطقه کردستان اختصاص داده شد.
