نوروز و سبک زندگی (1)
حمل 02, 1396 15:23 Asia/Kabul
سبک زندگی ایرانی - اسلامی، یکی از مهمترین وجوه فرهنگ و تمدن ایرانی است که ویژگی‌های پایه‌ای این سبک را می توان در "رابطه انسان با خود"، "رابطه انسان با خدا" و "رابطه او با مردم" تعریف کرد. نوروز از همه این روابط، تعریف تازه و یگانه ای ارائه می کند.
زمستان با همه زیبایی هایش رفت تا نوبت بهار آمد. سرما از زمین و زمان رخت بربست تا فصل سبز و رنگارنگ بهار از راه برسد. ابر و باد و مه و خورشید و فلک دست به کار شدند تا آدمی، زندگی تازه ای بسازد و سپاس پروردگار را به جا آورد. نوروز آمد تا نوید سالی خرم و فرخنده را به همگان بدهد. سالی پر از نعمت و سلامتی، سالی سرشار از خوشبختی و شادکامی، سالی مملو از یاد خدا و لطف بی کرانش.
سلام بر شما دوستان و عزیزانی که در یک نوروز دیگر همراه ما هستید. نوروز سال 1396 همچون هزاران سال قبل همراه با آغاز بهار است. نوروز قرنهاست که همین گونه آمده و مردم ایران آن را جشن گرفته اند و قدومش را گرامی داشته اند. اما این تکرار از جلوه و شکوه آن نکاسته و این آیین باستانی و جشن ملی، همچنان توسط ایرانیان پاس داشته شده و بخشی از زندگی آنان در همه جا و همه زمانها بوده است .
برپایی نوروز، سبک و روش خود را دارد و آداب ورسوم ایرانیان در این ایام تقریباً یکسان است. سبک زندگی مردم قرنهاست که در این ایام دست نخورده باقی مانده و زیبایی های نوروز نیز تا حد زیادی مدیون این سبک زندگی مانا و پابرجای آن است. روشی که آنقدر جامع و کامل و انسانی و زیباست که می تواند الگویی برای مواقع دیگر سال و حتی دیگرانی باشد که به آیین های مردم جهان با دیدی موشکافانه می نگرند.
امروزه سبک زندگی یکی از مهمترین موضوعاتی است که ذهن اندیشمندان حوزه های مختلف به ویژه جامعه شناسان را به خود مشغول کرده است. سبک زندگی می تواند به علایق، نظرات، رفتارها و جهت گیری رفتاری یک فرد، گروه یا فرهنگ اشاره کند. همچنین شیوه زندگی خاص یک فرد، گروه، یا جامعه را نیز سبک زندگی می گویند که برای نخستین بار توسط "آلفرد ادلر" Alfred Adler روان‌شناس اتریشی در سال 1929 .م به کار رفت. سبک‌های زندگی در گوشه و کنار دنیا، مجموعه‌ای از طرز تلقی‌ها، ارزش‌ها، شیوه‌های رفتار، حالت‌ها و سلیقه‌ها در هر چیزی را در برمی‌گیرد موسیقی عامه، تلویزیون و آگهی‌ها همگی تصورها و تصویرهایی بالقوه از سبک زندگی را به وجود می آورند. در حالی که اغلب مردم معتقدند که باید سبک زندگی‌شان را آزادانه انتخاب کنند اما رسانه ها تاثیر عمده ای در سبک زندگی کنونی دارند.
سبک زندگی، دلالت بر طیفی از رفتار می‌کند. مثلاً سبک معاشرت، نوع برخورد و مواجهه‌ای که مردم در زمینه‌های مختلف با هم پیدا می‌کنند، مجموعه تعاملاتِ رفتاری را ایجاد می‌کند. ممکن است مردم یک شهر و یا کشور به صفاتی مثل مهربانی، مهمان‌دوستی، بامعرفت بودن، اهل فعالیت، همکاری جمعی و... مشهور باشند. این ویژگی‌ها در قالب مجموعه رفتارهایی نمود پیدا کرده و روی‌هم‌رفته سبکی از زندگی را ایجاد کرده است. شما از این سبک متوجه می‌شوید که مردم مهربان‌اند یا پرخاشگر، ایثارگرند یا خودخواه .. یا اینکه وقتی از سبک رفتار خانوادگی سخن می‌گوییم، نوع مراوده والدین با همدیگر و یا فرزند را تشریح می کنیم که می تواند سبک زندگی خانواده را مشخص کند. به این ترتیب به یک نمود رفتاری انسان، "سبک" اطلاق نمی‌شود و منظور از سبک، مجموعه رفتار انسان است.
تأثیرپذیری فرهنگ از سبک‌ها، زنجیره‌ای است، به عنوان نمونه آنچه در 150 سال اخیر، از زمان قاجار و ورود فرهنگ غرب در جامعه ایران رخ داد، آغاز تغییرات فرهنگی و سبک زندگی در تمام شئون زندگی فردی و اجتماعی بود. این تغییرات با ورود محصولات مادی و کالاهای فکری و فرهنگی غربی به جامعه ایران آغاز شد و آنچنان لجام گسیخته پیش رفت که تمام موجودیت فرهنگی و تمدنی ایران را تحت تاثیر قرار داد. نخستین محصولات غرب در جامعه ما، خودرو، کارخانه و لباس بود و وقتی این محصولات در جامعه وارد شد، کم‌کم ذائقه را نیز تغییر داد. وقتی که ذائقه تغییر کرد، سبک‌ها خودشان را به جامعه تحمیل کردند تا به شهرنشینی و کلان‌شهرهایی با تغییرات اختاپوسی رسیدیم. با این روش، مدرنیته و سبک زندگی غربی ، الزامات خود را به جامعه ایران تحمیل کرد و اخلاق را نیز تغییر داد.
وقوع انقلاب اسلامی، درواقع تجلی اراده مردم ایران برای ایستادگی در برابر این طوفان و درخواست بازگشت به سبک زندگی ایرانی – اسلامی بود. البته گاهی ممکن است رجوع به سبک زندگی ایرانی – اسلامی با بازگشت به گذشته یکی فرض شود. اما این نکته ضروری را باید یادآوری کنیم که سبک، منظومه‌ای از رفتار را تشکیل می‌دهد که ارزش‌ها، آرمان‌ها و مطلوبیت‌های یک زندگی را در قالبی مشخص به نمایش می‌گذارد. سبک زندگی بر طیفی از رفتار فردی و اجتماعی دلالت می‌کند که دارای انسجام است و همه آنها پیوند ناگسستنی با پیشینه تاریخی و تمدنی یک قوم و ملت دارد. لذا این پیوند با گذشته، لزوماً به معنای گذشته گرایی نیست.
نوروز، تنها نام یک جشن ایرانی در آغاز سال نو نیست. نوروز، آیین بزرگداشت تحول است و ایرانیان در زمان تحویل سال، از خداوند درخواست می کنند که حالشان را به بهترین حالات تغییر دهد. البته این درخواست، ویژه حال شخصی نیست بلکه درباره نزدیکان خود، ملت خود و در یک دایره وسیع تر، درباره بشریت و کل جهان است.
می دانیم که دگرگونی هر پدیده ای در جهان، به دست انسان است و همه تحول ها با اراده انسان انجام می گیرد. انسان اگر بخواهد در وضعیت جامعه خود، کشور و زندگی خود، تحول ایجاد کند، باید این تحول را در خود آغاز کند. تحول اخلاقی، تحول درونی، رفتن به سوی انسانیت و بندگی پروردگار است که سعادت انسان را رقم می زند. به این ترتیب نوروز، تلنگری به انسان است که تحول فردی او مانند تحول طبیعت می تواند فرا رسد حتی از پس سرما و یخبندان و خشکی شاخه های سبز. تحول، بنیان و اساس نوروز است و سبک زندگی که یک فرد در ایام نوروز دارد، می تواند تحول روحی او را رقم بزند. تحول فرد در این ایام در دو وجه اتفاق می افتد: درونی و بیرونی.
در سبک زندگی ایرانی، او قبل از فرارسیدن نوروز، مقدمات این تحول را آماده می کند. ابتدا به محاسبه اعمال سال گذشته می پردازد. در این زمان است که هرکس به حالات و حساب خود رسیدگی می کند؛ هم حساب شخصی، هم حساب عمومی و این بهانه خوبی است که انسان به پشت سر خود برگردد و غفلت هایی را که انجام داده ارزیابی کند و در صدد جبران بر آید.
دور ریختن کینه ها و ارتباط برقرار کردن با دیگران، از دیگر نمودهای تحول درونی در سبک زندگی ایرانی است. نوروز در فرهنگ ایران، فرصت مناسبی برای رفع کدورت و دلگیری هایی است که برخی افراد از یکدیگر دارند. فرصت عید نوروز را معمولاً کسی از دست نمی دهد تا به دیدار نزدیکان و اقوام و دوستان برود و یا با یک تماس از آنها دلجویی کند. البته مسلم است که این کار به بهبود روحیه و آرامش خود فرد منتهی می شود و بیش از هرچیز به تحول درونی اش کمک می کند.
بی اغراق می توان گفت که تحول بیرونی هم برای ایرانیان آن هم در عید نوروز بسیار اهمیت دارد. در تعریف سبک زندگی ایرانی در نوروز، یکی از مهمترین شاخصه ها، تغییر پوشش و خرید پوشاک نو در آستانه سال جدید است. ناگفته نماند که در دهه های اخیر این کار در حد یک رسم باقی مانده و در برخی مواقع بیشتر شامل حال کودکان می شود. اما به باور ایرانیان در زمان تحویل سال و در نوروز می بایست لباس های نو پوشید و از کهنگی دوری کرد. این توجه به آراستگی ظاهر، در میان رسوم نوروز، قطعاً هیچ نسبتی با تجمل و اسراف ندارد و همان طور که گفتیم به دلیل اهمیت نوروز و آمدن فصل بهار است که در باورهای ایرانی، همچون میهمانی ارزشمند و عزیز، باید قدومش را گرامی داشت.
بر اساس آنچه گفته شد، سبک زندگی در ایام نوروز خاص و یگانه است. هر فرد در این زمان خود را یک جهان می بیند که نوشدن و دگرگونی را باید از خود شروع کند. درون و بیرونش را بیاراید و از یک چوب خشک و سرمازده کمتر نباشد. مرحوم قیصر امین پور، شاعر معاصر ایرانی چه زیبا گفته است:
دیر گاهی است
که افتاده ام از خویش به دور
شاید این عید
به دیدار خودم هم بروم.
چشمتان به دیدار خود روشن و بهار برجان و روحتان مبارک .
------------------------------------------------------------------------------
.
